گسترش فرهنگ کتابخوانی و توجه به آموزش از دوران کودکی، موضوعی بود که پس از جدایی وزارت آموزش و پرورش از وزارت فرهنگ، بین مسئولان دولتی وگروه های روشنفکری ایران مورد توجه قرار گرفت، بخصوص شکل گیری سپاه دانش نشان داد کودکان ایرانی در شهرهای کوچک دورافتاده و مناطق محروم به آموزش مناسب دسترسی ندارند و بسیاری از آنها در زندگی خود اصلا کتاب ندیده اند. با توجه به این وضعیت در دی ماه سال 1344 با حمایت شرکت ملی نفت ایران و وزارت آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان راه اندازی و مدیریت آن به لیلی امیرارجمند واگذار شد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ایران کار خود را با راه اندازی کتابخانه ویژه کودکان در پارک لاله (جلالیه) شروع کرد و مدتی بعد با تاسیس چند کتابخانه کوچک در مدارس تهران و چند شهردیگر ادامه داد. همچنین یکی از اولین اقدامات کانون برای گسترش فرهنگ کتابخوانی در شهرهای کوچک و مناطق دورافتاده، راه اندازی کتابخانه های سیار و بعد راه اندازی کتابخانه های روستایی بود؛ اتفاقی که باعث شد کتاب در بین کودکان روستایی، عشایر و... توزیع شود. همچنین بعد از یکی دوسال از راه اندازی کانون و افزایش تعداد کتابخانه ها، توجه به اوقات فراغت کودکان و نوجوانان و راه اندازی کلاس های آموزشی هم در دستور کار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان قرار گرفت که از آن جمله می توان به کلاس های داستان سرایی و قصه گویی، موسیقی، نقاشی و... اشاره کرد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ایران از یک سو باتوجه به فکر نو و خلاقیتی که در شکل گیری آن وجود داشت و از سوی دیگر باتوجه به اینکه برای بخش مهمی از کودکان جامعه محصولات فرهنگی مناسبی وجود نداشت؛ خیلی زود مورد توجه قرار گرفت و از همین رو مدیران این مجموعه به فکر توسعه آن افتادند و در اواخر دهه 40 و اوایل دهه 50 زیرمجموعه های بسیار مهمی به کانون اضافه شد که خود به شکل گیری موج مهم تولید محصولات فرهنگی در کشور منجر شد. راه اندازی انتشارات کانون و چاپ کتاب مخصوص گروه های سنی کودکان و نوجوانان از سال 1345، تاسیس مرکز سینمایی کانون در سال 1349، افتتاح مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون و مرکز موسیقی کانون در سال 1350 از زیرمجموعه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که تاثیر بسیار زیادی بر موج نو سینما، موسیقی، هنرهای نمایشی و ادبیات ایران داشته است. تنها کافی است به کارنامه تولیدات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بخصوص در سال های ابتدایی شکل گیری مراکز سینمایی، موسیقی و تئاتر این مجموعه اشاره داشته باشیم تا بخوبی متوجه این اثرگذاری شویم. مدیران کانون برای تولید محصولات خلاقانه و به روز با بهترین هنرمندان آن دوران همکاری داشتند. عباس کیارستمی که یکی از کارمندان کانون پرورش فکری بود در سال 1349 فیلم نان و کلوچه، در سال 1351 فیلم زنگ تفریح و در سال 1353 فیلم مسافر را در این مجموعه ساخت و بهرام بیضایی هم تجربه همکاری در ساخت فیلم های عمو سیبیلو، سفر، رگبار، غریبه و مه و کلاغ را با این مجموعه داشت. همچنین امیرنادری کارگردان مشهور ایرانی اثر ماندگار خود «سازدهنی» را در سال 1352 در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تولید کرد و ناصر تقوایی هم به خاطر ساخت فیلم رهایی در مجموعه کانون جایزه جشنواره ونیز را دریافت کرد. علاوه بر این فرشید مثقالی نقاش برجسته و نورالدین زرین کلک (پدر انیمیشن سازی در ایران) هم از سال های ابتدایی به کانون پیوستند. در موسیقی و ضبط کاست های داستانی و شعر هم هنرمندانی همچون پری زنگنه و احمد شاملو با کانون همکاری داشتند. برای مثال یکی از این کاست ها به شعرهای باباطاهر اختصاص داشت که با موسیقی شیدا قرچه داغی و صدای پری زنگنه برای کودکان تولید شد. با پیروزی انقلاب اسلامی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به زیر مجموعه وزارت آموزش و پرورش درآمد و همچنان در این مجموعه فعالیت می کند.