نوبل «فقرزدایی»
وقتی بودجه محدود برای برنامه های «فقرزدایی» داریم، چگونه می توانیم از میان برنامه های مختلف برنامه ای را انتخاب کنیم که «اثربخشی» آن «بیشتر» و «پایدارتر» است؟ برندگان نوبل اقتصاد 2019، سعی کرده اند روش های تحقیقی مناسبی را برای پاسخ به این پرسش ارایه دهند. شهرت علمی «دوفلو»، «بنرجی» و «کرمر»، عمدتا در حوزه «ارزیابی اثربخشی» در پروژه های فقرزدایی است که معمولا با رویکرد موسوم به «آزمایش تصادفی کنترل شده» (RCT) انجام شده است. این رویکرد به این معناست که برای مثال اگر می خواهیم نشاط روانی را در بین دانش آموزان خانوارهای فقیر بهتر کنیم، بر مجموعه ای از خانوارهای فقیری که به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیار مشابهند متمرکز می شویم و این خانوارها را به چند گروه تقسیم می کنیم. برای یک گروه، با بودجه ای معین، در مدارس صبحانه رایگان ارایه می دهیم. برای گروه دیگر، با همان جمعیت و با همان مقدار بودجه، وسایل ورزشی و تفریحی در مدارس مستقر می کنیم. برای گروه سوم، هم صبحانه رایگان و هم وسایل تفریحی و ورزشی در مدارس ارایه می کنیم و در گروه چهارم، هیچ تغییری در مدارس ایجاد نمی کنیم. در شروع «آزمایش»، میانگین نشاط روانی دانش آموزان هر گروه را می سنجیم و این سنجش را هر 6 ماه یک بار تکرار می کنیم. به این ترتیب به تدریج می توانیم میزان «اثربخشی» برنامه ها را، هم به لحاظ «میزان» اثربخشی و هم به لحاظ «پایداری» اثربخشی، با هم مقایسه کنیم. خلاصه اینکه برندگان نوبل اقتصاد 2019، این جایزه را به خاطر «تحقیقات آزمایش محور برای کاهش فقر در سراسر جهان» دریافت کردند. امیدوارم اعطای این جایزه نوبل باعث شود که در ایران و در سراسر جهان، استفاده از مدل های «ارزیابی اثربخشی» در پروژه های فقرزدایی، هر چه رایج تر شود. آن وقت دیگر برای سیاست گذاران سخت تر می شود که هر مدل پول پاشی یا هر مدل توزیع رانت در بین نورچشمی ها را به برچسب حمایت از فقرا متصل کنند.