آرشیو شنبه ۶ خرداد ۱۴۰۲، شماره ۸۱۹۴
اندیشه
۱۲

متفکری که خالی از سیاست نیست

دکتر محمدعلی فتح اللهی (استاد علوم سیاسی و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)

دکتر رضا داوری اردکانی همواره خود را به عنوان «دانشجوی فلسفه» معرفی می کند اما به واقع می توان ویژگی های یک «فیلسوف» را در او ردگیری کرد. یکی از مهم ترین این ویژگی ها این است که به بحث «خیال» در عالم فلسفه به طور جدی پرداخته و آن را در زمین فلسفه به کار گرفته است؛ یعنی به مطالب فلسفی، متخیلانه نظر می کند. این در حالی است که کمتر کسی نسبت به مباحث فنی فلسفی نگاهی متخیلانه دارد. آن چیزی که این ویژگی را در داوری تکمیل می کند، تسلط اش بر تاریخ است. وقتی مطالب فلسفه را در بستر تاریخ می بیند «نگاه تخیلی» و «روش شناسی متخیلانه» او جلوه دیگری هم پیدا می کند. او فلسفه را بیگانه از تاریخ نمی بیند، بلکه این دو را با هم تلفیق کرده و توامان می نگرد.

داوری با سیاست زندگی کرده است

داوری، هر چند که سیاستمدار به معنای مصطلح نیست اما با سیاست زندگی کرده است و حس و حالی سیاسی دارد و هیچگاه با آن بیگانه نبوده است. به سیاست هم از دریچه فلسفی می نگرد. در واقع فلسفه او، «فلسفه ای سیاسی» است و حتی شاید وسیع تر «فلسفه ای اجتماعی» است تا آنجا که جزء به جزء مسائل اجتماعی همچون ترافیک، آب وهوا، محیط زیست، گرانی، مسائل اخلاقی و... از نظرش دور نمی ماند و همه را موضوع خود قرار می دهد.

به طور فنی شاید نتوانیم یکی از دیدگاه های مرسوم فلسفه سیاسی را به او نسبت دهیم ولی به هر حال داوری از سیاست خالی نیست هر چند که شاید نتوان او را به یک مکتب سیاسی خاص منتسب کرد.کلاس های درس داوری کلاس هایی دلی است و اگر کسی به بیانات او دل ندهد، بهره لازم را نیز نخواهد برد. او به عنوان معلم فلسفه، هم به دانشجویان خود آموزش می دهد و هم روحیه فیلسوفانه را به آنان تزریق می کند.

نگاه نقادانه داوری به توسعه

«اندیشیدن درباره توسعه» یکی از دغدغه های فکری جدی داوری است اما او در خلال این اندیشه ورزی «توسعه» را تایید یا تکذیب نمی کند بلکه به آن به مثابه امری اضطراری می نگرد؛ بدین معنا که چه بخواهیم و چه نخواهیم با آن مواجهیم. از طرف دیگر، نگاه نقادانه او به توسعه در آرایش قابل ردگیری است و می کوشد صورتبندی از آن برای جهان ایرانی ارائه کند.