نخستین نشست کنگره حزب عدالت ایران در روزهای پایانی خرداد ماه و روزهای آغازین تیر ماه سال 1299/1920 در بندر انزلی برگزار شد و با تغییر نام، حزب کمونیست ایران را بنیاد گذاشت. گرچه حزب کمونیست ایران در اول تیر ماه 1299/1920 فعالیت رسمی خود را آغاز کرد، اما جنبش سوسیال دمکراسی ایران، پیش از این هم تاریخی آکنده از مبارزه برای تشکل کارگران و زحمتکشان، ترویج اندیشه های مارکسیستی و سوسیالیستی و پیوند سوسیالیسم علمی با جنبش کارگری را در پیشینه خود داشت.  نخستین آشنایی مردم ایران با مارکسیسم و سوسیالیسم باز می گردد به مقاله ای که روزنامه ایران (شماره 402 اسفند 1259/1880) به نقل از روزنامه مترقی اختر