آرشیو شنبه ۱۱ امرداد ۱۳۹۹، شماره ۵۷۲۰
زندگی: سلامت
۱۴
تعامل نورونی

آنچه از قطع نخاع و درمان آن باید بدانیم

دکتر علیرضا طبیب خویی (جراح مغز و اعصاب)

 «قطع نخاع» اصطلاحی معروف است که تقریبا به گوش هر کسی رسیده و همه می دانند به معنی عاقبتی ناخوشایند و فلج اندام هاست.

ستون فقرات از تعدادی مهره تشکیل شده که در داخل خود کانالی را می سازند که نخاع از آن عبور می کند. در واقع مهره ها استخوان هایی برای محافظت از نخاع هستند و اگر ضربه به ستون فقرات وارد شود و منجر به شکستگی مهره ها گردد، ممکن است این سپر حفاظتی از بین رفته و بافت عصبی حساس و مهم نخاع آسیب ببیند. آنچه در تصور ممکن است از اصطلاح «قطع نخاع» تداعی شود در واقع به شکلی ناشایع رخ می دهد و قطع کامل و دو تکه شدن نخاع در مواردی بسیار نادر مشاهده می شود. در بیشتر مواقع، قطعه استخوانی شکسته وارد کانال نخاعی شده و روی نخاع فشار آورده و آن را  له می کند. به این ترتیب این له شدگی هم مانند کوفتگی هر قسمت دیگر بدن ممکن است خفیف یا شدید باشد و در شدیدترین شکل آن عملا تفاوتی با قطع واقعی نخاع ندارد.

نخاع از هر قسمت که دچار آسیب شود به دنبال آن عملکرد حسی و حرکتی در پایین آن قسمت از دست می رود. در نتیجه آسیب نخاع گردنی ممکن است باعث فلج چهار اندام و بی اختیاری ادرار و مدفوع و حتی فلج عضلات دیافراگم و اختلال تنفسی شود. اما در آسیب نخاعی در پشت یا کمر، حس و حرکت دست ها حفظ خواهد شد.

در آسیب های خفیف تر ممکن است مقداری حس یا حرکت باقی بماند. مهم ترین عامل در پیش بینی این که آسیب نخاعی چقدر بهبود خواهد یافت میزان باقی ماندن حس و حرکت بعد از ضربه است. در آسیب هایی که هیچ حس و حرکتی پایین محل ضربه باقی نماند شانس بازگشت بسیار کم است. درمان آسیب نخاعی ابتدا انجام جراحی برای برداشتن استخوانی است که روی نخاع فشار وارد کرده اما برای ترمیم نخاع هنوز درمان موثر ثابت شده ای وجود ندارد. در واقع بعد از برداشتن فشار از روی نخاع لازم است درمان های حمایتی با دارو و فیزیوتراپی صورت پذیرد تا با گذر زمان منتظر پاسخ به درمان و ترمیم خودبه خودی نخاع باشیم. بیشترین میزان بهبودی و نتیجه گیری از درمان های جراحی و حمایتی، شش ماه تا یک سال اول است که شانس بازسازی نخاع در بالاترین میزان خود قرار دارد و پس از آن احتمال بهبود بسیار اندک خواهد بود. دانشمندان در تمام دنیا مشغول انجام پروژه های تحقیقاتی گسترده و به کارگیری روش های مختلف برای درمان آسیب نخاعی هستند و اکنون مفیدترین اقدام، پیشگیری از بروز این عارضه است.