مدل سازی فرسایش و رسوب حوضه ی آبریز قلعه چای عجب شیر با استفاده از داده های ماهواره ای در محیط GIS

فرسایش خاک یکی از مسایل زیست محیطی جدی در کشور ایران است. با توجه به نرخ بالای فرسایش عمومی در بسیاری از مناطق جغرافیایی کشور، باید تلاش های زیادی به سمت کم کردن خطرات آن صورت گیرد. لازمه ی این کار وجود داده های کمی است تا بتوان مناطق بحرانی را که نیازمند حفاظت فوری می باشند، تشخیص داده مدیریت نمود. بر اساس روش های سنتی انجام چنین مطالعاتی، اولا زمان بر و پرهزینه هستند، ثانیا داده های محلی به دست می دهند. لذا برای انجام یک تحقیق اصولی و فراگیر استفاده از فناوری های جدید سنجش از دور و GIS ضروری می نماید.
حوضه ی آبریز قلعه چای یکی از حوضه های کوهستان سهند با مساحتی درحدود 5/249 کیلومتر مربع می باشد که در شهرستان عجب شیر واقع شده است. بر روی شاخه ی اصلی آن سدی در حال تاسیس است که برآورد میزان فرسایش خاک حوضه و رسوبگذاری در پشت سد آن ضروری است. لذا جهت انجام این مهم از مدل تجربی MPSIAC و تکنیک های نوین سنجش از دور و GIS استفاده شده است. لایه های اطلاعاتی مورد نیاز شامل نقشه های زمین شناسی، توپوگرافی، خاک شناسی، پوشش زمین، کاربری اراضی و داده های رواناب، وضعیت فعلی فرسایش، وضعیت فرسایش رودخانه ای با استفاده از نقشه های موجود، تصاویر ماهواره ای، داده های ایستگاه های هواشناسی و هیدرومتری و عملیات صحرایی تهیه، و وارد محیط GIS گردید و پس از تشکیل بانک های اطلاعاتی و وزن دهی به هرکدام از لایه ها براساس مدل MPSIAC نقشه ی فرسایش و رسوب حوضه با توجه به واحدهای هیدرولوژیک استخراج گردید.
نتایج نشان می دهد که سالانه درحدود 133016 تن در سال از خاک حوضه فرسایش می یابد. این رقم در واحد سطح تقریبا 533 تن در کیلومتر مربع در سال می باشد. مدل نهایی نشان دهنده ی این واقعیات است که دو عامل شیب و پوشش زمین نقش اساسی را در کنترل فرسایش و رسوب ایفا می کنند. از نظر مناطق بحرانی، دو زیر حوضه Sb3 و Sb1 با بیشترین تولید رسوب در واحد سطح معین گردید. اما زیر حوضه Sb1 کمترین رسوبدهی در واحد سطح را دارا می باشد.