آرشیو پنجشنبه ۱۰ مهر ۱۳۹۹، شماره ۳۸۳۱
صفحه اول
۱
سرمقاله

ترامپ و ترامپ ها هزینه دموکراسی

دکتر صادق زیباکلام (استاد دانشگاه تهران)

«نخستین مناظره انتخابات ریاست جمهوری 2020 ایالات متحده، فضاحت نظام دموکراسی حاکم در غرب را آشکار کرد»، «همین یک مناظره ترامپ- بایدن کافی است، لطفا جلوی مناظره های بعدی را بگیرید»، «درخواست های گسترده برای لغو مناظره ها نشان دهنده نگرانی عمیق لابی های صهیونیستی -سرمایه داری گرداننده این رسانه ها از افشای واقعیت های ضد مردمی لیبرال دموکراسی در آمریکاست!». این گزاره ها و یک دو جین مشابه آن، از ساعات اولیه روز گذشته و به دنبال برگزاری نخستین مناظره ترامپ- بایدن برای انتخابات سوم نوامبر 2020، از سوی مراکز مشخص در فضای مجازی چرخانده شد. هدف آنها نشان دادن ورشکستگی نظام لیبرال دموکراسی حاکم در غرب و به ویژه در آمریکاست. اینکه آیا نظام لیبرال دموکراسی را می توان تقلیل داد به شخصیت یک رئیس جمهور در آمریکا به نام دونالد ترامپ و رفتار او در 90 دقیقه مناظره با رقیب انتخاباتی خود قابل بحث است. بماند که این ترامپ در انتخابات گذشته، مطلوب جریانی خاص در ایران بود که به دلایلی، حضور هیلاری کلینتون در آمریکا را به ضرر اقدامات خود می دانستند؛ اما فرض بگیریم حق با مخالفان و منتقدان دموکراسی در غرب است و مناظره دیروز ترامپ - بایدن، نشان دهنده به زعم آنان چهره بی نقاب دموکراسی غربی است. حتی یک گام جلوتر بیایم و فرض کنیم نظام لیبرال دموکراسی آن گونه که در داخل تبلیغ می شود، پوششی برای پنهان کردن واقعیت های نظام سرمایه داری حاکم بر غرب و سایر نقاط همسو با آنان در جهان است. سوال از منتقدان این شیوه حکومت داری آن است که آن نظام ناکارآمد، ورشکسته، استثمارگر ظالم و سایر صفاتی که به آن نسبت می دهند، چه بدیلی دارد؟ چه نظام سیاسی ای را پیشنهاد می دهند که ضعف های نظام لیبرال دموکراسی را نداشته باشد و یک سر و گردن هم از آن بالاتر بایستد؟ دوهزارو 400 سال قبل از معترضان به دموکراسی در ایران، فیلسوف و اندیشمند بزرگ، افلاطون، علم مخالفت با دموکراسی را برداشت. او با نفس انتخاب حکومت با رای مردم مخالفت کرد. استدلال او بسیار ساده بود؛ چگونه ممکن است در انتخاب حکومت، رای یک عالم فرهیخته با یک برده (به تعبیر او) برابر باشد؟ افلاطون معتقد بود این یک خطای بزرگ است که سهم و نقش همگان در انتخاب حکومت برابر باشد. شاید اگر افلاطون مناظره بایدن- ترامپ را می دید، با پوزخندی به ما می گفت این محصول همان دموکراسی است که آن همه سنگ آن را به سینه می زنید. ترامپ محصول انتخابی است که همه در آن یک رای برابر دارند. از یک جهت افلاطون درست می گوید؛ نازی ها نیز مانند ترامپ با رای برابر مردم انتخاب شدند و نه تنها آلمان که اروپا را نابود کردند. نخستین شرط دموکراسی، پذیرش پیامد آن یا درست تر گفته باشیم، پیامد انتخاب مردم است. اگر اکثریت مردم نازی ها یا دونالد ترامپ را انتخاب کردند، هیچ نهادی، هیچ قدرتی نمی تواند به آنها بگوید انتخاب شما درست نبوده و شما نباید آدولف هیتلر را انتخاب می کردید. شما نباید ترامپ را راهی کاخ سفید می کردید. دموکراسی، بهایی دارد که باید آن را پرداخت. هیچ کس نمی گوید مردم همواره درست ترین و بهترین انتخاب را انجام می دهند. نمونه های زیادی وجود دارد که اکثریت در یک انتخابات آزاد، لزوما بهترین گزینه را برنگزیده اند. حداکثر یک پوپولیست را برگزیده اند یا انتخاب نامطلوب دیگری کرده اند که بعدها همان مردم، حاصل آن را دیده و چشیده اند؛ اما سوال اینجاست که آیا به واسطه این احتمال که مردم ممکن است در یک انتخابات آزاد، لزوما انتخاب نادرست را انجام دهند، باید اصل انتخاب مردم از آنان سلب شود؟ آن را واگذار به یک جمع محدود مصلح یا خیر کنند تا به جای مردم انتخاب کرده یا خودشان کشور را اداره کنند؟ تجربه تاریخی مبین آن است که اگرچه در مواردی مردم ترامپ ها را انتخاب می کنند، اما در بلندمدت، سلب حق انتخاب از مردم، هزینه به مراتب سنگین تری به بار می آورد. همین مناظره های انتخاباتی فرصتی برای پالایش دموکراسی در غرب خواهد بود.