دنیای اقتصاد : بررسی وضعیت شاخص کل بازار سهام نشان می دهد با وجود اینکه نماگر اصلی بورس از روزهای پایانی سال1401 روند صعودی پیش گرفته و قله تاریخی خود را در سال جاری شکسته اما، ارزش دلاری شاخص، نمایان گر عقب ماندگی 54درصدی از قله 99 بوده است. همچنین بررسی ها نشان می دهد در مقایسه با سال99 نقدینگی لازم برای تسریع حرکت شارپی شاخص وجود ندارد.

بررسی شاخص کل بورس تهران از سال 89 تا اردیبهشت 1402 نشان می دهد با وجود گذر کردن نماگراصلی بورس تهران از سقف تاریخی 2 میلیونی مرداد 99؛ ارزش دلاری بورس تهران 54 درصد کمتر از ارزش دلاری بازار سهام در اواسط تابستان 99 است، بنابراین به نظر می رسد اگرچه ظاهرا شاخص کل رشد جذابی را در ابتدای سال تجربه کرد، اما بازدهی حقیقی بازار سهام چندان چنگی به دل نمی زند.

در سال های اخیر تغییرات ارزش دلاری بورس اوراق بهادار تهران از روند نرمالی پیروی کرده است. در سال 89 ارزش دلاری بورس 118 میلیارد دلار بوده است و در پایان بهمن ماه سال 98 ارزش دلاری بورس تهران به بیش از 130 میلیارد دلار رسیده است. در سال 99 با افزایش ورود سرمایه به بورس اوراق بهادار، رکورد ارزش دلاری بورس شکسته شد و در 19 مرداد 99 به 427 میلیارد دلار رسید. پس از این رشد، ارزش دلاری به دلیل کاهش ارزش 50 تا 70 درصدی قیمت سهام نمادهای مختلف پس از دو روز کانال 400 میلیارد دلاری را از دست داد و در ادامه نیز با تقویت فضای نزولی و رکودی معاملات ارزش دلاری بورس پس از دو هفته معاملاتی به کانال 200 میلیارد دلار بازگشت. در سال 1400 این روند به صورت منطقی پیش رفته است و در نیمه کانال 200 میلیارد دلار متغیر بود. در نیمه دوم سال 1400 و پس از تغییر دولت، ارزش دلاری بورس تهران با افت نزدیک به 20 درصدی همراه شد، اما در سه ماهه ابتدایی سال 1401 ارزش بازار مجددا بر مدار صعود قرار گرفت و جایگاه خود را در نیمه کانال 200 میلیارد دلار بازپس گرفت، اما با گذشت زمان و پایان فصل مجامع شرکت ها و گذشت فعالیت دولت جدید، مجددا ارزش بازار افول کرد، تاجایی که 6 ماهه اول سال 1401 ارزش بازار از رونق افتاد و به زیر کانال 200 میلیارد دلار (6 هزار همت) عقب نشینی کرد و رکود در بازار سهام تقویت شد. این موضوع تا روزهای ابتدایی اسفند 1401 ادامه دار بود، تاجایی که ارزش دلاری بازار به 138 میلیارد دلار نیز کاهش یافت، اما این روند نزولی و رکودی از هفته دوم اسفند سال گذشته تضعیف شد و مسیر رشد را پیش گرفت، به طوری که در این روزها ارزش بازار با وجود اینکه در سطح 10 هزار همت قرار دارد، اما ارزش دلاری آن در محدوده 200 میلیارد دلار است.

تثبیت ارزش دلاری بازار در محدوده 200 میلیارد دلار نشان می دهد که بازار با وجود سپری کردن روزهای مثبت و صعودی در سال 1402 نتوانسته تاکنون توان رونق معاملاتی یا به عبارتی جذب نقدینگی بالایی را داشته باشد، از این رو می توان چنین نتیجه گرفت که بورس تهران هنوز اعتماد اکثریت سرمایه گذاران را به دلایل تاریخی تجربه شده، دستکاری های دولتی و عمق بسیار کم نسبت به مقایسه بورس های منطقه ای نتوانسته جلب کند و از نقدینگی و عمق معاملات بسیار پایین برخوردار است. علاوه بر این گفتنی است که در سال 99 دامنه نوسان نامتقارن و محدود بوده و نرخ دلار نیز نسبت به قیمت ها کنونی در سطوح پایین تری قرار داشته و تحریم های جهانی علیه ایران به این سطح نرسیده بود؛ با این وجود ارزش دلاری بازار به 427 میلیارد دلار رسید، بنابراین می توان گفت که علت اصلی ریزش شاخص بورس در سال 1399 ناشی از افزایش بی رویه و نادرست نرخ بهره در میانه سال توسط بانک مرکزی بود. سه موضوع نرخ بهره، نرخ ارز و قیمت گذاری دستوری مانند یک سه ضلعی خطرناک، همواره تهدید جدی برای بازار سرمایه بوده و هست و خواهد بود، اما در حال حاضر با وجود رشد شدید نرخ دلار و تثبیت آن در سطوح بالای 50 هزار تومان و افزایش دامنه نوسان معاملات در کنار متقارن شدن آن، هنوز بازار نتوانسته نیمی از تاب و توان پرش تاریخی خود را تجربه کند و در آن سطح از ثبات قابل توجهی برخوردار شود.

بازار سهام در حالی در سال جدید آغاز به کار کرد که شاخص کل با عبور از سقف تاریخی مرداد ماه سال 1399 وارد کانال دو میلیون و 100 هزار واحد شد. این صعود می تواند یادآور وضعیت بازار سهام در سال 1399و سقوط تاریخی شاخص باشد. مساله ای که برخلاف اعتقاد کارشناسان حوزه سرمایه نه تنها با سال 1399 تفاوت دارد، حتی ارزش دلاری بازار با آن سال فاصله زیادی دارد و اگر دولت در بازار دستکاری نکند جای رشد بسیار بیشتری نیز به صورت منطقی و توسط سرمایه گذاری ها می توان برای این بازار متصور شد. باوجود اینکه در هفته های اول فروردین 1402 به سقف تاریخی شاخص کل دو میلیون و 100 هزار واحد در 19 مرداد ماه 1399 رسیدیم و حتی در این مدت شرکت های بسیاری وارد بازار شدند، اما هنوز ارزش دلاری بازار حتی به نیمی از ارزش دلاری بازار در مرداد ماه سال 1399 نرسیده است. ارزش دلاری مرداد ماه سال 1399 حدود 427 میلیارد دلار بود و در حال حاضر در پایین سطح 200 میلیارد دلار قرار دارد، به این معنی که بازار نسبت به تورم و ارزش دلاری جاماندگی بسیار زیادی دارد و آنچه در این روزها شاهد آن هستیم می تواند یک تکانه ای برای جبران این عقب ماندگی به حساب آید. رشد اساسی بازار سهام از طریق تورم و رشد اقتصادی صورت می گیرد. در حال حاضر بازار سهام از تورم بسیار عقب مانده است. از سوی دیگر درخصوص رشد اقتصادی باید منتظر برنامه های دولت و اجرایی کردن آنها ماند و اینکه آیا این برنامه ها می تواند در سال جاری به رشد تولید که شعار سال است، ختم شود یا خیر. اگر برنامه های دولت به رشد تولید ختم شود، تاثیر رشد تولید را نیز باید در رشد بازار سهام لحاظ کرد.

در سال های گذشته با توجه به افزایش شدت تحریم ها و کاهش ورود فناوری های جدید به کشور علاوه بر اینکه بخش تولید با چالش رقابت پذیری در بازار خارجی مواجه شد، با استهلاک ماشین آلات و تجهیزات عملا با افت تیراژ تولید هم مواجه شد و همین موضوع سرمایه گذاری در بخش های مولد اقتصادی را به شدت کاهش داد، به همین دلیل سرمایه های ارزی و ریالی صندوق توسعه ملی هم به نوعی در رکود باقی ماند و دولت برای اینکه این سرمایه ها با کاهش ارزش مواجه نشوند بخشی از آن را وارد بازار سهام کرد تا از این طریق مانع از سقوط بیشتر بورس شود و از طرف دیگر عایدی صندوق توسعه ملی هم افزایش یابد. در دو سال اخیر ارزش پولی که بسیاری از مردم از سال 99 در بورس دارند به شدت افت کرده که با احتساب تورم بیش از 50 درصد، به معنای ناکارآمدی بورس برای عموم سرمایه گذاران است، از این رو دولت برای جلب اعتماد سرمایه گذاران همچنان باید روند صعودی بورس را به هر روشی همچون حمایت صندوق توسعه ملی و صندوق تثبیت بازار سرمایه حفظ کند؛ زیرا اساسا منابع این صندوق ها باید برای سرمایه گذاری در بخش های مولد به کار گرفته شود.

ارزش دلاری بورس تهران در انتهای دی ماه سال 98 که شاخص کل در تراز 410 هزار واحدی قرار داشت و اولین موج صعودی بازار سهام در حال آغاز شدن بود؛ بالغ بر 115 میلیارد دلار بود.

ارزش دلاری بورس تهران در فروردین ماه سال 99 تا 170 میلیارد دلار افزایش یافت و شاخص کل نیز در همین زمان به تراز 690 هزار واحدی رسیده بود. روند صعودی ارزش دلاری بازار با ورود جریان پول حقیقی در کنار عدم رشد شدید نرخ دلار در بازار آزاد باعث شد در روز 19 مردادماه سال 99 که بیش از دو سال و نیم از آن می گذرد، ارزش دلاری بورس تهران به بیش از 400 میلیارد دلار برسد. پس از ریزش بازار در پاییز 99، ارزش دلاری بورس به زور به کمتر از 280 میلیارد دلار می رسید. با تمام این تفاصیل و با وجود شروع روند صعودی شاخص کل در اسفندماه 1400، ارزش دلاری بورس نتوانست با رشد شاخص کل و رشد ارزش ریالی بازار افزایش قابل توجهی داشته باشد.

با شروع رکود معاملاتی در خرداد 1401 ارزش دلاری بورس تهران درحالی که نرخ دلار در بازار آزاد برای چندین ماه در سطوح بالاتر از سال 99 ثابت بود، به زیر 200 میلیارد دلار نزول کرد و تا 7 ماه پس از آن نیز در این محدوده در نوسان بود. حتی با رشد تراز شاخص کل بورس تهران از ابتدای اسفند 1401 تا به امروز که سطح 2 میلیون و 100 هزار واحدی را پشت سرگذاشته ایم، ارزش دلاری بورس تهران برای 5 ماه پیاپی از 200 میلیارد دلار عبور نکرده است. در حال حاضر با وجود گذر کردن نماگراصلی بورس تهران از سقف تاریخی 2 میلیونی مرداد 99، ارزش دلاری بورس تهران 54 درصد کمتر از ارزش دلاری بازار سهام در اواسط تابستان 99 است؛ بنابراین به نظر می رسد اگرچه ظاهرا شاخص کل رشد جذابی را در ابتدای سال تجربه کرد، اما بازدهی حقیقی بازار سهام چندان چنگی به دل نمی زند. حتی از نگاه بنیادی قیمت سهام شرکت های بزرگ بازار، با مفروضات کنونی در اقتصاد کلان، مانند قیمت دلار 38 هزار تومانی، تورم 45 درصدی، نرخ خوراک 5 هزارتومانی و. . . منطقی به نظر رسیده و از ارزندگی بالایی برخوردار نیست، بنابراین به اجماع تحلیلگران و فعالان بازار رشد پایدار بازار سهام نیازمند محرک های اصلی مانند کاهش تورم و رشد تولید خواهد بود.