آرشیو دو‌شنبه ۲۵‌شهریور ۱۳۹۸، شماره ۵۴۷۹
زندگی: سلامت
۱۴

روز جهانی لایه ازن ، بهانه خوبی است تا نگاهی کنیم به این لایه نامرئی بالای سرمان؛ لایه ای که حالا بیش از همیشه در معرض خطر است

سپری برای محافظت از شما

ندا اظهری

سال هاست محققان اعلام کرده اند که لایه ازن سوراخ شده و آسیب دیدگی این لایه از جو می تواند سلامت انسان ها و محیط زیست را نشانه رود. این مساله آن قدر اهمیت دارد که 16 سپتامبر هر سال به روز جهانی ازن اختصاص یافته تا به این بهانه هم که شده، فکری برای محافظت از این لایه حیاتی برای کره زمین کنند. در حقیقت لایه ازن به عنوان لایه ای محافظ در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید عمل می کند که موجودات زنده را از تیررس آن دور نگه می دارد. بخش زیادی از این عامل زیستی، به دلیل فعالیت های انسانی در کره زمین رخ داده و این لایه را در معرض آسیب بیشتر قرار می دهد.

نازک شدن لایه سپر مانند ازن و در نتیجه افزایش میزان تشعشعات ماوراءبنفشی که از خورشید به زمین می رسند علاوه بر اثرات زیست محیطی فراوان، بدن انسان را در معرض خطرات زیادی قرار می دهد. یکی از مهم ترین خطرات افزایش رسیدن اشعه خورشید به بدن، اثرات پوستی است که در کنار مشکلات متعدد، پیری زودرس را هم برای پوست به همراه می آورد.

سرطان های پوستی

با نازک شدن و از بین رفتن لایه ازن و بالا رفتن میزان ماورای بنفش پخش شده از خورشید، شیوع تمام انواع سرطان های پوست به ویژه در افراد سفیدپوست به مراتب افزایش می یابد. سرطان پوست به دو نوع تقسیم می شود: سرطان پوست غیرملانومایی که تمام انواع سلول های پوستی را دربرمی گیرد و نوع دیگر، سرطان پوست جلدی است که روی سلول های تولیدکننده رنگدانه تاثیر می گذارد. در این میان، ملانوما خطرناک ترین و مهلک ترین نوع سرطان پوست است و سالانه افراد زیادی بر اثر این سرطان جان خود را از دست می دهند.

آفتاب سوختگی و پیر شدن پوست

یکی از شناخته شده ترین عوارض قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش خورشید، آفتاب سوختگی است که به عنوان یک عارضه مزمن باعث قرمزی و سوختگی پوست می شود. بعضی افراد هم برای برنزه شدن بدن خود را در معرض نور مستقیم قرار می دهند که احتمال سوختگی را بیشتر می کند. این حالت به دلیل نفوذ بیشتر اشعه مضر خورشید به درون پوست به دنبال نازک شدن لایه محافظ ازن اتفاق می افتد. علاوه بر این، با رسیدن نور مستقیم خورشید و جذب اشعه ماوراءبنفش توسط پوست، تغییراتی در سلول ها، بافت ها و عروق خونی پوست ایجاد شده و علاوه بر ایجاد لکه های قهوه ای روی پوست، موجب کاهش کش سانی پوست و چین و چروک و پیر، خشن و خشک شدن پوست می شود.

مشکلات چشمی

زمانی که چشم ها در معرض نور زیاد قرار می گیرند، باعث تحریک انقباض مردمک ها می شود تا نفوذ اشعه خورشید به چشم به حداقل برسد؛ البته این عامل طبیعی محدودکننده فقط در شرایطی می تواند موثر واقع شود؛ اما قرار گرفتن طولانی مدت در مقابل اشعه خورشید مانند اثر آفتاب سوختگی روی پوست، می تواند بافت اطراف مژه ها و پلک ها را هم بسوزاند که دردناک بوده و چشم ها و قدرت دید آن را تحت تاثیر قرار می دهد. در موارد شدید حتی ممکن است باعث کوری موقت شود. نفوذ اشعه ماوراءبنفش خورشید به داخل چشم یکی از عوامل اصلی در بروز آب مروارید است.

کاهش سیستم ایمنی

سیستم ایمنی به عنوان نوعی سد در برابر عوامل مهاجم بیماری زا در بدن، در صورت مواجهه بدن با اشعه ماوراءبنفش خورشید ضعیف شده و به همین دلیل احتمال بروز تومورهای پوستی شدت می یابد؛ به طوری که شیوع سرطان پوست به دلیل کاهش قدرت دفاعی بدن زیاد می شود. اشعه مضر خورشید، فعالیت و تقسیم سلولی را تغییر داده و واکنشی ایمنی در بدن آغاز می شود و در نتیجه خطر عفونت های ویروسی، باکتریایی، انگلی و عفونت های قارچی افزایش می یابند.

چگونه از ازن محافظت کنیم؟

استفاده بیش از حد از ترکیبات کلروفلوئوروکربن در قرن بیستم میلادی، سوراخی وسیع در لایه ازن ایجاد و باعث نازکی آن شد. پس از آن، مطالعات دانشمندان نشان داد که با کاهش مصرف ترکیبات کربنی و گازهای گلخانه ای، رشد سوراخ لایه ازن کاهش یافت. برخی راهکارهای به ظاهر ساده و پیش پاافتاده می تواند کمک بزرگی به حفظ محیط زیست، سلامت بشر و حفظ لایه ازن کند.

 از مصرف گازهای خطرناک خودداری کنید. محققان توصیه می کنند که به دلیل ترکیبات کربنی موجود و نیز فرآیندهای تولید، از گازهای خطرناک استفاده نکنید. این ترکیبات مضر و خطرناک عبارتند از: کلروفلوئوروکربن ها، هیدروکربن های هالوژنه، متیل برومید و اکسید نیتروژن.

 کمتر از خودرو استفاده کنید. بهترین گزینه برای حمل و نقل شهری استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله غیرموتوری و نیز پیاده روی است. در صورت استفاده از خودرو به عنوان وسیله تردد سعی کنید تک سرنشین نباشید و به جای استفاده چند نفر از چند خودرو، چند نفر از یک خودروی واحد استفاده کنید تا حجم تولید گازهای گلخانه ای به حداقل برسد و آلودگی کمتر شود. به این منظور، تولید خودروهای برقی و هیبریدی در سال های اخیر در دستور کار بسیاری از شرکت های خودروسازی دنیا قرار گرفته است.

 از فرآورده های پاک کننده استفاده نکنید. سال هاست سازمان های جهانی نسبت به استفاده از فرآورده های پاک کننده که مملو از ترکیبات کربنی هستند، هشدار داده اند. استفاده از آنها، این قبیل ترکیبات خطرناک کربنی را وارد جو می کند. بسیاری از مواد پاک کننده حاوی مواد حلال و خورنده است اما می توانید به راحتی، این فرآورده ها را با محصولات غیرسمی مانند سرکه یا بی کربنات جایگزین کنید.

 از دستگاه تهویه هوا استفاده کنید. حفظ تهویه هوا مساله مهمی است، چرا که بروز نقص در سیستم های تهویه هوا باعث ورود ترکیبات فرار CFC به جو و تاثیر روی لایه ازن می شود.

 لوازم خانگی قدیمی را دور بیندازید. اگر هنوز هم از یخچال، فریزر و سیستم های تهویه ای استفاده می کنید که به پیش از سال 1995 میلادی برمی گردند، آنها را عوض کنید. این دستگاه ها با نشت مواد شیمیایی، آنها را وارد جو کرده و به نازک شدن لایه ازن کمک می کند.

 از آفت کش ها استفاده نکنید. آفت کش ها و استفاده گسترده آنها طی سال ها در مزارع کشاورزی به منظور نابود کردن انواع آفات گیاهی، اثر بسیار مخربی روی سلامت باغات و مزارع به جا گذاشت. این آفت کش ها هم مانند انواع اسپری از ترکیباتی تشکیل شده اند که برای لایه ازن مضر هستند. کشاورزان و باغداران بهتر است از جایگزین های این آفت کش ها استفاده کنند.

 گوشت کمتری مصرف کنید. شاید بگویید چه ارتباطی بین مصرف گوشت و لایه ازن وجود دارد، اما باید بدانید که اکسید نیتروژن در هنگام تجزیه کود تولید می شود. مرغداری ها، کشتارگاه ها و اماکن تولید لبنیات یکی از بزرگ ترین تولیدکننده های بزرگ این گاز هستند.