برخی رفتارهای اجتماعی و باورهای مردمی در دیوان ظهیر فاریابی

در مطالعات مربوط به علوم انسانی مطالعات فقط به صورت درزمانی انجام نمی پذیرد بلکه سیر تاریخی رویدادها هم از اهمیت زیادی برخوردار است یعنی این که یک امر مربوط به این حوزه در طول تاریخ چه تطوری داشته است نیز مهم است، چون در اینجا سر و کار ما با انسان است که پیوسته از دوره ای به دوره ای دیگر و از جامعه ای به جامعه ای در حال تغییر است. از سویی باورها و رفتارهای گذشتگان که مورد مطالعه جامعه شناسی نیز هست برای هر کسی ممکن است جالب و جذاب باشد و ارزش علمی و استنادی نیز دارد. ولی مشکل اینجاست که علوم انسانی در مقایسه با علومی چون ریاضیات و طب طفل نوپایی است و در گذشته کار چندان مدونی در مورد آن صورت نپذیرفته است. از طرفی دیوانهای اشعار کهن ما که پر از مدح و ستایش شاهان است همچنان مغضوب عامه است و با اینکه این دیوانها کارکرد اولیه خود را تقریبا از دست داده اند ولی منابع دست اولی برای بررسی اوضاع و احوال جامعه هستند و این کارکرد ثانویه آنها خود ارزش مطالعات اینگونه منابع را می نمایاند، چون شاعران با اینکه غالبا مداح بوده اند ولی نمی توان ادعا کرد یکی از این شعرا از جامعه پیرامون خود تاثیر پذیرفته است. ظهیر فاریابی از شعرای پایان قرن ششم از جمله این شعراست. این نوشته در پی آنست که برخی باورها و رفتارهای اجتماعی که مورد مطالعه جامعه شناسی نیز می باشد را از دیوان ظهیر آشکار بنماید. حال چه رفتار به هنجار یا نابه هنجار باشد. زیرا «انواع رفتارهای به هنجار یا نابه هنجار در مقام مقایسه با فرهنگ جامعه مطرح می شود.»1