آرشیو سه‌شنبه ۲‌شهریور ۱۴۰۰، شماره ۵۲۴۷
تاریخ و اقتصاد
۳۰
واکاوی

اسناد ممنوعیت عزاداری محرم در دوره پهلوی اول

رضاشاه که پیش از رسیدن به سلطنت به اصطلاح صاحب دسته و هیات بود و در مراسم سوگواری ماه محرم شرکت می کرد، پس از رسیدن به حکومت تغییر رویه داد و به تدریج مراسم عزاداری را ممنوع کرد. او، نخست محل روضه خوانی قزاق خانه را به تکیه دولت انتقال داد و از شکوه، جلال و مدت زمان مراسم آن کاست. در نهم محرم سال 1310 شمسی، در حالی که زنجیر زدن و دسته راه انداختن ممنوع بود، او در تکیه دولت حضور پیدا کرد و روضه ساده ای خوانده شد.

در ادامه محدود کردن روضه خوانی ماه محرم در سال بعد، ظاهرا رضاشاه در مراسم سوگواری محرم شرکت نکرد و تنها در بلدیه روضه مختصری خوانده شد. حتی برای اینکه عشق و علاقه سربازان را به امام حسین (ع) کم کنند رژه های مخصوص و دسته های مفصل موزیک و هیاهوی بسیاری به راه انداختند تا توجه آنها را به شاه معطوف کنند. شهربانی برای برقراری مجالس عزاداری موانع و مشکلاتی به وجود آورد و از صاحبان تکایا و هیات ها خواست برای برگزاری مراسم ماه محرم اجازه بگیرند. بعدها هم حرکت دسته های عزادار در ایام عاشورا ممنوع شد.حتی اگر احیانا در بعضی خانه ها مخفیانه و به صورت پنهانی مراسم عزاداری برپا می شد، صاحبخانه ها تحت تعقیب قرار گرفته و راهی زندان می شدند. نوحه گران و تعزیه خوانان دستگیر شدند و حتی طبق دستور رئیس الوزرا تعطیلی روز نهم محرم الحرام (تاسوعای حسینی) و 21 و 23 رمضان المبارک، ضربت خوردن و شهادت حضرت امیرالمومنین(ع) ملغی شد.  در سال 1320 با تصویب هیات وزیران، اجرای مراسم عزاداری در خانه های اشخاص بلامانع ولی اعلام شد از عزاداری در مساجد و تکیه ها و تظاهرات جلوگیری به عمل آید. دستورالعمل های بعدی سران دولتی منع راه انداختن دسته و زنجیرزنی بود. با این حال تلاش مردم و عاشقان حسینی برای برپایی مراسم سوگواری محرم و صفر حتی با وجود محدودیت ها و ارائه تعهدها، مانع از توفیق رژیم پهلوی در کمرنگ کردن باورها و شعائر مذهبی جامعه ایران شد.  به مناسبت فرارسیدن ماه محرم و در آستانه ایام تاسوعا و عاشورای حسینی، آرشیو ملی ایران (سازمان اسناد و کتابخانه ملی) اسنادی از ممنوعیت و محدودیت های برپایی مراسم سوگواری ماه محرم در دوره پهلوی را منتشر کرده است.