قلعه قمچقای در نزدیکی روستایی به همین نام و روی یکی از کوه های بلند منطقه قرار دارد. روستای قمچقای در 45 کیلو متری شمال بیجار در استان کردستان و در کنار رود قمچقای واقع شده است. مردم قمچقای و دیگر روستاهای اطراف به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می کنند. موقعیت جغرافیایی این قلعه از هیبت و عظمت خاصی برخوردار است؛ از یک سو به دره ای مشرف است که در قدیم به دره شاهان شهرت داشت و تیغه های بلند وهولناک این کوه با پرتگاه های بلند، بالا رفتن از آن و رسیدن به دژ را بسیار دشوار می کند.از سوی دیگر این قلعه، از جنوب غربی، جنوب شرقی و شرق به پرتگاهی دیگر مشرف است. این قلعه از سمت شمال که از ارتفاع کم تری برخوردار است، بقایای دیواری عریض و محکم از سنگ لاشه با ملات و برج های نیم استوانه موجود است. دروازه قلعه نیز در این سمت قرار دارد. در این قلعه سفال هایی از دوره اسلامی (قرن 6 و 7 قمری) به چشم می خورد. بیرون قلعه و در سمت شمال غربی، بقایایی از دیواره ها و تراس بندی ها دیده می شود. این پشته از طریق پلکانی که از سنگ کوه تراشیده شده با اراضی مرتفع شمالی مرتبط بود. آب انباری در کوه ساخته شده، تونل با 42 پله راهرویی که آن را هم دردل کوه حفر کرده اند، نشانه های دیگری از اهمیت ویژه این قلعه است. سنگ های تراش خورده قلعه قمچقای دارای مشخصاتی نیست که بر مبنای آن بتوان زمان ساخت بنای قلعه را به دقت تعیین کرد، با این حال به احتمال قوی می توان آن را متعلق به دوره های پیش از میلاد مسیح، مثلا دوره مانایی و ماد دانست که تا دوره های ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده بود. به گفته باستان شناسان، ساخت چنین قلعه ای با دیوارهای عظیم، بلند و قطور، مخصوص کاخ ها و قصرهای سلطنتی است که رایج ترین شیوه معماری دوره هزاره اول قبل از میلاد به شمار می رود. وسعت قلعه که بالغ بر 5000 مترمربع است به همراه مخازن متعدد آب و پناهگاه زیرزمینی آن که با عمق 41 پله در زیر قلعه بنا شده، حاکی از وجود تمدن درخشانی در این منطقه بوده است. ظاهرا سازندگان اولیه قلعه قمچقای، نویسندگان کتیبه قمچقای بوده اند که به خط هیراتیک (نیمه تصویری) روی صخره های 10 متری مشرف به دره آسیاب نقش بسته است. دره عمیق آسیاب در غرب روستای قمچقای واقع شده است. وجود این تمدن آن هم در حدود هزاره چهارم قبل از میلاد باعث اعجاب و شگفتی است، اما موضوعی که بیش از هر چیز انسان را به تحسین وامی دارد، وجود کتیبه ای است که با خط نیمه تصویری (هیراتیک) به دست اقوام و ساکنین این قلعه نوشته شده و گواه فرهنگ و تمدن مترقی آنهاست. منبع های ذخیره آب که توسط تونل پله داری به پایین راه می یابد، تا حدودی به آب انباری که در زندان سلیمان وجود دارد شبیه است و نشانه دیگری از قدمت قلعه تا دوره مانایی است.