آرشیو پنجشنبه ۲۷‌شهریور ۱۳۹۹، شماره ۷۴۴۶
ایران قرن
۱۶

وداع با پدر تدوین «دستور زبان فارسی»

قریب غریب

عبدالعظیم قریب گرکانی یکی از چهره های مهم ادبی قرن 14 کشورمان است که البته آن چنان که باید و شاید شناخته نشده ولی تاثیر او بر ادبیات و زبان فارسی از بسیاری از شاعران و نویسندگان نامی اگر بیشتر نباشد حتما کمتر نیست، ادیبی که از او به عنوان بنیانگذار دستور زبان فارسی نوین یاد می شود. قریب در سال 1285 هجری شمسی در روستای گرکان از توابع آشتیان (استان مرکزی) به دنیا آمد و در سوم فروردین سال 1344 درگذشت.عبدالعظیم مقدمات زبان فارسی و عربی را در زادگاه خود و در خانه پدری آموخت و در نوجوانی به تهران آمد و نزد استادان بزرگ آن روزگار به تحصیل و فراگیری زبان و ادبیات عرب، اصول، منطق و حکمت و زبان فرانسه پرداخت. قریب در سال 1317 هجری قمری به استخدام وزارت معارف آن زمان درآمد و در مدرسه علمیه که تنها آموزشگاهی بود که به شیوه جدید تدریس می شد به تعلیم دانش آموزان مشغول شد. قریب در سال 1324هجری قمری تدریس در مدرسه نظام را آغاز کرد و برخی ازبرجستگان علم و ادب و سیاست ایران همچون کلنل محمدتقی پسیان، سلطان غلامرضا خان و علیقلی خان از شاگردان او بودند اوهمچنین در مدرسه دارالفنون، مدرسه ایران و آلمان، دارالمعلمین، بنگاه وعظ و خطابه و در دانشسرای عالی (از نخستین دوره تاسیس آن) ادبیات فارسی را تدریس می کرد و پس از تاسیس دانشگاه تهران به عنوان استاد دانشکده ادبیات برگزیده و تا پایان زندگی به تدریس زبان و ادبیات فارسی مشغول بود.عبدالعظیم قریب، مولف بسیاری از کتاب های درسی بخصوص کتاب های ادبیات فارسی است و از همین رو به عنوان «پدر دستور زبان فارسی» شناخته می شود.

زمانی که او تدریس را آغاز کرد در مدارس ایران کتاب های مناسبی برای تدریس به دانش آموزان وجود نداشت و دکتر قریب قواعد زبان فارسی را به سبک دستورهای فارسی زبان اروپایی تدوین و کتاب های دستور زبان فارسی را در چهار جلد تالیف کرد. او همچنین مجموعه و گزیده ای از نظم و نثر استادان زبان فارسی را در کتابی به نام «فرائدالادب» تهیه کرد که سال ها در مدارس تدریس می شد. او اولین استاد و آموزگاری بود که دستور زبان فارسی را در مجموعه ای ساده تدوین و تدریس کرد. از جمله کتاب های تالیفی او برای تدریس متون فارسی و ادبیات می توان به قواعد فارسی (صرف و نحو فارسی) در سه جلد، دستور زبان فارسی در دو جلد، کتاب املا در سه جلد، کتاب فارسی برای دبیرستان ها در سه جلد اشاره کرد. دکتر قریب 58 سال ادبیات و دستور زبان فارسی تدریس کرد. اوهمچنین تصحیح و چاپ کلیله و دمنه، تصحیح و چاپ بوستان و گلستان سعدی و تصحیح و چاپ تاریخ برامکه را انجام داده است.

سعید نفیسی، نویسنده و ادیب که یکی از شاگردان دکتر قریب بوده است درباره شخصیت او نوشته:«پس از آنکه برای تکمیل دانش مرا به اروپا فرستادند، تاکنون که کمتر روز و شبی گذشته است که با کاغذی یا قلمی دیدار تازه نکرده باشم در جدی ترین موارد درس و بحث و تالیف و تحقیق و تتبع همواره یکی از استوارترین سرمشق ها و زنده ترین راهنمایان من سیمای نجیب دکتر قریب بزرگوار بوده است. از روزی که وارد زندگی علمی ایران شده ام چه در آموزشگاه هایی که افتخار تدریس در آنها را داشته ام و چه در انجمن ها و مجامع علمی و ادبی و این روزها بیشتر در دانشکده ادبیات و فرهنگستان ایران همواره از همنشینی با این استاد که گذشت روزگار مرا سرانجام از همکاری با او بهره جویی کرد، شاید بیش از شاگردان دیگرش به دیدار دلفزایش کامیاب می شوم و شاید بر من بیش از دیگران روا باشد که این بزرگمرد را بستایم.»

دکتر عبدالعظیم قریب در نوروز سال 1344 به دلیل زمین خوردن دچار شکستگی استخوان پای چپ شد و پس از چند روز با توجه به کهولت سن در 86 سالگی درگذشت. خانه او در روستای گرکان به مرکز مطالعات دستور زبان فارسی و موزه بدل شده است.