فهرست مطالب
نشریه مطالعات تبلیغ دینی
پیاپی 1 (بهار 1402)
- تاریخ انتشار: 1402/06/10
- تعداد عناوین: 6
-
صفحات 8-27
در عرصه ارتباطات انسانی، ارتباط مابین شخص جاذب و مجذوب به مراتب بیش از یک ارتباط متعارف می تواند منشا تحولات روان شناختی-تربیتی باشد. از این رو، محور قرار گرفتن جذبه ولایی اهل بیت (ع) در تبلیغ دین راه را برای الگوگیری از آن بزرگواران هموارتر خواهد ساخت. چنین جذبه ای عرصه های گوناگون زندگی را در بر می گیرد. انسان ها در اثر جذبه به حالتی از شیدایی نسبت به عامل جذاب می رسند و در اثر چنین حالتی می کوشند تا از وی پیروی کنند. شیدایی مومنان نسبت به اهل بیت (ع)، آنان را به طرزی شایسته تر به پیروی از رهنمودهایشان فرا می خواند. اما چنین جذبه ای چگونه حاصل می گردد و چه فرایندی را طی می کند تا آثار تربیتی خود را بروز دهد؟ مقاله حاضر در پی تبیین چگونگی شیفتگی به اهل بیت (ع) و نقش تربیتی و تاثیرات روان شناختی این شیفتگی در زندگی انسان است. روش تحقیق ترکیبی از روش های توصیفی-تحلیلی و تحلیل محتوای کیفی به صورت اکتشافی-استنتاجی است. حاصل اینکه هر اندازه پیروان اهل بیت (ع) بیشتر مجذوب آنان باشند، همگرایی شان در نظر و عمل با آن بزرگواران بهتر و مشهودتر خواهد بود.
کلیدواژگان: جذب و انجذاب، جذبه ولایت، نقش روان شناخی-تربیتی، رسالت مبلغان، تبلیغ دین -
صفحات 28-61
اقناع به عنوان فرایند تاثیرگذاری هوشمندانه،شیوه های متعددی دارد که در تبلیغ دینی هم کاربرد داشته اند. از آنجا که برخی شیوه های تاثیرگذاری بر مخاطبان، اخلاقی نیستند،عدم کاربست آنها در تبلیغ دینی اولویت دارد و لذا این پژوهش با روش تحلیل داده بنیاد به دنبال آن بوده تا به این پرسش پاسخ دهد که کدام شیوه های اقناعی موجود در تبلیغ دینی، پرکاربرد و استفاده از آنها چقدر با قرآن و احادیث همسو بوده است.طبق روش مذکور مشخص شد که استدلال ،تکرار ،امیدآفرینی ،ایجاد ترس ،ایجاد نیاز و استناد به مشاهیر کاربرد بیشتری نسبت به سایر شیوه های اقناعی موجود در تبلیغ دینی داشته اند. از تحلیل قرآنی و روایی این شیوه ها، همسویی غالب شیوه ها در تبلیغ دینی بر محور آیات و احادیث به دست آمد. البته استدلال از منظر قرآن، بصیرت افزا،دارای چینش منطقی،ساده،شفاف و دارای فرصت انتخاب است. تکرار مورد نظر احادیث به دور از اغراق، متناسب با ظرفیت و به دور از تحمیل پیام است. امید آفرینی و ایجاد ترس، متوازن و به دور از قالب های ضد اخلاقی اند. ایجاد احساس نیاز، متناسب با ظرفیت و به دور از امیال کاذب می باشد و استناد به مشاهیر بر محور تخصص آنها و حق انتخاب مخاطب بنا می شود.
کلیدواژگان: شیوه های اقناع، تبلیغ دینی، استدلال، تکرار، امیدآفرینی، ایجاد ترس، ایجاد نیاز، استناد به مشاهیر -
صفحات 62-97
در اندیشه اسلامی، مسجد نبض حیات جامعه می باشد. به همین دلیل در طول تاریخ دارای کارکردهای مختلف عبادی_معنوی، فرهنگی_تبلیغی، اجتماعی_سیاسی و... بوده است. با مطالعه ی کارکردهای مسجد از صدر اسلام تاکنون به ویژه بعد از انقلاب 57، در می یابیم که این نهاد، تحولات و فراز و فرودهای متفاوتی را تجربه کرده است. در همین راستا به جهت زمینه سازی برای ایفای نقش موثرتر این نهاد در آینده جامعه و ضرورت سیاست گذاری صحیح در این زمینه، کارکردهای مسجد مورد مطالعه ی آینده پژوهانه به روش سناریونویسی قرار گرفته است. سناریوها به روش کارگاه مشارکتی و با تاییدخبرگان موضوع نگاشته شده است. سناریوها، چهره ی آینده هستند و هدف از آنها توصیف تصویرهای ممکن از شرایط پیچیده و متفاوت آینده است. در این نوشتار ابتدا عوامل ایجاد تغییر، شناسایی و از میان کلان روندها سه پیشران کلیدی بحران آب و تغییرات اقلیمی، عدم اطمینان فزاینده و دیجیتالی شدن همه چیز مورد بررسی موردی قرار گرفته است. در ادامه پیامدهای آنها با استفاده از روش پنل متخصصین کنکاش شده و پیشرانهایی که منشاء ایجاد تغییرات مهم هستند تعیین گردیده است و در انتها، دو سناریوی خدمات اجتماعی و معنابخشی به زندگی، توصیف شده است.
کلیدواژگان: مسجد، جامعه، آینده، کارکرد، سناریو، پیشران، تغییر -
صفحات 98-125
هدف این پژوهش، بررسی روان شناختی تبلیغ دینی با تاکید بر فریضه امربه معروف و نهی ازمنکر می باشد. بدین منظور مهم ترین مسئله تبلیغ و امربه معروف و نهی ازمنکر یعنی موضوع تغییر رفتار و نگرش با توجه به ادبیات و گفتمان دینی و تحلیل روان شناختی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور ابتدا محتوای آیات و روایات و احکام فقهی درباره امربه معروف و نهی ازمنکر با تمرکز بر موضوع پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و در سطح دیگر با مراجعه به منابع دست اول روان شناسی اجتماعی، یافته های این دانش در موضوع تغییر رفتار اجتماعی و رابطه آن با نگرش، جمع آوری و سپس با مقایسه و تحلیل یافته های هر دو بخش در این پژوهش به نتایج ذیل دست یافتیم. با توجه به یافته های روان شناسی شناختی، نظارت و امر و نهی بیرونی، علاوه بر امر و منع رفتاری در معروف و منکر در حوزه نگرش سازی نیز بسیار موثر عمل می کند. همچنین برخلاف فهم عمومی حتی وضع قوانین و اجبار قانونی درباره ارزش های دینی می تواند شناخت ها و نگرش های غلط را تصحیح و نگرش های صحیح را پایدارتر و نسبت به رفتارسازی اثربخش تر نماید. سه نمودار داخل متن، این واقعیت ها را تبیین می کند. از دیگر نتایج این پژوهش، نقش یافته های تئوری شناختی عمل منطقی (T R A)، در توضیح چرایی عدم تبدیل بسیاری از نگرش ها به قصد و تصمیم رفتاری، بخصوص در موضوع امر به معروف و نهی از منکر میباشد. یافته های دیگر این پژوهش در رابطه با چرایی تبیین نشدن ارزش ها به رفتار در موضوع تبلیغ دینی و فریضتین به نقش بی بدیل طرحواره های شناختی مربوط می شود. اکتفای مبلغین دینی در ترویج همه ارزش ها ازجمله امربه معروف و نهی ازمنکر به ساخت شناخت و حداکثر نگرش و عدم توجه به طرحواره سازی عامل سرباززدن بسیاری از مردم در عمل به ارزش ها ازجمله امربه معروف و نهی ازمنکر است. در واقع یافته های روان شناسی شناختی علاوه بر نقش چشمگیر در فهم بسیاری از روایات مربوط به تبلیغ و فریضتین و رموز علمی حاکم بر آن، بر ارائه سبک و شیوه های اثرگذار امر به معروف و نهی از منکر سهم بسزایی دارد.
کلیدواژگان: امر به معروف و نهی از منکر، تبلیغ دینی، طرحواره های شناختی -
صفحات 126-153
مسلمانان وظیفه دارند معارف خودشان را از قرآن و عترت تلقی کنند. در روش ها نیز باید از ثقلین پیروی کنند. شناخت رویکرد تبلیغی ثقلین باعث می شود، افق ها و راهبردهای جدیدی برای تبلیغ دینی کشف شده، تبلیغ دینی به بهترین روش انجام پذیرد. مسئله پژوهش، کشف رویکرد روشی قرآن و عترت در تبلیغ دینی و فرضیه تحقیق«امکان دست یابی به رویکرد یاد شده است».یافته ها نشان می دهد: رویکرد ثقلین در تبلیغ دینی، بین برهانی، خطابی و جدال احسن متغیر است. رویکرد یاد شده در تبلیغ مباحث کلامی غالبا برهانی است. از حیث صورت برهان، در غالب موارد هنگام تبلیغ و تبیین مباحث اعتقادی برای افراد عادی از «برهان إنی» و در مواجهه با دانشمندان از«برهان لمی» استفاده شده است. از حیث مواد برهان، در موضوعات مربوط به خداشناسی، از اولیات؛ در براهین اثبات وجود خدا، از محسوسات؛ در موضوعات راهنما شناسی از تجربیات؛ در مباحث درون دینی از متواترات و در موضوعات فقهی و روایی از حدسیات بهره برداری شده است. استفاده ثقلین از فطریات در مباحث گرایشی بوده است.
کلیدواژگان: قرآن کریم، معصومان، تبلیغ دینی، صورت برهان، مواد برهان، برهان لمی، برهان إنی -
صفحات 154-187
جریان تبلیغی فتح الله گولن یکی از جریان های فکری فرهنگی در سراسر جهان و دارای میلیون ها مسلمان ترک پیرو است. گولن در تبلیغات مذهبی خود با تفسیر مدرن اسلام، نسخه اسلام اجتماعی را از طریق سخنرانی ها، شبکه مدارس و خدمات عمومی ترویج می کند. این تحقیق در پی ترسیم وضعیت گذشته، حال و آینده این جریان تبلیغی و نیز سیاست گذاری فرهنگی تعامل حوزه علمیه قم با جریان تبلیغی گولن است. پیشینه گولنیسم وامدار اندیشه های سعید نورسی با دغدغه جبران جهل و عقب ماندگی جهان اسلام است. این جریان تبلیغی در حال حاضر دارای نسلی از تحصیل کردگان مدارس گولن، بانک آسیا، رسانه و شبکه خدمات اجتماعی بیمارستان و خیریه است. در سالیان اخیر گولن به خاطر اتهام طراحی کودتا مطرود دولت ترکیه و محل زندگی او در آمریکا است. چهار پیشران تغییر برای تاثیر بر آینده این جریان تبلیغی تشخیص داده شد: تحول و نوسازی راهبردی (درونی)، اسلام گرائی (ملی)، تقویت جنبش ضد امپریالیسم (منطقه ای)، جهانی شدن (بین المللی). پیامدهای هر پیشران تا سه لایه بعدی بررسی شد. دال مرکزی گفتمان تبلیغی گولن «اسلام اجتماعی» و عناصر دیگر آن شامل جدائی دین از سیاست، جمع بین اسلام و مدرنیته، ملی گرایی، اخوت اسلامی، تمرکز بر تعلیم و تربیت نسل جوان، تقدم مدرسه بر مسجد، رعایت حقوق فردی، نقد انحطاط غرب، تساهل دینی و اسلام رحمانی معرفی شد. در مقام خط مشی گذاری تبلیغی حوزه های علمیه، پیشنهادهایی مانند تاسیس اندیشکده، تقویت مناسبات حوزوی - تبلیغی، برگزاری جشنواره، جایزه منطقه ای، همایش، نمایشگاه و ظهور مرجعیت اسلامی ترک های جهان ارائه شد.
کلیدواژگان: فتح الله گولن، چرخ آینده، جنبش هیزمت، سیاستگذاری فرهنگی، جریان تبلیغی، مسلمانان ترکیه
-
Pages 28-61
Persuasion as a process of intelligent influence has several methods that have been used in religious propaganda. Since some methods of influencing the audience are not ethical, their non-use in religious propaganda is a priority, and therefore this research has sought to answer the question of which persuasive methods in religious propaganda are widely used and used. How many of them are in line with the Qur'an and hadiths. According to the mentioned method, it was found that reasoning, repetition, creating hope, creating fear, creating need and citing celebrities have been used more than other persuasive methods in religious propaganda. From the Quranic analysis and narration of these methods, the alignment of the dominant methods in religious propaganda based on verses and hadiths was obtained. Of course, from the Qur'anic point of view, reasoning is insightful, logical, simple, clear, and selective. The intended repetition of hadiths is far from exaggerated, commensurate with capacity, and far from imposing a message. Creating hope and creating fear is balanced and away from immoral forms. Creating a sense of need is commensurate with the capacity and away from false desires, and citing celebrities is based on their expertise and the audience's right to choose.
Keywords: Methods of persuasion, religious propaganda, reasoning, repetition, creating hope, creating fear, creating need, grounded theory -
Pages 154-187
Fethullah Gulen's tabligh flow is one of the cultural currents of thought around the world and has millions of Turkish Muslims. In his religious tabligh , Gulen promotes the version of social Islam through lectures, school networks, and public services through modern interpretations of Islam. This research seeks to outline the past, present and future status of this tabligh movement as well as the cultural policy-making of Qom seminary's interaction with the Gulen tabligh movement. The history of Gulenism owes much to the thoughts of Saeed Nursi with the concern of compensating for the ignorance and backwardness of the Islamic world. The campaign now has a generation of graduates from Gulen schools, the Bank of Asia, the media and the hospital and charity social network. In recent years, Gulen has been ousted by the Turkish government and living in the United States on charges of plotting a coup. Four drivers of change were identified to influence the future of this tabligh movement: strategic (internal) transformation and modernization, Islamism (national), strengthening the anti-imperialist movement (regional), and globalization (international). The consequences of each propellant up to the next three layers were investigated. The central signifier of Gulen's tabligh discourse is "social Islam" and its other elements, including the separation of religion from politics, the :union: between Islam and modernity, nationalism, Islamic brotherhood, the focus on educating the younger generation, school precedence over mosque, respect for individual rights, and critique of degeneration. The West, religious tolerance and Islam Rahmani were introduced. In the position of tabligh policy of seminaries, proposals such as the establishment of a think tank, strengthening seminary-tabligh relations, holding festivals, regional awards, conferences, exhibitions and the emergence of Islamic authority in the Turks of the world were presented.
Keywords: Fethullah Gulen, The Wheel of the Future, The Hizmet Movement, Cultural Policy, tabligh movement, Muslims of Turkey
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.