سازمان دولت های ترک که قبلا به نام شورای همکاری کشورهای ترک زبان نامیده می شد، در سال 2009 میلادی به عنوان یک سازمان بین المللی منطقه ای و با هدف کلی ترویج همکاری همه جانبه بین کشورهای ترک زبان تاسیس شد. دولت های موسس شامل جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه می شد. در هفتمین اجلاس سران که در اکتبر 2019 در باکو برگزار شد، ازبکستان نیز به عنوان یک عضو کامل به آن ملحق شد. علاوه بر این، کشورهای مجارستان، ترکمنستان و جمهوری ترک قبرس شمالی نیز به عنوان اعضای ناظر به این سازمان ملحق شده اند. از مهم ترین اهداف این سازمان، تقویت اعتماد متقابل و دوستی بین طرفین، ایجاد مواضع مشترک در مورد مسائل سیاست خارجی، هماهنگی اقدامات برای مبارزه با تروریسم بین المللی، جدایی طلبی، افراط گرایی و جنایات فرامرزی و ایجاد شرایط مساعد برای تجارت و سرمایه گذاری است. اهداف مذکور از طریق پروژه هایی که در فرایند همکاری های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، آموزشی و حمل ونقل تعریف شده است، پیگیری می شوند.در روزهای اخیرا، دوغو پرینجک، رهبر حزب وطن ترکیه در کنفرانسی مطبوعاتی از ایران دعوت کرده است تا به این سازمان بپیوندد. البته این مسئله تنها به امروز منتهی نمی شود بلکه از بدو شکل گیری این سازمان، مسئله عضویت ایران همواره مطرح بوده است و در آینده نیز باز مطرح خواهد شد. فارغ از وزن سیاسی و عمق نظرات آقای پرینجک، این موضوع قابل تامل است و حداقل باید به آن اندیشیده شود و سپس مورد تحلیل قرار گیرد. سازمانی با حجم تولید ناخالص داخلی بیش از 1.3 تریلیون دلار، جمعیتی بیش از 170 میلیون نفر و مساحتی بیش از 4.8 میلیون کیلومتر مربع در جوار ایران، بی شک جذابیت های خاصی برای ایران دارد. ایرانی که در قلب کریدورهای شرق به غرب و شمال به جنوب قرار دارد و در کشاکش تحریم، این کانال های منطقه ای را مانند ابزارهای تسهیلگری می داند که می تواند در شکستن نسبی حصر تحریم ها به آن کمک کند. به ویژه اینکه اهداف این سازمان با برخی از مهم ترین دغدغه های ایران ازجمله مبارزه با تروریسم بین المللی، جدایی طلبی، افراط گرایی و تسهیل سرمایه گذاری خارجی دارای همخوانی است. اما در کنار مزیت های بالقوه ای که وجود دارد، برخی الزامات وجود دارد که بدون آنان، این پیوند می تواند به تعمیق مشکلات و نزول جایگاه منطقه ای ایران بینجامد. بدون شک عمق و گستره فرهنگ ایرانی، بسیار قدرتمند است. اگر ایران امروز در حوزه های سیاسی و اقتصادی در تنگنا قرار دارد و قدرت مانور اندکی دارد اما در گستره فرهنگی، چنان قدرتمند است که حتی بدون متولی می تواند یکه تازی کند. کافی است به سنت های ایرانی ریشه دوانده در کشورهای همسایه و به ویژه همین کشورهای ترک نگاهی کرد تا قدرت نرم این فرهنگ غنی آشکار شود.

بنابراین ترس از غلبه فرهنگی سایر کشورها با عضویت ایران در این سازمان بیهوده و یا حداقل ادعایی غلو شده است اما به نظر می رسد قبل از بررسی عضویت در این سازمان، ایران باید به بدیلی در این باره دست یابد و به آن تکیه کند. این بدیل می تواند به شکل سازمان، اتحادیه و یا شورایی متکی بر بنیان های فرهنگی و تمدنی ایران که ریشه در سایر کشورها دارد، نمایان شود. به قول دکتر آرش رئیسی نژاد، استادیار دانشگاه تهران، حوزه نفوذ ایران شامل دو هلال عاشورا با مرکزیت غم مشترک و هلال نوروز با مرکزیت شادی مشترک است. این سنت های عمیق می تواند سرآغاز شوراها و یا حتی اتحادهایی شود که در فشار آسیاب گونه سازمان های نژادپایه (یا زبان محور) مانند سازمان دولت های ترک و اتحادیه عرب در اطراف ایران، قدرت بازیگری و بازی گردانی ایران را تقویت کند. حتی به نوعی می تواند به چنگ انداختن در دل دو اتحاد ترکی و عربی اطراف ایران منتهی شود و یارگیری هایی را در حوزه جغرافیایی آن دو سازمان داشته باشد. البته بدون شک و با تکیه بر واقعیت های موجود در سامان کنونی نظام منطقه ای و نوع سیاست گذاری خارجی ایران، تصور شکل گیری این نهادهای منطقه ای دشوار است. با همه این تفاسیر و با تاکید بر پیش شرط فوق، عضویت ایران در سازمان دولت های ترک و سایر سازمان هایی به این سان مانند اتحادیه عرب، می تواند حائز اهمیت باشد. به ویژه در حوزه دیپلماسی عمومی و اقناعی بسیار موثر است و بر تثبیت و پررنگ ترشدن حوزه نفوذ ایران کمک وافر خواهد کرد. الزام دیگر در قدم دوم مقوله عضویت است و آن این است که با توجه به ماهیت هویت محور (زبانی یا نژادی) این سازمان ها، عضویت ایران باید به صورت عضویت ناظر باشد. چراکه از یک سو، نام و ماهیت این سازمان ها و از سوی دیگر، برخی پروژه های آنان در جهت منافع ایران نیست. به طور مثال تغییر نام شورای همکاری کشورهای ترک زبان به سازمان دولت های ترک، نشان از عزم این کشورها برای تغییر سطح هویت طلبی از یک سطح نرم تر (زبان مشترک) به یک سطح سخت تر (نژاد مشترک) دارد. بنابراین ایران برای عضویت در این گونه از سازمان ها دارای دو ملاحظه اساسی است. ملاحظه اول در باب توازن سیاسی است که تنها با تشکیل شوراها و یا اتحادیه هایی مبتنی بر سنت های قدرتمند تمدن ایرانی ممکن است تا از این طریق به توازن سیاسی در قبال سازمان هایی مانند دولت های ترک و اتحادیه عرب دست یابد. ملاحظه دوم در باب سطح ارتباطات ایران با این گونه از سازمان هاست که با توجه به ماهیت این سازمان ها، عضویت ایران باید محدود به عضویت ناظر شود تا نه در این سازمان ها هضم شود و نه به طور کل از آن حذر کند که این امر با عضویت ناظر در جهت تامین منافع ملی قابل تصور است.