فصلنامه سلامت و مراقبت
سال یازدهم شماره 3 (پاییز 1388)

نگرانی اصلی از افزایش جمعیت جهان، تهدید جان میلیونها نفر است که اکثر آنان را زنان و کودکان تشکیل می دهند. هنوز 50-25% زنان کشورهای در حال توسعه آخرین حاملگی خود را ناخواسته ذکر می کنند. هدف کنترل موالید کاهش حاملگی ناخواسته و به طور کلی ارتقاء سلامت جسمی و روانی زنان و حتی کودکان است. این مطالعه با هدف تعیین آگاهی و نگرش زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر اردبیل نسبت به روش های اورژانس پیشگیری از بارداری انجام گرفت.
مطالعه حاضر به روش توصیفی- تحلیلی در شهر اردبیل انجام گرفت. در این مطالعه 250 نفر از زنان مراجعه کننده به درمانگاه های شهر اردبیل که از روش های غیر مطمئن از قبیل کاندوم، روش ریتمیک، منقطع وغیره استفاده می کردنداز طریق نمونه گیری آسان از5 مرکز بهداشتی شهرستان اردبیل انتخاب شدند و در مورد آگاهی و نگرش نسبت به روش پیشگیری اضطراری، مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه خود ساخته شامل مشخصات دموگرافیک، سوالات آگاهی و سوالات نگرش جمع آوری و به کمک آزمونهای آماری t و کای دو تجزیه و تحلیل گردید.
براساس یافته های این پژوهش میانگین سن افراد مورد مطالعه 6±27 سال و میانگین سن ازدواج 3/4±3/22 سال بود. 71 درصد افراد خانه دار بودند. 76 درصد زنان دارای تحصیلات دیپلم و زیر دیپلم و24درصد تحصیلات دانشگاهی داشتند. میزان آگاهی زنان استفاده کننده از روش های غیر مطمئن پیشگیری از بارداری در مورد پیشگیری اضطراری در 27 درصد مواردخوب، در 26 درصد موارد ضعیف و در 47 درصد موارد در حد متوسط و 58 درصد نگرش مثبت و 42 درصد نگرش منفی داشتند.
میزان آگاهی زنان استفاده کننده از روش های غیر مطمئن پیشگیری از بارداری نسبت به روش های پیشگیری اضطراری ناکافی می باشد.

عفونت های بیمارستانی یکی از عوامل تهدید کننده بیماران و کارکنان می باشد. سرپرستاران مراکز درمانی و آموزشی قشری هستند که در رابطه با کنترل عفونت ها نقش کلیدی دارند. این پژوهش با هدف بررسی عملکرد سرپرستاران در اجرای برنامه های کنترل عفونت در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال 1386 انجام شد.
این پژوهش یک مطالعه مقطعی (توصیفی، تحلیلی) بود. جامعه مورد مطالعه کلیه سرپرستاران بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی کردستان(120 نفر) بودند. 114 نفر از آنها در این مطالعه همکاری نمودند. ابزار گرد آوری داده ها پرسشنامه بود که حاوی مشخصات دموگرافیک و سوالات مربوط به عملکرد بود. تجزیه و تحلیل آماری به وسیله نرم افزار SPSS و با استفاده از تست های مجذور کای و دقیق فیشر انجام شد.
یافته های پژوهش بیانگر آن بود که 53 درصد سرپرستاران در زمینه اجرای برنامه های کنترل عفونت دارای عملکرد مطلوب، 13درصد دارای عملکرد نسبتا مطلوب و 34درصد دارای عملکرد نامطلوب بودند. از میان متغیرهای فردی این مطالعه بین عملکرد سرپرستاران در اجرای برنامه های کنترل عفونت با جنسیت و گذراندن دوره های کنترل عفونت و دوره های آموزش مدیریت رابطه معنی دار نشان داد.(P<0.05) بر اساس یافته های پژوهش 34 درصد از سرپرستاران در زمینه اجرای برنامه های کنترل عفونت عملکرد نامطلوب داشتند که باید به بررسی عوامل موثر بر عملکرد آنها پرداخته شود و با توجه به تاثیر آموزش در اجرای برنامه های کنترل عفونت سرپرستاران، می توان با گسترش برنامه های آموزش ضمن خدمت پرستاران، عملکرد آنان را ارتقا بخشید و از این طریق میزان بروز این عفونت ها را کاهش داد.

دانشجویان پرستاری برای تجزیه و تحلیل مشکلات بیماران و ایجاد طرح مراقبتی مناسب، نیازمند یادگیری عمیق و معنی دار هستند. بنابراین، بهتر است درآموزش دانشجویان از روش های آموزشی که توانایی ایجاد این سطح از یادگیری را دارند، استفاده شود. این مطالعه با هدف مقایسه تاثیر آموزش احیاء قلبی ریوی به دو روش آموزشی متداول و تلفیقی بر آگاهی و عملکرد دانشجویان کارشناسی پرستاری انجام گرفت.
این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی است و جامعه پژوهش کلیه دانشجویان پرستاری ترم چهارم دانشگاه بودند که تعداد نمونه 62 نفر وبه روش تصادفی به دو گروه مورد (آموزش تلفیقی) وشاهد (آموزش متداول) و به ترتیب 32 نفر و 30 نفر انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه و چک لیست بود که نمونه ها پرسشنامه آگاهی را پر کرده و نحوه عملکرد آنان توسط پژوهشگر ارزیابی شد و سپس برای یک گروه برنامه آموزشی به روش متداول و برای گروه دیگر برنامه آموزشی به روش تلفیقی ارائه گردید. دو ساعت بعد از آموزش نمونه ها پرسشنامه آگاهی را پر کرده و عملکرد نمونه ها توسط پژوهشگر چک شد و نتایج با استفاده از نرم افزارspss و روش های آماری توصیفی و استنباطی تجزیه وتحلیل گردید.
نتایج پژوهش نشان داد که. بین نمرات پیش آزمون و پس آزمون حیطه آگاهی در روش متداول و تلفیقی تفاوت وجود دارد و این تفاوت میانگین معنادار است(49./. > (p. بین نمرات پیش آزمون و پس آزمون حیطه عملکرد، در روش متداول و تلفیقی تفاوت وجود دارد و این تفاوت میانگین معنادار است(29./. > (p آموزش به روش تلفیقی در میزان آگاهی وعملکرد دانشجویان اثر بیشتری نسبت به آموزش به روش متداول دارد. استفاده از این روش می تواند باعث افزایش قابلیت افراد در یادگیری در فعالیت بیماران و کاهش هزینه های خدمات بهداشتی و درمانی شود.

تنش ها و فشارهای عصبی از علل شایع بیماری و ناتوانی در جامعه امروز هستند و دانشجویان علوم پزشکی در طول دوره تحصیل با تنش های زیادی مواجه می گردند که می تواند روی یادگیری و موفقیت بالینی دانشجویان اثرات منفی داشته و سبب افت تحصیلی و بروز رفتارهای نامطلوب و اختلالات جسمی در دانشجویان گردد. حرفه مامایی با قضاوت بالینی درگیر است و دانشجویان مامایی در محیط لیبر و زایمان در معرض عوامل تنش زای متعددی قرار دارند.هدف از مطالعه حاضر تعیین عوامل تنش زا در آموزش بالینی دانشجویان رشته مامایی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل در لیبر و اتاق زایمان می باشد.
در این مطالعه توصیفی- مقطعی تعداد 42 نفر دانشجویان ترم 6 و 4 مامایی که تجربه کارآموزی بالینی داشتند مورد مطالعه قرار گرفتند.ابزارگردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته و شامل 40 سوال مربوط به عوامل تنش زا در 6 حیطه بالینی بود.تجزیه و تحلیل اطلاعات به وسیله نرم افزار آماری SPSS صورت گرفت.
حیطه های احساسات ناخوشایند، تجربیات بالینی، تجارب تحقیرآمیز، ارتباط بین فردی،برنامه ریزی آموزشی و محیط آموزشی به ترتیب از درجه تنش زایی بالایی برخوردار بودند. بیشترین عوامل تنش زا به ترتیب در هر حیطه شامل: ترس از مرگ جنین یا نوزاد با میانگین و انحراف معیار42/1± 83/3، ترمیم پارگی های کانال زایمانی(23/1±73/3)، تذکر مربی در حضور پرسنل و پزشکان برقراری ارتباط با مربی(30/1±27/3) و عدم تطابق بین آموخته های تئوری و محیط بالینی(39/1±60/3) بود.
با توجه به بالا بودن درجه استرس زایی عواملی چون ترس از مرگ جنین یا نوزاد وترمیم پارگی های کانال زایمانی، تسهیل یادگیری و بالا بردن سطح آگاهی علمی و عملی دانشجویان برای مقابله با عوامل تنش زای محیط لیبر و اتاق زایمان ضروری به نظر می رسد.

تشریک مساعی بین والدین و پرستاران این فرصت رادر اختیار آنان قرار می دهد تا آگاهی ها، مهارتها و منابع جدیدی را از طریق آموزش کسب کرده ودر این رابطه حرفه ای هردو ذی نفع شوند. در گذشته بیشتر بر روی نقش مراقبتی پرستاران تاکید می شد، اما امروزه این مفهوم توسعه یافته ونقش آنان از مراقبت محوری به نقش مشارکتی تغییریافته است. لذا مطالعه ای با هدف تعیین تاثیر آموزش مشارکت والدین در مراقبت از کودک بستری بر آگاهی پرستاران انجام شد.
پژوهشی نیمه تجربی بر روی 65 نفر از کلیه پرستاران زن بخش اطفال بیمارستانهای امام رضا(ع)، قائم (عج) و دکتر شیخ شهر مشهددر سال 1385 که به روش سرشماری انتخاب شدند، انجام گردید. پس از تعیین نمرات سطح آگاهی براساس امتیازات حاصله قبل و بعد از آموزش به صورت خوب (100-76)، متوسط (75-51) و (50-0) ضعیف طبقه بندی شد ویافته ها با استفاده از نرم افزارSPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج این تحقیق نشان دادکه اکثریت واحدهای مورد پژوهش(2/69 %) در سه (مفهوم و اهداف، فواید وچگونگی) مشارکت والدین در امرمراقبت از کودک بستری قبل از آموزش از میزان آگاهی متوسطی با میانگین48/59 در صد برخوردار بودند و بعد از آموزش تمامی آنان (100 %)از میزان آگاهی خوب با میانگین 55/90 درصد برخوردار شدند0 آزمون «t زوج» بین امتیازات سطح آگاهی قبل و بعد از آموزش تفاوت معنی دار آماری را نشان داد(000/0 = p).
یافته ها بیانگر این است که اختلاف معنی داری بین امتیازات قبل و بعد از آموزش بر آگاهی پرستاران وجود دارد. لذا نیاز به آموزش برای افزایش کیفیت مراقبتهای پرستاری در بخش های اطفال ملموس تر گردیده است که می تواند فواید بسیاری برای مادر و کودک داشته باشد.

مهارتهای تفکر انتقادی در آموزش علوم پزشکی به عنوان هدف غایی آموزش به حساب می آید و دانشجویانی که به صورت خلاق و انتقادی تفکر می کنند، کمتر به قضاوت و نتیجه گیری های غلط تئوریکی می پردازند؛ بلکه بیشتر سعی می کنند بر روی موضوعاتی که به حیطه بالین مربوط می گردد، متمرکز گردند و این خود می تواند خلاء میان آموزش تئوریکی و بالین را کاهش دهد. مقاله حاضر نیز در همین راستا آماده شده است.
این پژوهش یک مطالعه توصیفی- مقایسه ای است که در آن تعداد 111 نفر دانشجوی ترم اول و ترم آخر مقطع کارشناسی پیوسته مامایی که در دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران (دانشگاه های علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران و ایران) در سال تحصیلی 85 - 1384 مشغول به تحصیل بودند به روش سر شماری انتخاب شدند و برگه اطلاعات دموگرافیک و پرسشنامه «آزمون مهارتهای تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم ب» را تکمیل نمودند.
نتایج پژوهش نشان داد که فقط بین نمره کل تفکر انتقادی دانشجویان ترم اول با دانشجویان ترم آخر رشته مامایی در دانشگاه علوم پزشکی ایران تفاوت معنی داری وجود دارد(03/0 P<). بعلاوه نتایج این پژوهش نشان داد که بین نمره کل تفکر انتقادی واحدهای مورد پژوهش با سن، وضعیت تاهل، وضعیت تجربه کاری، استفاده از کامپیوتر، سهمیه مناطق شرکت کننده در آزمون سراسری ورود به دانشگاه ها و شرکت در کلاسهای آموزشی متفرقه ارتباط معنی داری وجود ندارد.
یافته های این پژوهش نشان داد که افزایش قابل ملاحظه ای در میزان «مهارتهای تفکر انتقادی» دانشجویان که یکی از شیوه های ارزشیابی بالینی است صورت نگرفته است.

سرطان سرویکس دومین سرطان شایع زنان می باشد.سرطان سرویکس نوعی از سرطان است که قابل پیشگیری است. هدف از انجام این پژوهش تعیین تاثیر آموزش پیشگیری از سرطان دهانه ی رحم بر اساس مدل باور بهداشتی بر عملکرد زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی منتخب شهر اردبیل در سال 1386می باشد. این پژوهش یک مطالعه ی نیمه تجربی است. برای انجام آن 60 زن مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی منتخب به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. واحدهای مورد پژوهش بر اساس معیارهای خاص انتخاب و روش آموزش بحث گروهی و پرسش وپاسخ بود. بعد از اجرای برنامه آموزشی پمفلت و نیز اطلاعاتی در مورد رایگان انجام دادن آزمایش پاپ اسمیر به واحد های پژوهش داده شد.داده های این پژوهش توسط پرسشنامه و در طی دو مرحله قبل و بعد از 2ماه از اجرای آموزش جمع آوری شدند. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک نسخه 5/11نرم افزار آماری spssو بکارگیری آمار توصیفی و آمار استنباطی نظیر آزمون ویلکاکسون و مک نمار انجام گرفت. یافته های این پژوهش نشان داد که بین حساسیت (001/0 >P) و شدت (001/0> P) و منافع(001/0> (P و موانع (001/0> P) درک شده قبل و بعد ازآموزش اختلاف معنی دار وجود داشت.
یافته های پژوهش حاضر نشان داد آموزش از طریق مدل باور بهداشتی در پیشگیری از سرطان دهانه رحم موثر بود. بنابراین می توان با استفاده از این مدل به زنان دیگر در زمینه پیشگیری از سرطان دهانه رحم آموزش داد.

با توجه به اهمیت شناسایی تغذیه به عنوان یکی از عوامل موثر در میزان کیفیت زندگی بیماران دیالیزی چه به علت ماهیت بیماری وچه در اثر عوارض درمان همودیالیزو با توجه به اهمیت آموزش موارد مربوط به تغذیه صحیح که به گواهی پرسنل درمانی بخش دیالیز، اکثر بیماران از آموزش منسجم و مدون در رابطه با رژیم غذایی مناسب خود محروم هستند، پژوهش حاضر جهت تدوین برنامه تغذیه ای و آموزش موارد لازم به بیماران استفاده کننده از درمان همودیالیز و بررسی تاثیر این کار بر افزایش کیفیت زندگی صورت گرفته است.
در این مطالعه برای جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه استفاده شد. یک پرسشنامه برای گردآوری داده های مربوط به مشخصات فردی و اجتماعی بیماران و دیگری پرسشنامه استاندارد SF-36 که از آن برای اندازه گیری کیفیت زندگی استفاده گردید. در هر گروه 35 نفره(گروه تجربه و گروه کنترل)، داده ها در دو مرحله جمع آوری شدند. داده های مرحله اول پیش از انجام مداخله بر روی گروه ها، گردآوری و داده های مرحله دوم یک ماه پس از انجام مداخله (آموزش تغذیه) بر روی گروه تجربه جمع آوری شد.سلامت عمومی، درد جسمانی، ایفای نقش جسمانی، عملکرد اجتماعی بیماران، وضعیت انرژی / خستگی، محدودیت نقش به علت مشکلات هیجانی، سلامت جسمانی و عملکرد جسمانی از موارد بررسی شده بودند.
6/48درصد از واحدهای پژوهش را زنان و 4/51درصد را مردان تشکیل می دادند.میانگین سنی افراد مورد بررسی 28/47سال بود و 4/31درصد آنها بیسواد و3/94درصد متاهل بودند. به منظور تعیین تاثیر آموزش تغذیه صحیح بر کیفیت زندگی بیماران از آزمون t زوج استفاده شد. نتیجه آزمون های آماری نشان داد که فقط بین میانگین نمره سلامت جسمانی در مرحله قبل و بعد از آموزش تغذیه اختلاف معنی دار آماری وجود دارد.)0.049 p=) و در سایر موارد یعنی بررسی تاثیر آموزش تغذیه صحیح بر کیفیت زندگی بیماران از نظر عملکرد جسمانی، ایفای نقش جسمانی، درد جسمانی، سلامت عمومی، میزان سرزندگی، ایفای نقش عاطفی، درک کلی از سلامتی علی رغم وجود اختلاف در ارقام،این اختلاف ها معنی دار نبودند.
پژوهشگران بر این اعتقادند که انجام این تحقیق وشناسایی بیماران تحت خطر در کاهش مشکلات جسمی، روانی و دیگر مسایل آنان از طریق آموزش های دریافتی و اطلاع نتایج به مسولین کمک کننده خواهد بود. این پژوهش و سایر پژوهش های مشابه بیانگر تاثیر آموزش تغذیه بر ارتقای کیفیت زندگی بیماران است. هرچند معنی دار نبودن این اختلافات قبل و بعد از آموزش در این پژوهش را می توان به کم سوادی اکثریت واحدهای پژوهش و احتمال فراموشی یا انجام ندادن توصیه ها به علت دشواری یا فقر دانست.