نشریه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 34، بهار و تابستان 1383)

نوشتار حاضر، حاوی اشاراتی کوتاه و گذرا به تعریف و مبانی تفسیر اجتهادی قرآن است. همچنین تفاوت های آن را با سایر شیوه های تفسیری بر می رسد. بخش اصلی در مقاله ی «ارکان و قلمرو تفسیر اجتهادی» به سه مولفه ی تفسیر اجتهادی می پردازد که عبارتند از: 1. توسعه ی مفهومی و الغای خصوصیت؛ 2. تطبیق مصداقی؛ 3. تحلیل گری و مفهوم شکافی؛ برای هر یک از این مولفه ها دو گونه مثال و نمونه می آید: نخست از میان روایات تفسیری و دوم از برخی متون تفسیری؛ به ویژه تفاسیر معاصر (قرن چهاردهم هجری). ...

آنچه در این مقاله دنبال می کنیم، یافتن پاسخ این سوال است که آیا می توان از دیدگاه قرآن کریم یک نگرش علمی را در خصوص موضوع یا پدیده ی " فرهنگ " اختیار کرد؟ در این زمینه آیاتی را از قرآن کریم برگزیده ایم و به عنوان اصول مفروض جهت مطالعه ی علمی فرهنگ در جوامع انسانی در نظر گرفته ایم و معتقدیم که با این اصول می توان به درستی به مطالعه ی فرهنگ و نیز ارزش ها و هنجارهای عالی جامعه ی سالم پرداخت. گفتنی است که نویسنده ی این مقاله هیچ گاه خود را در مقام یک مفسر قرآن نمی بیند و نیز هیچ گونه ادعایی ندارد. ...

آنچه می خوانید، مطالبی است که به اهداف تربیتی داستان الیصابات در قرآن کریم، به عنوان یکی از اسوه های خاشعات پرداخته است تا هر کس از آن درس زندگی و جاودانگی آموخته، آن را سر لوحه کار خویش قرار دهد. زنان شایسته و نمونه، اوصاف زنان شایسته، شناسایی زنان ناشایست، پیشگامی در کارهای خیر و نیک، خداوند را با بیم و امید خواندن و... از موضوعات این نوشتار است که به کلام نورانی وحی مزین می گردد.

از آنجایی که کمال انسان و تعالی روح او و آزادگی بشر از هر گونه ظلم و زور از دیرباز در جوامع بشری مطرح بوده و در زمان کنونی نیز می باشد، این مقاله در نظر دارد راه دستیابی به آن را مورد بررسی قرار داده، بیان نماید که هجرت در قرآن مجید دارای چه جایگاه خاصی است و چگونه می توان از این دریای بیکران بهره مند گشته و به هدف خلقت که قرب الهی است رسید؛ چرا که وحی الهی می تواند جوابگوی نیازهای فطری بشر بوده، وی را به سعادت دنیوی و اخروی برساند. ...

در مقاله ی حاضر سعی بر آن است که وحی را از منظر قرآن بنگرد. بدین رو نخست اقسام تکوینی و تشریعی آن را بر می شمارد و سپس آیاتی که معرف حقیقت وحی و وحیانیت قرآن اند، اشاره می کند. مقصود و هدف این نوشتار نشان دادن شکوه و اهمیت وحی در منظر قرآن است. منظرها و دیدگاه های دیگر، هر یک به نوبه ی خود دری به سوی حقایق وحیانی می گشایند؛ اما بیشترین پرتو را خود وحی بر خود می اندازد. ناگفته نماند در میان همه ی کتاب های آسمانی، هیچ کتابی به اندازه قرآن، درباره ی وحی سخن نگفته است و مشتقات این کلمه را در خود نیاورده است.

تعریف و حدود آیات متشابه قرآن کریم، تفسیر و تاویل های فراوانی یافته و علمای علوم قرآنی و مفسران در این جهت به اختلاف رفته اند. علامه طباطبایی ضمن بررسی جامع در این موضوع و نقل اقوال علما، آیات متشابه را عبارت از آیاتی از قرآن می داند که: ضمن دلالت روشن الفاظ آنها بر مدالیل خود از جهت معنا و مقصد مورد تردید جدی هستند و علت آن هم عدم سازگاری آنها با آیات محکم دیگری است که مدلول آیات متشابه را مورد شبهه قرار می دهد.

«در هر شماره از فصلنامه مبین، مشخصات و چکیده تعدادی از پایان نامه های قرآنی فارغ التحصیلان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی (PHD) از دانشگاه های مختلف می آید. لذا ارسال این اطلاعات به فصلنامه موجب امتنان است. »