آرشیو پنج‌شنبه ۲۴ مهر ۱۳۹۹، شماره ۴۷۶۸
صفحه آخر
۱۲
در حوالی ادبیات

شیطان، مکبث یا ریچارد سوم

اسدالله امرایی

کتاب «آیشمن در اورشلیم: گزارشی در باب ابتذال شر»  نوشته هانا آرنت با ترجمه زهرا شمس در نشر برج منتشر شده و در همین بازار لنگ کتاب با استقبال خوانندگان مواجه شده است. هانا آرنت فیلسوف آلمانی-  امریکایی در سال 1961 در مقام گزارشگر نشریه نیویورکر در دادگاه آدولف آیشمن افسر مسوول مساله یهودیان در آلمان نازی حاضر شد. دادگاهی که سال ها پس از پایان جنگ، با ربودن آیشمن توسط موساد و انتقال او در تل آویو برگزار شد. هانا آرنت گزارشی تحلیلی از دادگاه ارایه داد که ابتدا در هفته نامه نیویورکر و سپس به صورت مفصل و مشروح در قالب کتاب موردنظر چاپ شد. آرنت 57 سال پیش دست روی نکته ای گذاشت که جدای از نمایش ابتذال شر در درون حاکمیت آلمان نازی، افشاگری دیگری هم داشت. او برای اولین بار در این اثر با صراحت پرده از نقش «شوراهای یهود» در مساله یهودیان در جنگ جهانی دوم برداشت. آرنت در کتاب گزارش گونه «آیشمن در اورشلیم» بی محابا می گوید، یهودیان دوست داشتند بگویند از هیتلر که یک شر مسلم بوده، شکست خورده اند؛ در حالی که آیشمن در دادگاه به نظر هانا آرنت بسیار حقیرتر از آن می نمود که یهودیان دوست داشتند ببینند. آدولف آیشمن، از دید آرنت یک هیولا نبود، شیطان نبود، مکبث نبود، ریچارد سوم هم نبود که بر سر آن باشد که نابکار شود. مشکل او دقیقا همین بود: افراد بسیاری شبیه به او بودند، آدم هایی نه منحرف و نه سادیست، بلکه به شکلی اسفبار و هولناک معمولی معمولی. آرنت در کتاب خود، به حاکمان اسراییل، دادستان پرونده آیشمن و نمایشی که برایش راه انداختند، نظر دارد. او تاکید می کند موضوع محاکمه آیشمن «اعمال شخص» آیشمن است، نه مصایب یهودیان، نه مردم آلمان یا کل بشریت، نه حتی نژادپرستی. «ملاحظات حقوقی به کنار، حاضر شدن مبارزان یهودی سابق جریان های مقاومت در جایگاه شهود به قدر کافی خوشایند بود. آن شبح آزاردهنده همکاری سراسری، آن جو خفقان آور و مسمومی که راه حل نهایی را احاطه کرده بود تا حدی از میان برد. این واقعیت کاملا واضح که خود عمل قتل را در مراکز کشتار معمولا به دست کماندوهای یهودی انجام می شد، از سوی شهود دادستانی به صورتی کامل و منصفانه اثبات شده بود.