پیدایش و چگونگی پراکنش انسان های هوشمند یا انسان های مدرن (از لحاظ آناتومی بدن) و فرهنگ آنها در پژوهش های دیرین انسان شناسی و باستان شناسی پارینه سنگی از موضوعات مورد توجهی است که با پیشرفت علوم وابسته در سال های اخیر دچار تحولات فراوانی شده است. در دهه 1980 میلادی نظریه تک منشایی انسان طرفداران چندانی نداشت و اکثر پژوهشگران پیدایش و تطور انسان های مدرن را محلی و مربوط به مناطق گوناگون دنیای قدیم می دانستند. اما به مرور و با پیشرفت علوم مختلف، خصوصا مطالعات ژنتیک و همچنین یافته های جدید دیرین انسان شناسی و باستان شناسی پارینه سنگی، آفریقا به عنوان خاستگاه و محل پیدایش انسان مدرن پذیرفته شد. در یک دهه اخیر بیشترین تمرکز پژوهشگران بر یافتن زمان و مسیرهای پراکنش انسان های مدرن از این قاره و وقایع پس از آن متمرکز بوده است.