از آنجا که برنامه‎ های این ستاد سالانه نیست و به صورت 10 ساله تدوین می‎شود همه اقداماتی که در ستاد نانو انجام می‎شود بر اساس این برنامه بلند‎مدت است.

آبان امسال با ابلاغ ریاست جمهوری مسیر توسعه فناوری نانو تا سال 1412 مشخص شد و پس از این با برنامه تعیین شده جدید پیش خواهیم رفت، البته چون روال برنامه‎ها طولانی مدت است ، ما آنها را به برنامه‎های سه، چهار ساله تقسیم می‎کنیم تا قابلیت اجرایی داشته باشد.

تعداد شرکت ها تا بهمن 1401، 342 مورد بوده است که در حدود 1428 محصول نانویی را به بازار عرضه کرده‎اند. سال گذشته تعداد محصولات 1111 محصول بوده است. طبق برنامه قرار بود که در طول سال 1401، روزی یک محصول به بازار ارائه شود که تقریبا می‎توان گفت این برنامه هم محقق شده‎است.

ما معمولا آمار برآوردی ارائه نمی دهیم بلکه براساس آمار و ارقام دریافتی از شرکت‎ها آمار نهایی را اعلام می کنیم.

آماری که اکنون در دست داریم به سال 1400 مربوط می‎شود و تا پایان تیر، سال بعد آمار جدید جمع‎بندی و ارائه می‎شود اما به طور کلی می‎توان گفت در سال 1400 حجم بازار محصولات نانو بالغ بر 20 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال 99 که در حدود 12 هزار میلیارد تومان بوده، رشد قابل توجهی داشته است. از این حجم بازار تقریبا 60 میلیون دلار مربوط به صادرات بوده که حدود 7 درصد حجم بازار را تشکیل می‎دهد. به نسبت فضای اقتصادی که در کشور حاکم بوده و رشد صنایع که یا صفر بوده یا منفی، این اعداد خوب است.

در سال گذشته رکورد صادراتی داشتیم و به 49 کشور محصول ارسال کردیم، بیشترین حجم صادرات به کشورهای عراق، ترکیه و افغانستان بوده است و بعد از آن برخی کشورهای اروپایی و امریکایی هم در مقاصد صادراتی این محصولات بوده‎اند.

فضای کارشناسی که در ستاد وجود دارد، چه در بین متخصصان و چه در بین کارگزارانی که به عنوان مجری طرح‎ها با ستاد همکاری دارند، یکی از علت‎هایی است که باعث پیشبرد کار به صورت تخصصی می‎شود، یعنی اعمال نظرات سلیقه‎ای رخ نمی‎دهد و تصمیمات بر اساس اطلاعات و مستندات گرفته می‎شود. در بسیاری از سازمان‎ها فعالیت‎ها بر اساس سلیقه و علایق مدیر پیش می‎رود اما وجود بدنه کارشناسی قوی در ستاد نانو کمک کرده تا جلوی این اعمال نظرات تا حد خوبی گرفته شود. علاوه بر این در فضای کاری ما همکاران امکان نقد صریح و بحث و گفت‎و‎گو را دارند و از سویی دیگر، تمرکز بر رسالت علمی باعث می‎شود بحث‎های حاشیه‎ای چه از جنس بحث‎های اجتماعی و چه از جنس اختلاف نظرهای سیاسی بیش از حد پررنگ نشود. البته در تمام این حوزه‎ها حتما ضعف‎هایی هم داریم که باید اصلاح شود اما کلیت آنچه برایش تلاش می کنیم این‎گونه است. در خیلی از نهادهای دولتی اگر کار خاصی انجام نشود کسی مطالبه‎ای ندارد و شاید امن‎ترین راه این باشد که کاری انجام نشود تا نقد و بحثی هم نباشد اما این ایده ما نیست.

ما برای حل این موضوع تلاش کردیم تا از مسیر هماهنگی با سازمان استاندارد علامت مخصوص نانو داشته باشیم که البته هنوز به سرانجام نرسیده است. قبل از این هم علامت تایید نانو مقیاس را داشتیم که از سوی خود ستاد برای محصولات نانویی صادر می‎شود. برای محصولاتی که جزء نانومتری دارد یا به صورت مهندسی، توان تکرارپذیرشان وجود دارد یا ویژگی متناسب با نانوفناوری در آن به کار رفته باشد، واحد نانو مقیاس ستاد، این علامت را صادر می‎کند. اگر محصول مرتبط با سلامت باشد باید تاییدیه وزارت بهداشت را هم داشته باشد، اگر در حوزه دام باشد، نیاز است تاییدیه سازمان دام و طیور را هم دریافت کند و در نهایت اگر در حوزه سموم و دفع آفات باشد باید از جهاد کشاورزی هم تاییدیه بگیرد. ما این ظرفیت قانونی و حقوقی را هم داریم که هرکسی خواست از عنوان نانو برای محصولش استفاده کند باید تاییدیه لازم را از ستاد بگیرد و اگر این اتفاق نیفتد از نظر قضایی قابل پیگیری است.

تمام محصولاتی که تاییدیه نانو را هم دارد در سایت nanoproduct.ir درج شده‎اند اما جوراب ها و دستمال هایی که تحت عنوان نانو در مترو می بینیم، چون از مسیر رسمی به بازار ارائه نشده، قابلیت پیگیری جدی ندارد.

ستاد بیشتر در حوزه‎هایی که نیاز به حل مسائل صنعتی دارد وارد می‎شود و تمرکزش بیشتر حل چالش‎های صنایع با فناوری نانو است. در حقیقت در مواردی که فناوری مورد نیاز در کشور وجود دارد اما متقاضی نمی‎تواند ریسک استفاده از محصول جدید را بپذیرد و در تامین منابع اولیه مشکلی دارد دستمان باز است تا کمک کنیم. در مواردی که ظرفیت حل مسائل کشور با فناوری نانو وجود داشته باشد تمام تلاشمان این است که به طور جدی فعالیت داشته باشیم. برای مثال در صنعت پتروشیمی و نیازی که به کاتالیست وجود داشته تلاش کردیم از شرکت هایی که در تولید این محصول فعالیت دارند، حمایت کنیم.

در حال حاضر حدود 50 نوع نانوکاتالیست در کشور داریم که به طور کامل در داخل تولید می شود و به غیر از بازار خودشان، حدود 200 میلیون دلار صرفه جویی ارزی را هم برای کشور به همراه داشته است. از سوی دیگر، در زمینه کشاورزی سعی کردیم استفاده از فناوری‎های نانوحباب و پلاسما را توسعه دهیم تا ظرفیت تولید محصولات گلخانه‎ای حدود 15 تا 30درصد افزایش یابد و کیفیت آنها هم ارتقا پیدا کند. با این روش حتی محصولات درجه 2 به محصول درجه یک تبدیل می شود و قابلیت صادرات دارد.