وقتی توافق چند ماه پیش ایران و عربستان برای ازسرگیری مناسبات دوجانبه علنی شد، انتظار می رفت که این رویداد آغازگر موج تازه ای از تحولات دیگر در منطقه باشد. شاید مهم ترین نشانه آن را باید در ایستگاه مذاکرات تهران و قاهره جست و جو کرد؛ جایی که به نظر می رسد مقام های مصر رویکرد مبتنی بر همکاری دولت سیزدهم در ترتیبات سیاسی منطقه را امکان مناسبی برای ترمیم رابطه با تهران و بازگشت به معادلات منطقه یافته اند و در بطن موضعگیری های اخیر خود در قبال جمهوری اسلامی چهارچوبی برای تغییر رفتار و همکاری های منطقه ای را با اعتنا به نقش اثرگذار کشورمان در منطقه جست و جو می کنند. پس از آنکه مقامات عالی جمهوری اسلامی نسبت به تلاش هایی که مصر برای ترمیم رابطه با تهران به جریان انداخته است، بر ایده همکاری درون منطقه ای خود تاکید ورزیدند، منابع آگاه مصری در گفت وگو با یک روزنامه عربستانی از تمایل قاهره برای توسعه روابط دوجانبه با ایران خبر دادند. «نبیل فهمی»، وزیر خارجه سابق مصر در این رابطه به الشرق الاوسط گفته است: «گزارش های اخیر در مورد تمایل قاهره برای بهبود روابط خود با تهران یک موضع اصولی است و هر دو طرف علاقه مند به توسعه روابط هستند.» «فهمی» با بیان اینکه طی سال های گذشته تماس هایی با مقامات ایرانی داشته است، افزود: «مقامات درباره اهمیت توسعه روابط دوجانبه گفت وگو کرده و از آن حمایت کردند.» او توافق عربستان و ایران و تماس های مصر و ایران را مقدمه ای برای گفت وگو در مورد احیای روابط بویژه پس از سفر سران عمان به قاهره و تهران دانسته است.

نشانه های جدی از به جریان افتادن روند مناسبات دوجانبه ایران و مصر در دولت سیزدهم پدیدار شد. سال ها پیش از آن، تلاش هایی هرچند اندک که برای آغاز گفت و گو میان مقام های ایران و مصر دردوره دولت دهم در جمهوری اسلامی و دولت «محمد مرسی»، رئیس جمهور پیشین مصر صورت گرفت، با ناکامی روبه رو شده بود. «مرسی» پس از سقوط «حسنی مبارک» با تاکید بر پایبندی قاهره به پیمان «کمپ دیوید» و همچنین معرفی سفیر مصر در تل آویو مانع پیشروی مذاکرات برای کاستن از اختلافات در روابط دوجانبه شد. پس از آن نیز تمرکز دولت های یازدهم و دوازدهم بر پرونده هسته ای و نادیده گرفتن سیگنال های مثبت از سوی کشورهای منطقه که می توانست به ترمیم و ارتقای رابطه آنها با جمهوری اسلامی بینجامد، سمت و سوی رابطه تهران و قاهره را همچنان در هاله ای از ابهام قرار داد. به این ترتیب پرونده این رابطه تا پیش از دولت سیزدهم مسکوت مانده و به کاهش معنادار سطح روابط دیپلماتیک انجامیده بود.

اما تمرکز دولت سیزدهم برای توسعه روابط با کشورهای منطقه که نشانه آن در یکی از مهم ترین تحولات چند سال اخیر یعنی بازگشایی رابطه با ریاض ظاهر شد، می توانست امید را در میان دولتمردان مصر برای گشودن گره ها در روابط متوقف مانده خود با ایران زنده کند. نخستین و شاید مهم ترین نشانه ای که می شد از فحوای رویکرد منطقه ای مصر در قبال جمهوری اسلامی دریافت، مخالفت قاهره با ایجاد ائتلافی نظامی-سیاسی علیه ایران در منطقه بود؛ پیشنهادی که در جریان سفر سال گذشته «جو بایدن» رئیس جمهور امریکا به عربستان مطرح شد اما هرگز امکان اجرا نیافت. در حالی که پیش از آن، نقش آفرینی قاهره در چهارچوب «کمیته چهارجانبه عربی» به ریاست امارات یکی از پررنگ ترین اقداماتی بود که از سوی مصر در روند ضدیت با جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته بود. در همین راستا تل آویو نیز با هدف تقویت این طرح واهی در سال های اخیر می کوشید به کشورهای عربی علیه جمهوری اسلامی نزدیک شود. ترغیب مصر به عنوان یک کشور مهم عربی برای ورود به ائتلاف ناتوی عربی نیز تلاشی برای تقویت این ایده پیشنهادی بود.

کناره گیری مصر از مشارکت در طرح های منطقه ای که سمت و سوی ضد ایرانی داشت، مقدمات گفت و گوی دوستانه حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه با «عبدالفتاح السیسی»، رئیس جمهور مصر در حاشیه نشست بغداد 2 را که آذرماه سال گذشته در اردن برگزار شد، فراهم کرد و تحلیل ها برای آغاز تنش زدایی میان تهران و قاهره را پررنگ تر نمود؛ دیداری که به تاکید دو طرف بر ضرورت برداشتن گام های جدید برای ارتقای مناسبات دو کشور انجامید. امیرعبداللهیان در جریان این نشست به تلاش «السودانی»، همتای عراقی خود برای میانجیگری میان ایران و مصر اشاره کرد و تلویحا از عزم دو کشور برای ترمیم رابطه خبر داد. به موازات انجام این مذاکرات محرمانه و پس از آنکه خبر توافق ایران و عربستان برای بازگشایی رابطه علنی شد، ابعاد بیشتری از گفت و گوی تهران و قاهره آشکار و اعلام شد که این مذاکرات بدون واسطه میان مقام های دو کشور جریان دارد. در همین اثنا «نشنال نیوز» به نقل از مقا م های مصری و عراقی اعلام کرد که مصر و ایران از ماه مارس (اواسط اسفندماه سال گذشته) مشغول برگزاری مذاکرات در بغداد پایتخت عراق درباره عادی سازی روابط بین این دو قدرت منطقه ای بوده اند. به گفته یک دیپلمات عراقی، 2 دور مذاکرات سطح پایین بین مقامات مصر و ایران در ماه مارس و آوریل سال جاری در بغداد برگزار شده است. مقام های مصری توافق ایران و عربستان را به مثابه فرصتی برای آغاز رابطه دیپلماتیک تهران و قاهره و عاملی برای ارتقای فرصت های همکاری و تحکیم ارتباط مثبت میان کشورهای منطقه خواندند. «سامح شکری»، وزیر خارجه مصر هم در واکنش به توافق تهران و ریاض تاکید کرد که گسترش روابط تهران و قاهره به ارزیابی توافق اخیرا ایران و عربستان بستگی دارد.

مجموع این تحولات نشان می دهد غلبه یافتن الگوی منطقه ای دولت سیزدهم در حل و فصل بحران های پیش آمده و نقش آفرینی پررنگ در ترتیبات سیاسی جاری زیر سایه ایده وحدت قابل اجرا در میان کشورهای منطقه از یک سو و معلوم شدن پیامدهای خسارت بار ائتلاف های موهوم برای بازیگران عربی در روند ماجراجویی علیه ایران، گفت و گو برای تغییر در مناسبات منطقه ای را از منظر رهبران مصر ضروری کرده است.