آرشیو چهار‌شنبه ۲۳ امرداد ۱۳۹۸، شماره ۴۶۸۰
تاریخ و اقتصاد
۲۲
نمایه

تنبیه الامه، کتابی نوآورانه

تنبیه الامه، یک سال و نیم بعد از انقلاب مشروطه و بعد از به توپ بسته شدن مجلس نوشته شد و اولین بار بود که یک متفکر بزرگ شیعه که نام و نشان و اثر زیادی در حوزه های علمیه دارد، دست به چنین کاری می زد. در این کتاب، فقیهی برجسته و متفکری اصولی، تبیینی از دولت مدرن و دولت ملی ارائه کرده و درباره دولتی که مبتنی بر مرزهای ملی، قوانین موضوعه، نظام انتخابات و حقوق عمومی است سخن گفته است.

این کتاب موقعیت جالبی دارد؛ شخصیت بزرگی آن را نوشته و علمای برجسته آن زمان، هم به آن اعتراض کرده و هم از آن دفاع کرده اند. کتاب تنبیه الامه، به دلیل آنکه سخنی جدی را بیان کرده، همواره در موضع بحث و جدل بوده است. همه این کتاب، نوآوری است و به هیچ وجه تکراری در آن دیده نمی شود؛ با این حال از دل دستگاه های سنتی و از درون ادبیات فقهی و اصولی و از درون کتاب و سنت دست به استنباط زده و دولت مدرن را از نگاه فقه و اصول شیعه تشریح کرده است. کتاب از این جهت خیلی ارزشمند است؛ اما با این حال پیچیدگی هایی دارد، زیرا فقیهی اصولی آن را نوشته که ادبیات تخصصی دارد و متن فشرده ای هم دارد و می توان گفت تمامی کتاب را اصطلاحات علمی فراگرفته است. اگر فقط لغات مشکل بود، می توانستیم لغات را با بیان یک یا چند کلمه روشن کنیم؛ اما اصطلاح را باید توضیح داد. بنابراین برداشت من این بود که این کتاب نیاز به شرح دارد؛ نه تنها یک شرح؛ بلکه شرح های مختلف. درباره کتاب مرحوم نائینی، تلاش های فراوانی صورت گرفته؛ اما من کتابی که حاصل تصحیح حجت الاسلام ورعی است را مبنای کار قرار داده ام؛ چون دقیق ترین تصحیح را آقای ورعی داشته است.

به نقل از سخنرانی دکتر داود فیرحی، در جلسه نقد کتاب «آستانه تجدد»