آرشیو شنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۰، شماره ۴۱۶۶
اندیشه
۶
مرور

گرمایش جهانی از اسطوره تا واقعیت

گرمایش جهانی نام پدیده ای است که منجر به افزایش میانگین دمای سطح زمین و اقیانوس ها می شود. با وجود ادعای برخی از «انکارکنندگان»، امروز به صورت علمی ثابت شده که گرم شدن کره زمین بزرگ ترین خطری است که محیط زیست را تهدید می کند. گرم شدن زمین سبب تغییر الگوی بارش باران و برف، افزایش سطح آب دریاهای آزاد و کاهش سطح آب دریاچه ها و تاثیرات عمیق بر گونه های مختلف گیاهان و حیوانات و سرانجام انسان ها خواهد شد. طبق تحقیقات دانشمندان از زمان خشک سالی های دو دهه گذشته حدود 45 کشور در معرض خشک سالی شدید قرار گرفته اند. همچنین در 100 سال گذشته کره زمین به طور غیرطبیعی حدود 74/0 درجه سلسیوس گرم تر شده است. گزارش ها حاکی از آن است که 10 مورد از گرم ترین سال های جهان تنها از سال 1990 تا سال 2007 به ثبت رسیده است که این میزان در 150 سال گذشته بی سابقه بوده است. گرم شدن کره زمین، مهم ترین مسئله علمی قرن بیست و یکم است که ساختار اجتماع جهانی را به چالش می کشد. گرم شدن زمین تنها یک نگرانی علمی نیست و بر مسائل اقتصادی، جامعه شناسی، ژئوپلیتیکی و سیاست های بومی تاثیر می گذارد. گرم شدن زمین، حاصل افزایش چشمگیر گازهای گلخانه ای، ازجمله دی اکسیدکربن در اتمسفر است؛ گازهایی که نتیجه مصرف و سوختن سوخت های فسیلی و تخریب جنگل ها هستند. نیروگاه های تولید برق، صنعت حمل و نقل، پالایشگاه ها و به طورکلی استفاده از سوخت های کربنی ازجمله زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی بیشترین سهم را در تولید گازهای گلخانه ای دارند. همچنین نابودی و آتش سوزی جنگل ها و افزایش میزان دی اکسیدکربن در اتمسفر به عنوان یکی از دلایل گرم شدن دمای زمین مطرح می شود. گرمایش زمین هم موجب تغییرات در شرایط زیست جانداران می شود و هم یخ های قطبی را ذوب می کند که علاوه بر تاثیر بر جانداران قطب ها موجب بالاآمدن سطح آب اقیانوس ها می شود. توفان، سیل، گرداب، امواج هوای گرم و دوره های طولانی خشک سالی، آشوب های اجتماعی، جنگ های داخلی، موج مهاجرت های اقلیمی، ازبین رفتن محصولات کشاورزی و... از نتایج مستقیم این پدیده اند. کتاب «جهانی دیگر؛ با پایان دادن به گرمایش جهان» به سیاست های حاکم و تاثیرگذار بر گرمایش جهانی و فجایع حاصل از آن می پردازد. نویسنده کتاب، جاناتان نیل، رمان نویس، مورخ و از سازمان دهندگان اصلی تظاهرات علیه تغییرات اقلیمی است. او نشان می دهد که راه حل هایی که نظام بازار برای مقابله با گرمایش زمین ارائه می کند (راه حل هایی مانند خرید و فروش حق انتشار کربن و پرداخت یارانه به سوخت های زیستی) موجب نابرابری بیشتر اقتصادی می شوند و در پیشگیری از تغییرات اقلیمی فاجعه بار ناتوان اند. ادعای اصلی کتاب بررسی راهکارهای پایدارساختن عدالت اجتماعی و واگذاری مسئولیت اجتماعی به محیط زیست گرایی است. نویسنده در این اثر به ارائه راه حل هایی برای پایان دادن به گرمایش جهانی پرداخته و معتقد است اگر در زمان مناسب اقدامات لازم را انجام ندهیم، جهانی پر از پناه جو، قحطی، جنگ، درد و رنج در انتظار ماست. به نظر نویسنده، انسان امروز توانایی، دانش و فناوری حل معضل گرمایش زمین را دارد اما شرکت های قدرتمند تولیدکننده کربن و دولت های نولیبرال نمی خواهند دست به اقدامی عملی در این زمینه بزنند. پس باید تنها نیرویی را که می تواند در مقابل آنان بایستد، یعنی اکثریت مردم جهان، بسیج کرد تا به مقابله با سرمایه داری برخیزند؛ سرمایه داری ای که سود خود را مقدم بر مصالح مردم و کره زمین می داند. در بخشی از کتاب نویسنده به برخی از مخاطرات طبیعی زیان بار حاصل از گرمایش جهانی اشاره می کند. او طوفان کاترینا و لوئیزیانا یا طوفانی که در سال 1970 در بنگلادش 300 هزار نفر را کشت یا خشک سالی 40 ساله ساحل آفریقا از اتیوپی تا مالی را نتیجه آسیب هایی می داند که انسان به چرخه طبیعی کره زمین وارد کرده است. به عقیده بسیاری از دانشمندان با افزایش آگاهی های عمومی، کاهش استفاده از سوخت های فسیلی و مصرف بهینه انرژی، افزایش سطح فضای سبز و جلوگیری از تخریب جنگل ها، بازیافت مواد و استفاده از انرژی های جایگزین سوخت های فسیلی مانند توربین های بادی، انرژی خورشیدی، امواج اقیانوس و گرمای درون زمین می توان این پدیده و اثرات منفی آن بر زندگی بشر را کنترل کرد اما این تغییرات نیازمند تغییرات اساسی در ساختار اداره سیاسی و اقتصادی جهان است. گرم شدن کره زمین برخی از دیگر مشکلاتی را آشکار می کند که جهان امروز با آنها درگیر است. این پدیده نه فقط مفهوم دولت-ملت را در برابر مسئولیت جهانی، بلکه دیدگاه کوتاه مدت سیاسی رهبران کشورها را هم زیر سوال می برد. در پاسخ به این پرسش که برای جلوگیری از گرم شدن زمین چه کاری از دست مان برمی آید، باید بعضی از بنیادی ترین قوانین جامعه مان را دگرگون کنیم تا بتوانیم رویکردی جهانی تر و بلندمدت تر در پیش بگیریم.