خدایان سیزیف را محکوم کرده بودند که سنگی را بالای کوه ببرد و او تلاش می کرد سنگ را بالای کوه برساند، اما هنوز به میانه کوه نرسیده، سنگ به پایین می غلتید و این تلاش دوباره تکرار می شد... 120سال پیش «خرنامه»ها، «یک کلمه»ها نوشته شد، همین طور شبنامه ها، سیاحت نامه ها و سفرنامه های ابراهیم بیک مراغه ای و حاج سیاح...تلاش ها و جانفشانی ها شد شاید ایرانیان، آن قطعه سنگ را به بالای کوه برسانند. ایرانیان برعلیه این تفکر سنتی که انسان را مهجور و دارای صغر عقلی و در نتیجه نیازمند چوپان و قیم می دانسته عصیان کردند، می خواستند دیگر رعیت نباشند، بلکه شهروند باشند و بندهای هزاران ساله اربابان خود را بگسلند. آن اقلیت ایرانیان، به دنبال این اندیشه جدید بودند که انسان با تولد خود، دارای حقوق طبیعی می شود و هر قدرتی که بر فراز جامعه و انسان ها شکل می گیرد، وقتی مشروعیت دارد که نه از خون و تخم و تبار بلکه از اراده تک تک افراد و مردم آن جامعه سرچشمه گرفته باشد... و به این ترتیب، فرمان مشروطیت صادر شد و قانون اساسی نوشته شد و مجلس اول گشوده شد. به قول ملک الشعرای بهار «در پناه سر زلف تو بهارستانی است/ که در او هیئت دل مجلس شوری دارند...»

اما به زودی ورق برگشت. آرزوها برباد رفت، شیخ سلیم که زمانی در تبریز، بالای منبر مردم را به قیام برعلیه استبداد فرا می خواند و برای گرسنگان، وعده کباب مشروطه می داد، خودش مثل اکثر سران انقلاب، بر دار شد، آن هم درست زمانی که تهران فتح شده بود و استبداد از ایران رخت بربسته بود! و سردار انقلاب نیز مثل تمامی سرداران دیگر آن انقلاب، به وضعی فجیع در تهران کشته شد و مجلسش که هزاران امید بر آن می رفت، این بار نه از بیرون، که از درون به توپ بسته شد، از سوی انبوه نمایندگان بی خاصیت! 

پس سوال اصلی این است که چرا انقلاب مشروطه ، دقیقا زمانی که پیروز می شود شکست می خورد؟زمانی که ظاهرا بر تمام دشمنانش پیروز می شود، مرگش فرا می رسد؟ چراکه، محمدعلی شاه دیکتاتور، فرار کرده و دیگر کسی نبود که روزنامه نگارش را در باغ شاه سلاخی کند و مجلس شان را به توپ ببندد؟ جواب روشن است، به قول مولوی: 

ای شهان کشتیم ما خصم برون/ ماند خصمی زو بتر در اندرون... چون، هنوز میلیون ها دیکتاتور در باتلاق اندیشه ها باقی مانده و یکی از آنها به سادگی می تواند چون دیوی از شیشه ذهن بیرون جهد و جای آن را که فرار کرده بگیرد و چنین نیز شد! چنین بود که روزنامه نگاران دوباره کشته شدند و مجلس شان نیز تحقیر شد. تقریبا 15سال پس از انقلاب مشروطه، رضاخان، هرکسی را که می خواست مورد تفقد قرار دهد، می گفت او را هم به طویله ببرید، یعنی نماینده مجلسش کنید! پس در اینجا تنها تخت ها و شاه ها عوض شدند. دیکتاتورها تراشیده و دوباره شکسته می شوند، اما هرگز در طول تاریخ «پر» خودمان را در دم آن دیکتاتورها ندیده ایم که چون تیری زهرآگین بر قلبمان نشسته اند. دویست سال است که دیوارها و ساختمان ها عوض می شوند، همین طور گاری ها و ماشین ها و رنگ ها و سایزها...اما دریغ از تغییر آدم ها. اینجا آشپزخانه ها و کابینت ها و اسباب آلاتش را که نگاه می کنیم، به کل عوض شده اند، از انواع تلویزیون ال ای دی، یخچال ساید بای ساید... میلیون ها تومان خرج برداشته، اما نه یک قفسه کتاب که یک نسخه کتاب پیدا نمی شود تا آدم لای زخمش بگذارد! همه چیز عوض شده غیر از آدم ها! شاید با مثالی بهتر روشن کنم: همیشه از اتوبان زنجان- تبریز که می گذرم روستاهای زیادی می بینم که خالی از سکنه شده اند. برخی تمام و برخی نصف جمعیتش را از دست داده اند. روستای ما هم یکی از این روستاها بوده که اکثر ساکنانش برای کار به تهران مهاجرت کرده اند. وقتی آنها را پس از سال ها در میدان فلاح، جلیلی، آذری، اسلامشهر... می بینیم خیلی عوض شده اند، لباس، ماشین، خانه، مد، کارت های بانکی، رنگ و بو... اما وقتی دو کلمه صحبت می کنیم و به روابط و برخوردش با دیگران  و همسایه هایش نگاه می کنیم، تازه پی می بریم که بابا این همان مش قربانعلی خودمان است!... البته خود این تهرانی ها هم که همزمان با آمدن ما به تهران، به شهرهای لندن، پاریس... رفته و با امثال سارتر و سیمون دوبوار نشست و برخاست داشتند نشان دادند که اینها هم چندان توفیری با مش قربانعلی ما نداشته اند...

شکست ها  اگر تکرار شوند کم کم تبدیل به شکست فلسفی شده و انسان، دیگر از هر تلاشی برای غلتاندن دوباره سنگ نیز مایوس شده و بر تخته سنگ تکیه کرده تنها نظاره گرمی شود!