گفتمان مسئله بومی

این مقاله یک بررسی و تحلیل گفتمان از آراء و دیدگاه های مختلف در زمینه بومی سازی علوم اجتماعی در ایران است. هدف اصلی این مقاله بیان اجمالی نحله های مختلف در زمینه بومی سازی و نقد آن ها و همچنین ارائه یک دیدگاه متفاوت برای فهم بومی سازی بر اساس تفکیک مفهومی بومی سازی است. رویکرد من در این مقاله مطالعات فرهنگی است. در این رویکرد تبیین موضوعات از نظر پیوندهای مختلف بین قدرت و فرهنگ اهمیت دارد. تلاش کرده ام تا با تفکیک مفاهیم مختلف در گفتمان بومی، مانند بومی بودن، بومی شدن، بومی سازی، بوم گرایی و بوم نگری وجوه قدرت کار رفته آشکار و پنهان در گفتمان بومی را توضیح دهم و به جای موضع گیری مبتنی بر نفی یا اثبات آن، نشان دهم که در معنایی معین می توان به فرایند بومی سازی علوم اجتماعی پرداخت. برای تدوین این مقاله عمدتآ به مباحثی که در دو همایش تخصصی در زمینه بومی سازی علوم اجتماعی در ایران برگزار شد تکیه کرده ام. همایش نخست در روز 25 اسفند 1385 در «کنگره ملی علوم انسانی: وضعیت امروز، چشم انداز فردا» توسط پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در تهران برگزار شد. در این کنگره یک نشست تخصصی ویژه بومی علوم اجتماعی تشکیل شد که در آن 20 تن از محققان علوم اجتماعی از ایران شرکت داشتند. دومین همایش در 8 خرداد 1386 با نام علم بومی و علم جهانی: امکان یا امتناع؟ یادمان پروفسور سید حسین العطاس بود که انجمن جامعه شناسی ایران آن برگزار کرد. نگارنده در هر دو این همایش مشارکت داشتم و بر اساس یادداشت هایی که از سخنرانی های این همایش ها برداشتم و همچنین رجوع به خلاصه مقالات همایش دوم، این مقاله را تدوین نموده ام. علاوه بر این، به منابع لازم در این زمینه یعنی متونی که به بحث بومی سازی علوم اجتماعی پرداخته اند تا حد ممکن رجوع کرده ام. به هرحال، این مقاله داعیه آن را ندارد که ضرورتآ تمام ایده های مطرح در گفتمان بومی سازی در ایران را بازخوانی و بازاندیشی کرده است. این گفتمان دامنه وسیعی در ایران پیدا کرده است و شناخت دقیق آن مستلزم بررسی مباحث مختلف زیر است.