طراحی مدل ساختاری برای وزارت رفاه و تامین اجتماعی ایران

با توجه به اهمیت رفاه اجتماعی بر بهره وری نیروی کار و سرمایه انسانی، اهمیت رابطه رشد و توسعه اقتصادی با رفاه اجتماعی و تاثیر آن بر توزیع درآمد و در نتیجه، برخورداری از برابری و عدالت و تامین رفاه جامعه، وزارت رفاه و تامین اجتماعی در سال 1383 به صورت وزارتخانه ای مستقل آغاز به کار کرد. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف شناسایی ساختار و مبنای پوشش و وظایف اساسی حوزه رفاه و تامین اجتماعی در ایران و کشورهای منتخب، انجام شد تا ساختاری متناسب با وضعیت ایران پیشنهاد گردد.
در این مطالعه که به صورت توصیفی تحلیلی انجام شده است، به منظور ارایه الگو، بررسی تطبیقی ساختار نظام رفاه و تامین اجتماعی در کشورهای منتخب نیز صورت گرفته و از بین ابعاد ساختاری، بعد تمرکز به منزله محور این بررسی انتخاب شده است.
یافته های حاصل از این پژوهش، شباهت ها و تفاوت هایی را در وضع موجود ساختار رفاه و تامین اجتماعی جامعه پژوهش نشان دادند. شباهت ها عبارتند از:- در غالب کشورها، اصول و مبانی مشترکی برای تحقق هدف ها و وظایف وجود دارند؛- از نظر پیچیدگی، ساختار تشکیلاتی تمامی کشورهای مورد مطالعه، ساده و کم حجم و نظام برنامه ریزی، متمرکز و اجرا در آنها به صورت نامتمرکز هستند و در مجموع نیز ساختار مدیریت رفاه و تامین اجتماعی از ساختار نامتمرکز تبعیت می کند.
تفاوت ها عبارتند از:- در کشورهای منتخب، در ارتباط با بعد ساختاری، دو رویکرد متفاوت برای تفکیک نظام های رفاه و تامین اجتماعی وجود دارد: رویکرد مبتنی بر پوشش (Coverage) اقامت و رویکرد مبتنی بر پوشش اشتغال.
مطالعه وضعیت ایران نشان داد که وظایف و ماموریت هایی که برای این وزارتخانه در نظر گرفته شده بسیار متنوع و متعددند و لازم است خدمات آن همه افراد جامعه را شامل گردد. برای تحقق این امر، پیشنهاد می شود که ملیت، مبنای پوشش جمعیت قرار گیرد. ساختار نیز باید به سمت وضعیت نامتمرکز حرکت کند تا از شکل پیچیده خارج شود و در قالب ساختاری ساده و کم حجم قرار گیرد. در این حالت، فعالیت اصلی دولت در حوزه رفاه و تامین اجتماعی به برنامه ریزی، ارزیابی و تعیین استاندارد در سطح کلان محدود می شود تا بتواند با توان بیشتری به این امور بپردازد.