فصلنامه میقات حج
پیاپی 85 (پاییز 1392)

نایبی که مسلمان است، اگر دارای دیگر شرایط نیابت باشد، می تواند نایب هم کیش خود در حج و عمره شود، ولی اگر منوب عنه هم کیش او نباشد، دو حالت برایش متصور است:1. اصلا مسلمان نبوده و جزو کفار است. فقهای اسلام اعم از شیعه و اهل سنت اتفاق و اجماع دارند بر این که نیابت از وی جایز نیست. برای عدم جواز نیابت از وی، هم دلیل نقلی از قرآن و هم دلیل عقلی اقامه شده است.
2. مسلمان است، ولی هم مذهب نایب نیست؛ مثلا نایب شیعه امامی اثنی عشری است، اما منوب عنه شیعه نیست و از مسلمان های سایر فرقه های اسلامی است و یا شیعه است، ولی اثنی عشری نیست؛ مثلا شیعه زیدی و یا اسماعیلی است. در چنین صورتی، نظر واحدی میان فقهای عظام شیعه نیست و از آنان سه قول نقل شده و هر یک مستند به اطلاق روایات می باشند.

یکی از اعمال و مناسک حج در منا، حلق یا تقصیر است که شکی در وجوب یکی از آنها نیست. آنچه مورد بحث بوده، برخی از جزئیات آن است. از جزئیاتی که میان فقها رضوان الله علیهم مورد بحث و بررسی قرار گرفته و دیدگاه های گوناگونی دربار آن طرح شده، حکم صروره است؛ کسی که برای اولین بار حج یا حجه الاسلام انجام می د هد.
گروهی از فقها به وجوب تعیینی حلق یا احتیاط وجوبی برای صروره قائل شده اند و گروهی دیگر به استحباب و افضل بودن حلق وجوب تخییری قائل شده اند برای هر یک از این دیدگاه ها، ادله ای ذکر شده که مورد بحث و بررسی فقها است. با توجه به مورد ابتلا بودن این مساله و تعدد دیدگاه ها درباره آن، مقاله حاضر را که اقوال فقها در این باره است می آورد و ادله هر یک از دیدگاه ها و اشکالات و پاسخ هایی را که بر آنها طرح شده، به طور تفصیل ذکر می کند.