فصلنامه میقات حج
پیاپی 74 (زمستان 1389)

روزها و ایام، هرکدام به تناسب موضوعات خاص، مورد توجه مردم قرار گرفته و در نگاه دینی، برای آن ها اعمال و آدابی ویژه بیان شده است. تا آنجا که عالمان بزرگوار دین در این باره تالیفاتی چند به رشته تحریر در آورده اند. کتاب المراقبات مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی نیز از این دست نوشته ها است که از نگاه عرفانی و سیر و سلوکی، مورد توجه خواص قرار گرفته است.
در این نوشتار، ضمن پرداختن به اعمال ماه ذی حجه، سعی شده است تا زوایای عرفانی ماه حج تبیین و اعمال و آداب آن تشریح گردد و زائر خانه خدا با استفاده از آن، در راه سیر و سلوک عرفانی و اخلاقی گام بردارد.

پرستش و تقدس از دیرباز در میان اقوام مختلف وجود داشته و مناسک، جایگاه ویژه ای در بین ادیان و مذاهب، به خود اختصاص داده است. دین اسلام نیز در این خصوص مستثنی نیست و به جا آوردن مناسک، زیارت قبور، توسل جستن و شفاعت خواستن از خداوند و ائمه و پیامبران، از مهمترین امور دینی قلمداد می گردند. از مهم ترین این مناسک می توان به حج اشاره کرد. حج، آمیزه ای از کنش های فیزیکی انسان ها در جغرافیای کعبه است که به قصد قربت به پروردگار جهانیان انجام می گیرد. در این نوشتار مروری بر انواع کارکردهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و مذهبی حج صورت می پذیرد و در آخر، فهرستی از کارکردهای مختلف حج و نمودهای آن ارائه می شود.
گفتنی است این پژوهش، توصیفی و از نوع کتابخانه ای است و با کندوکاو منابع مختلف، در صدد تبیین کارکردهای حج است.

حج، بزرگ ترین کنگره اسلامی است. شکوهمندترین محفل دیدار خالق و مخلوق و پر رمز و رازترین عبادت و سیر الی الله است که با دل کندن از همه تعلقات دنیوی آغاز می شود و تا دیدار یار ادامه می یابد.
این نوشتار می کوشد گوشه هایی از رمز و راز این سفر معنوی را که در بیانات، پیام ها و مکتوبات رهبران انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی (امام خمینی (رحمه الله علیه) و مقام معظم رهبری مد ظله عالی) آمده است، به رشته تحریر درآورد. اسرار و آرایی را که این مقال از آن دو بزرگوار بیان می کند، سه محور سیاسی (اجتماعی) ، عرفانی و اخلاقی دارد. محور نخست، تفصیلی و محور دوم و سوم، اجمالی است.