1- از دوره سی ساله میان رحلت پیامبر اکرم (ص) تا هنگام صلح امام حسن (ع) و معاویه که با عنوان «عصر طلایی خلافت» نیز از آن یاد می شود سخن ها گفته اند و کتاب ها نوشته اند. روزگاری که آن را «نمونه ای نادر و درخشان از حکومتی می دانند که قداست و معنویت و زور و قدرت را در خدمت خود داشت.»1 اما اینک کتابی فراهم آمده که «چهل، پنجاه سال پیش طرح پژوهشی علمی- انتقادی در باب دین و دولت و رابطه آنها در ایران بعد از اسلام»2 در ذهن نویسنده اش نقش بسته و پس از سال ها، همان پراکنده یادداشت ها به گونه ای منسجم و مدون در قامت یک رساله عرضه شده است. این رساله، ارمغانی است تازه از دکتر محمدعلی موحد و گوهر اندیشه و