انگاره های معرفتی در مکاتب و ادیان متفاوت در یک تقسیم بندی می تواند آفاقی و انفسی باشد. دیدگاه های آفاقی (مثل یهودیسم) بیشتر نظر به زمان و مکان و واقعیات دارد و عمده خواستگاه هایش به بیرون و عالم ماده و واقع معطوف است. در حالی که دیدگاه هایی که بیشتر جنبه انفسی دارند (مثل مسیحیت) نگاه به درون یا به اصطلاح، نفس دارند و در مباحث و مقاطع گوناگون به این خواستگاه مبنایی بازگشت می کنند. نگاه اول منجر به نهیلیسم می گردد، زیرا فاقد آرمان واقعی که انسان را به لحاظ درونی ارضا کند و به تعالی برساند، است و نگاه دوم به بی مرزگرایی و تکثرگرایی معرفتی بی مرزی منتهی می شود که خود به نوعی سبب گمراهی از مسیر حق است.