آرشیو شنبه ۳۰‌شهریور ۱۳۹۸، شماره ۵۴۸۳
زندگی: سلامت
۱۴
بدون مرگ مغزی

ناوبری در مغز

دکتر علیرضا طبیب خویی

در دوران باستان انسان ها برای پیدا کردن راه برگشت خود از شکار به خانه در طول مسیر علائمی را روی سنگ ها و درخت ها و زمین ایجاد می کردند. تا این که نقشه ابداع شد و با استفاده از ستاره ها و ماه و خورشید و انطباق آن بر روی نقشه، مسیریابی در بیابان ها و دریا ها میسر  گردید.

پیچیدگی استفاده از آسمان و ستاره ها برای هدایت کشتی ها، دانستن علمی با نام «ناوبری» را لازمه سفر در دریا ها کرده بود و در نهایت در دهه 1970 وزارت دفاع آمریکا برای اولین بار از جی پی اس برای هدایت نیرو های خود بهره برد. در این سیستم، ارتباط بین دستگاه های مجهز به  جی پی اس با ماهواره ها برقرار شده و پاسخ ماهواره، نقطه قرارگیری فرد را در نقشه دنیا که روی دستگاه ها نصب شده اند  نشان می دهد.

از همین فناوری در دستگاهی به نام "Navigation" برای عمل های جراحی مغز استفاده شده است. مغز انسان شبیه کر ه ای است که در سطح آن چین و شکن های متعددی وجود دارد با ظاهری تقریبا مشابه و برخی ضایعات مغزی مثل تومور ها یا ضایعات عروقی از جمله کاورنوم ها اگر در عمق مغز قرار گیرند هیچ تغییری را در ظاهر بیرونی مغز ایجاد نمی کنند و به دلیل کوچک بودن آنها پیداکردنشان در بافت طبیعی مغز بدون استفاده از فناوری «ناوبری» تقریبا غیرممکن خواهد بود.  حیاتی بودن بافت مغز هم اهمیت پیدا کردن محل دقیق آنها برای به حداقل رساندن آسیب به بافت طبیعی را دوچندان می کند. در این فناوری از اشعه مادون قرمز استفاده می شود. ابتدا بیمار ام آر آی شده و بعد به اتاق عمل منتقل می گردد. در اتاق عمل پس از بی هوشی، دستگاه با کمک پرتو های مادون قرمز قسمت های مختلف جمجمه را شناسایی کرده و با ام آر آی بیمار که حکم نقشه را دارد انطباق می دهد. به این ترتیب در طول زمان عمل، جراح ابزاری را در دست دارد و با قرارگرفتن آن در قسمت های مختلف مغز توسط جراح، دستگاه موقعیت ابزار را در صفحه خود روی ام آر آی نشان می دهد تا زمانی که ضایعه پیدا شود و بتوان با کمترین آسیب ممکن به آن دستیابی پیدا کرد. درست مانند یک کشتی که در سطح کره زمین حرکت می کند و مسیر حرکت خود را به کمک دستگاه  جی پی اس تا رسیدن به مقصد پیدا کرده و دنبال می کند.