زمین شناسی، دگرسانی و کانی سازی در ذخیره مس-مولیبدن پورفیری هفت چشمه

کمربند مس ایران عمدتا منطبق با کمربند ولکانوپلوتونیکی ارومیه-دختر می باشد و با بیش از 2000 کیلومتر طول و40 کیلومتر عرض از شمال غرب تا جنوب شرق ایران گسترده شده است و شامل سنگ های آتشفشانی، آذرآواری و نفوذی با خصوصیات کالک آلکالن می باشد. این کمربند میزبان تعداد زیادی از ذخایر پورفیری مس-مولیبدن است که از آن جمله به دو ذخیره بزرگ سرچشمه(با 1200 میلیون تن ذخیره، با 7/0% مس و متوسطppm 250 مولیبدن) در جنوب شرق و سونگون (با بیش از 500 میلیون تن ذخیره، با 69/0% مس و متوسطppm 300 مولیبدن) در شمال غرب ایران می توان اشاره نمود.
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد زون ارسباران در شمال غرب ایران و در بخش جنوبی قفقاز کوچک، دارای خصوصیاتی متفاوت از کمربند ارومیه-دختر است و از لحاظ ساختاری با آن متفاوت می باشد. این زون، با جهت شمال غرب-جنوب شرق از منطقه اهر در ایران تا ارمنستان گسترش یافته است. این کمربند به غیر از سونگون و هفت-چشمه در این سوی مرز، میزبان تعداد دیگری از ذخایر مس پورفیری از جمله ذخایر کاجران و داستاکرت در ارمنستان می باشد.
ذخیره مس-مولیبدن پورفیری هفت چشمه یک سوئیت ماگمایی است. توده های نفوذی موجود در این منطقه، ترکیب متغیر از گابرو تا گرانودیوریت دارند. در این منطقه، توده نفوذی با ترکیب گرانودیوریتی در داخل توده سنگ درونگیر، با ترکیب گابرویی، نفوذ کرده است. با توجه به حفاری های اکتشافی انجام گرفته، محدوده کانی سازی هفت چشمه، به صورت یک توده بیضوی شکل با ابعاد 700×500 متر با حداقل عمق 700 متر می باشد. این ذخیره، دارای زون بندی شاخص سیستم های پورفیری (آلتراسیون های فیلیک، پتاسیک، آرژیلیک و پروپلیتیک) می باشد. کانی سازی به دو شکل افشان و رگه-رگچه ای در داخل هر دو توده گرانودیوریتی و گابرویی دیده می شود. انواع رگچه های سیلیسی تیپ های A وD را می توان در ذخیره هفت چشمه پورفیری مشاهده کرد.
ذخیره هفت چشمه، بدلیل داشتن توده پورفیری بارور و فلسیک با ترکیب گرانودیوریت، وجود کانی سازی مس_مولیبدن، رخداد دگرسانی های تیپیک ذخایر مس پورفیری، حضور کانی های سولفیدی مس و همراهی آن با مولیبدن، وجود رگه_رگچه های سیلیسی فراوان و تشکیل در موقعیت زمین شناسی فرورانشی، یک کانسار تیپیک پورفیری معرفی می شود.