آرشیو یکشنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۸، شماره ۲۲۳۳۱
معارف
۷

اطاعت از پیامبر(ص) عین اطاعت از خداست

عبادت به معنای ابزار دسترسی به تقوای الهی لازم و ضروری است؛ پس اگر عبادت فلسفه آفرینش انسان دانسته شده است (ذاریات، آیه 56)، به عنوان یک هدف ابتدایی یا میانی است؛ زیرا هدف از عبادت کسب تقوای الهی است (بقره، آیه 21) که البته خود هدف میانی برای تحقق تزکیه و علم الهی است که انسان را در مقام خلافت الهی قرار می دهد (بقره، آیات 129 و 151 و 282) و انسان می تواند با چنین حالتی که از آن به خدایی شدن یاد می شود (بقره، آیه 138)، به عنوان مظهر الهی در مقام خلافت و مظهریت ربوبیت تصرفاتی در موجودات و آفریده ها داشته باشد (آل عمران، آیه 79) و به عنوان یدالله و عین الله عمل کند؛ چنانکه خدا گوش و چشم و دست مومن است (انفال، آیه 17 و روایات تفسیری قرب نوافل و قرب فرائض)؛ این یعنی همان مقام «راضیه مرضیه» (فجر، آیات 27 تا 30)

از نظر قرآن، انسان ها برای اینکه از خسران ابدی رهایی یابند، می بایست افزون بر فعالیت های شخصی و سعی و تلاش تمام (انشقاق، آیه 6)، با یکدیگر همکاری داشته و در یک عمل اجتماعی به کمال دست یابند. (عصر، آیات 1 تا 3) ، چنانکه خدا می فرماید: با یکدیگر در نیکی و تقوا معاونت داشته و از هرگونه تعاون در گناه و تجاوزگری اجتناب کنید. (مائده، آیه 2)

این تقوا که در چارچوب عمل به اسلام به دست می آید (بقره، آیه 21) به معنای عمل مطابق عقل و نقل است. از همین رو اطاعت خدا در قالب آموزه های وحیانی و عقلی و نقلی (روم، آیه 30) لازم و ضروری دانسته شده است؛ البته از آنجا که رسول الله هیچ کاری خارج از وحی نمی گوید و نمی کند (نجم، آیات 3 و 4؛ انفال، آیه 17) لازم است تا سخن رسول الله و فعل او را همان وحی بدانیم و اطاعت کنیم (آل عمران، آیات 32 و 132؛ حشر، آیه 17) و هرگونه فعل و قول پیامبران را قول و فعل خدا بدانیم و عصیان نورزیم.

در آیات قرآن اطاعت از پیامبر(ص) به عنوان معصوم اول، همان اطاعت از خدا معرفی شده است ، چنانکه می فرماید: قل اطیعواالله والرسول(آل عمران، آیه 32؛ انفال، آیه 46) البته گاه واژه اطیعوا تکرار می شود و خدا می فرماید: یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله واطیعوا الرسول.(نساء، آیه 59)

هدف از تکرار واژه از آن جهت است که قول و فعل رسول الله(ص) گاه به امور اجتماعی و سیاسی و نظامی و مانند آنها برمی گردد نه بیان احکام در قالب سنت ها. بنابراین، نباید گفت که این سخن چون درباره تصمیمات کشوری و از منظر رهبری است، هیچ ارتباطی به خدا ندارد و می توان در آن  شک کرد ، بلکه هرچه پیامبر می گوید و می کند، به حکم الهی است و هرگونه عصیان نسبت به حکم خدا و روایت معتبر رسول الله و نیز فرمان مقطعی آن حضرت در مسائل و امور کشوری و رهبری، مخالفت و عصیان خدا است؛ چنانکه خدا از این امر نهی می کند و می فرماید: و هرکسی خدا و رسولش را عصیان کند پس برایش آتش دوزخ ابدی است.(جن، آیه 23)

البته همین حکم وجوب اطاعت و اجتناب از عصیان، نسبت به چهارده معصوم(ع) هم جاری و ساری است؛ از همین رو  خدا می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‏ اید خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نیز] اطاعت کنید ،پس هرگاه در امری اختلاف نظر پیدا کردید، اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارید، آن را به خدا و پیامبرش عرضه بدارید، این بهتر و نیک ‏فرجام‏تر است .(نساء، آیه 59)

این عرضه کردن به کتاب الله و سنت و سیره به معنای حجیت کتاب الله و عترت(ع) است که می بایست مد نظر قرار گیرد.

از نظر آموزه های وحیانی هرچیزی راسی دارد که می بایست به آن توجه شود. پس اگر برای اخلاق انسانی رئیس یعنی راسی فرض کنیم  که تقوای الهی است؛ یعنی این تقوای الهی است که اخلاق را مدیریت می کند و تدبیر و اداره آن را در دست دارد؛ چنانکه امام علی(ع) می فرماید: التقی رئیس الاخلاق؛ (نهج البلاغه، ج 1، ص 378)؛ همچنین راس اطاعت، همان اطاعت از خدا است که در اطاعت پیامبر(ص) و اولو الامر خودنمایی می کند، عصیان از ایشان نیز عصیان از خدا خواهد بود.