شش روز پس از آنکه خروج امارات از ائتلاف دریایی با امریکا در خلیج فارس تایید شد، انتشار خبر تشکیل یک ائتلاف دریایی منطقه ای با حضور ایران، عربستان، امارات، قطر، بحرین، عراق، پاکستان و هند تحولی جدی و عمیق در جغرافیای سیاسی منطقه را آشکار ساخت؛ تحولی که در قالب آن نه تنها از نفوذ قدرت های فرامنطقه در خلیج فارس و مناسبات آن کاسته خواهد شد، بلکه می تواند در امتداد خود فراهم کننده مقدمات شکل گیری یک نظام همگرایی اقتصادی - سیاسی در منطقه باشد.

تشکیل ائتلاف دریایی شمال اقیانوس هند با حضور ایران و عربستان روز شنبه توسط امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی اعلام شد. وی با اعلام اسامی کشورهای عضو این ائتلاف که تقریبا شامل همه کشورهای پیرامون این حوزه دریایی می شود، آن را نتیجه رسیدن کشورهای منطقه به این باور دانست که «اگر قرار است امنیتی در منطقه برقرار باشد، حتما با هم افزایی و همکاری یکدیگر قابل انجام و برقراری است.»دریادار ایرانی درباره چگونگی شکل گیری این ائتلاف با یادآوری وجود ائتلاف دریایی سه جانبه ایران، روسیه و چین و توسعه رزمایش های برگزارشده در قالب آن، گفت: ما پیش از این با عمان اقدام اشتراکی را داشتیم و اکنون عربستان این هدف گذاری را انجام داده و به آن ورود کرده؛ امارات، قطر، بحرین، عراق، پاکستان و هند هم جزو این کشور ها هستند. وی با تصریح بر اینکه تقریبا همه کشور های حوزه شمال اقیانوس هند به این باور رسیده اند که باید در کنار جمهوری اسلامی ایران قرار گیرند و به صورت مشترک با هم افزایی قابل توجه امنیت را برقرار کنند، تاکید کرد: به زودی شاهد آن خواهیم بود که منطقه ما از هر نیروی غیرموجه عاری شده و مردم منطقه با استفاده از سرباز های خود در حوزه امنیتی خود مسلط باشند.

حدود چهار سال پیش بود که در اوج وجود تنش منطقه ای و با بهره گیری از تیرگی ایجاد شده در روابط جمهوری اسلامی ایران و برخی همسایگان، در حوزه خلیج فارس یک ائتلاف امنیت دریایی به رهبری امریکا و متحدانش آغاز کار خود را رسما اعلام کرد. بحرین به عنوان میزبان ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده، عربستان سعودی و امارات متحده عربی سه کشوری بودند که در آن زمان به این ائتلاف پیوستند. واضح بود که ائتلافی که بر سیاست تنش آفرینی امریکا بنیان داشت با آغاز روند عادی سازی روابط اقطاب تاثیرگذار منطقه یعنی تهران و ریاض دچار تزلزل می شود؛ تزلزلی که نخستین نشانگان خود را در خروج امارات از آن نشان داد و وزارت خارجه امارات در بیانیه تایید خود نوشت: دولت امارات در راستای ارزیابی مستمر از همکاری امنیتی فعال و موثر با تمام شرکا، از ائتلاف دریایی در خلیج فارس به فرماندهی امریکا خارج شده است؛ تصمیمی که برخی تحلیلگران عربی آن را نمایانگر میزان اختلافات میان امریکا و امارات به شکل خاص و امریکا و کشورهای حوزه خلیج فارس به شکل عام و سرآغازی برای اقدامات مشابه از سوی دیگر کشورهای عضو ائتلاف ارزیابی کردند و حالا در شکل گیری ائتلاف دریایی شمال اقیانوس هند با محوریت ایران و عربستان و جایگزینی آن به جای ائتلاف امنیت دریایی امریکایی تعبیر شده است.

شکل گیری ائتلاف دریایی کشورهای منطقه خلیج فارس و شمال اقیانوس هند با همه تاثیراتی که تغییر ژئوپلیتیک منطقه بر جای خواهد گذاشت، طبیعی است که از واکنش های ایذایی امریکا، اسرائیل و کشورهای غربی متحدشان برکنار نباشد و ناراضیان از این ائتلاف را به مطرح کردن ادعاهایی مبنی بر وجود تقابل منطقه ای با ایران متوسل کند.چنانکه «تیم هاوکینز» سخنگوی ناوگان پنجم نیروی دریایی امریکا (مستقر در بحرین) با مطرح کردن ادعاهایی علیه نقش ایران در منطقه به ائتلاف دریایی ایران با کشورهای منطقه واکنش نشان داد و مدعی شد، «این ادعا با اقدامات ایران مطابقت ندارد. کشور شماره یک بی ثباتی منطقه مدعی است که می خواهد یک ائتلاف امنیتی دریایی برای حفاظت از آب هایی که خود آنها را تهدید می کند، تشکیل دهد.»؛ اظهاراتی که البته تنها می توانست درباره نقش خود نیروهای امریکایی مصداق داشته باشد. هاوکینز اما با طرح ادعاهایی درباره مقابله نیروهای دریایی ایران با کشتی های متخلف مدعی شد: «ایران تنها در دو سال گذشته به 15 کشتی تجاری با پرچم های بین المللی یا حمله کرده یا آنها را توقیف کرده است. به همین دلیل است که ما با شرکای خود در حال تقویت دفاع در اطراف تنگه هرمز هستیم.»

در راستای همین نوع واکنش بود که روز گذشته ناوگان های دریایی امریکا و انگلیس به داستان سرایی روی آوردند که بیش از هر چیز واکنشی به خبر اعلامی از سوی فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران و نمایشی برای القای وجود فضای تقابل نظامی- امنیتی در خلیج فارس به عنوان بهترین بهانه ادامه حضور نظامی شان بود.آنها در این داستان سرایی مدعی تقابل مشترکشان با قایق های نظامی ایران در تنگه هرمز برای دفاع از یک کشتی تجاری شدند. این در حالی بود که فرمانده منطقه یکم نیروی دریایی سپاه پاسداران در تشریح آنچه در واقعیت رخ داده بود از پاسخ مثبت فرماندهی و کنترل تنگه هرمز منطقه یکم نیروی دریایی سپاه به درخواست کمک کشتی تجاری خارجی در تنگه هرمز و رفع نگرانی آن خبر داد و گفت: در بعد از ظهر یکشنبه 14 خرداد 1402 ساعت 16:15 یک فروند کشتی تجاری با پرچم جزایر مارشال در هنگام ورود به تنگه هرمز روی کانال دریایی بین المللی 16 درخواست کمک می کند که فرماندهی و کنترل تنگه هرمز سریعا با این کشتی تماس برقرار کرده و پس از بررسی درخواست و وضعیت منطقه، از حضور شناورهای سبک غیرنظامی در نزدیکی این شناور رفع نگرانی و ابهام شد.

کاپیتان کشتی تجاری در ارتباط رادیویی اعلام کرده بود که سه فروند قایق سبک کوچک غیرنظامی در فاصله چندمایلی مشاهده کرده و نگران مزاحمت آنها برای خود است. دریادار غلامشاهی در این باره تصریح کرد: متعاقبا با همکاری و تعامل با کشور همسایه (به دلیل قرار گرفتن موقعیت کشتی در آب های سرزمینی آن کشور) پس از بررسی و حضور میدانی، نگرانی کاپیتان کشتی رفع شد و او نیز با تشکر و اطمینان خاطر به مسیر دریانوردی خود ادامه داد. وی سپس یادآور شد: در موقعیت درخواست کمک کشتی تجاری، هیچ شناور فرامنطقه ای حضور نداشته و اعلام این ادعا کذب محض بوده و موضع جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه حفظ امنیت خلیج فارس بر عهده کشورهای این منطقه می باشد همواره مورد تاکید قرار گرفته است، زیرا توان و ظرفیت کشورهای حوزه جغرافیایی خلیج فارس به گونه ای است که می توانند با همکاری یکدیگر، امنیت پایدار در خلیج فارس را برقرار کنند و هیچ نیازی به حضور کشورهای بیگانه در منطقه ندارند.

اینکه چرا برخی کشورهایی که تا دیروز امنیت خود را در گرو حضور نیروهای فرامنطقه ای جست و جو می کرده اند در مسیر تغییر این نگرش و اعتقاد به امکان بهره گیری از امنیت درون زای منطقه ای قرار گرفته اند، شاید بتوان به دلایل متعددی اشاره کرد. البته که تغییر در روابط تهران و ریاض یکی از عوامل موثر بوده است. با این حال باید از اقتدار دریایی ایران که در عرصه های متعددی همچون حضور در رزمایش مشترک در منطقه امریکای لاتین به مثابه حیاط خلوت امریکا و پیمایش تاریخی ناوگروه 86 نداجا دور کره زمین تجلی یافته نیز به عنوان عامل قابل اتکا بودن نیروی دریایی ایران به عنوان یک نیروی مقتدر امنیت ساز یاد کرد؛ اقتداری که اعتماد به نفس کشورهای منطقه را در مقابل مدعیان فرامنطقه ای تقویت خواهد کرد و بنیانی برای همکاری های بیشتر و گسترده تر خواهد بود.