«فرهنگ دانشگاهی» همچنان که تحت تاثیر مولفه های فرهنگی و اجتماعی است، از تلقی ما از «ایده دانشگاه» نیز تاثیر می پذیرد. پرسش از «چیستی دانشگاه» یک پرسش فلسفی است اما آثار عینی و عملی زیادی در عرصه حیات آکادمی دارد. در شرایطی که دانشگاه ها در عرصه جهانی از بحران های چندگانه (مشروعیت، هژمونی و نهادی) رنج می برند، در سطح ملی نیز این نهاد «فرآیند هویت یابی» را به طور کامل طی نکرده است.

دو رکن هویت دانشگاه یعنی «استمرار تاریخی» و «تمایز» است که در هشتاد سال اخیر با گسست های بسیاری مواجه بوده است.

این در حالی است که دانشگاه ایرانی با مسائلی همچون«پربار بودن نقش» و «انتظارات ناهمگون» نیز مواجه است. در کنار اینها در شرایطی که هنوز جامعه و نخبگان تکلیف خود را با امر مدرن روشن نکرده اند، ترمیم و اصلاح سنت نیز با مشکلاتی رو به رو است. در این فضا، اکتفا به «کارکردهای تکنیکی» همچون آموزش و بی اعتنایی سیاستگذاری علم به «کارکردهای هنجاری» نظام آموزش عالی نیز مزید بر علت بوده و به رشد معضلاتی همچون مدرک گرایی، تقلب علمی و... انجامیده است که دانشگاه به عنوان یک «نهاد مدنی» را به یک «نهاد بوروکراتیک» تقلیل داده است.

در چنین شرایطی سخن از «ایده دانشگاه» و بازگشت به ریشه های تاریخی، فلسفی و فکری دانشگاه موجه می شود. بدیهی است اگر دانشگاه را «مرکزی برای جست وجوی حقیقت و نگهبانی از فرهنگ» بدانیم که «درکی کل گرا از معرفت» ارائه می کند، با تلقی دانشگاه به عنوان مرکز فناوری یا بنگاه اقتصادی کاملا متفاوت است و چنین «درک فرهنگی از دانشگاه» می تواند برای امروز ما راهگشا باشد.