گفت و گوی «ایران» با مهدی فیض به بهانه رونمایی از مصحف «مبارک» که با ابتکاری بدیع در صفحه بندی قرآن منتشر شده است
قرآنی که هر صفحه اش یک موضوع دارد
مصحف جدیدی که با عنوان «قرآن مبارک» منتشر شده، از ترجمه بسیار فاخر «حسین استادولی» برخوردار است؛ ترجمه ای که سال 1390 عنوان برگزیده جایزه کتاب سال را از آن خود ساخت. نکته جالب توجه درباره ترجمه حسین استادولی این است که وی قبل از انجام این ترجمه، سال ها ترجمه دیگران را ویراستاری کرده بود، از جمله ویراستاری ترجمه آقای مشکینی را برعهده داشته و از همین نکته می توان پی به کار ارزشمندی برد که وی انجام داده است.
ایشان کار بسیار خاصی بر ترجمه آقای استادولی انجام داده، به این صورت که ترجمه وی را به عبارت های کوتاه کوتاه تبدیل کرده است. آقای قرایی کار تقطیع آیات طولانی به عبارت های کوتاه منتهی به فعل را انجام داده ؛ به آن صورت که یک آیه به چهار_پنج عبارت تبدیل شده؛ عبارت هایی که هم عربی و هم فارسی آن در دو ستون روبه روی یکدیگر، به شکل کامل و منتهی به فعل عرضه شده است.
به این معناست که همزمان، فارسی و عربی آیه ها در ستون های مجاور یکدیگر آمده و به اصطلاح دم دست مخاطبان قرار گرفته تا برای مطالعه شان نیازی به جست و جو میان صفحات نباشد. مخاطب تا عبارت های عربی را ببیند، فارسی آنها را هم مقابلش خواهد دید. این کار مزایای هر دوگونه ترجمه، یعنی هم ترجمه «آیه به آیه» و هم ترجمه «کلمه به کلمه» را دارد. از طرفی تلاش شده تا نقاط ضعف هر دوشیوه ترجمه نیز برطرف شود. این کار نوآورانه در نتیجه زحمات آقای قرایی پیش روی مخاطبان قرار گرفته است.
ضمن حفظ پیوستگی همه سوره ها و آیات در هر سوره، آیاتی که مرتبط با یک موضوع واحد هستند در یک صفحه واحد دیده شده اند. البته به غیر از آیه یک تا بیست سوره بقره که بنا به ضرورت استثنائا در دو صفحه پیوسته آمده، این آیه های سوره بقره نکاتی درباره صفات مومنان، کافران و منافقان را شامل می شود. بعد که به صفحه سوم می رویم با موضوع دیگری روبه رو می شویم چراکه موضوع آیه بیست و یک تا بیست و نهم، مبارزه طلبی قرآن است؛ اینکه اگر کسی می تواند شبیه قرآن را عرضه کند و... این تقسیم بندی موضوعی، کاری است که انجامش را من برعهده داشته ام.
بله. عثمان طه کار هنرمندانه ای در شیوه خطاطی قرآن انجام داده، به این صورت که بنای پایان هر صفحه را پایان آیه قرار داده است. ما هم به جای کمیت، ملاک کارمان را در صفحه آرایی بر اساس محتوا گذاشته ایم و بر همین اساس هر صفحه ، با هر موضوعی که آغاز شود با همان نیز تمام می شود. بالای هر صفحه نیز تیتر موضوع درج شده تا وقتی مخاطب به هر صفحه ای مراجعه می کند، همان ابتدا بداند با چه موضوعی مواجه است و ذهنش قدری آماده شود.
اتفاقا یکی از اهداف مان در انجام این کار همین بود تا به روشی مناسب موفق به جلب نظر مخاطبان نسل جدید شویم. بگذارید مثالی بزنم؛ بسیاری از افراد در ایام خاصی همچون ماه مبارک رمضان یا در مساجد، هر روز حداقل یک صفحه قرآن می خوانند. حالا اگر این میزان مطالعه کتاب آسمانی مان با موضوع واحدی باشد، بی شک اثربخشی بیشتری روی مخاطبان دارد. اگر در یک وعده مطالعه قرآن، آن یک صفحه با موضوع مشخصی باشد که در انتها، ماجرای آن نیز به اتمام برسد، بی شک تاثیر بهتری بر مخاطبان می گذارد.
هفت سال کار مداوم، آن هم در شرایطی که کار آن تنها به من و آقای قرایی محدود نشده و افراد بسیاری در آن سهیم بودند. اگر بخواهم دقیق تر بگویم، تقریبا چهل نفر در به سرانجام رساندن آن شراکت داشته اند. بخشی از آن دانشجویان خود من بودند که قواعد کار را پیش تر آموخته بودند. انجام این کار با کسب تجربیات بسیاری نیز همراه بود، ازجمله اینکه بسیاری از بسته های موضوعی قرآنی در دسته های هفت، چهارده یا بیست و یک آیه ای از نظر محتوا و مضمون قرار می گیرند. به عنوان نمونه وقتی یک موضوع تمام شده و به موضوع بعدی می رسیم، به احتمال بسیار در یکی از آن تعداد آیه های یاد شده به موضوع مذکور پرداخته شده است. در این مصحف، 624 صفحه داریم که 20 صفحه نسبت به مصحف های رایج عثمان طه بیشتر است. البته شماره صفحات مصحف عثمان طه در حاشیه صفحات متن «قرآن مبارک» نیز درج شده است که به عنوان نمونه در پایان فلان آیه، صفحه 200 قرآن عثمان طه نیز تمام شده تا مخاطبان درصورت نیاز بتوانند آنها را با یکدیگر تطبیق بدهند. از 624 صفحه، حدود 320 صفحه آن، هفت، چهارده یا بیست و یک آیه ای تقسیم بندی موضوعی شده است، البته نه به آن معنا که به شکل کمی یا کلیشه ای آیات را دسته بندی کرده باشیم بلکه این دسته بندی به شکل طبیعی صورت گرفته است، از جمله داستان قارون که در هفت آیه قرار می گیرد، توصیه های لقمان به پسرش هم هفت آیه است. داستان مرتبط با تولد حضرت عیسی و آنچه بر حضرت مریم می گذرد نیز در چهارده آیه قرار می گیرد. از طریق این دسته بندی حتی می توان به نظم پنهان در آیات و سوره های قرآنی نیز دست یافت. یک موقعی شما این نظم را در بحث آماری قرآن، ازجمله اعجاز عددی قرآنی می بینید که آن فقط به کار پژوهشگر می آید.
بله و به خصوص که این مساله در ارتباط با نسل جوان از اهمیت بیشتری برخوردار است.
به همت انتشارات شناسنامه و فعلا در قطع رحلی بزرگ و به شکل نفیس منتشر شده که برای انتشار آن از ورق تمام رنگی و گلاسه استفاده شده است. به احتمال بسیار برای نمایشگاه کتاب تهران پیش رو، از نظر حجم، وزن و قیمت درصدد ارائه چاپ مناسب تری از آن هستیم تا عموم علاقه مندان قادر به تهیه اش باشند.
ایشان تعریف بسیاری از ترجمه قرآن کرده؛ آیت الله مشکینی هم از ترجمه و ویراستاری آن تمجید کرده بودند. ما نیز به سبب ترجمه ارزشمندی که آقای استادولی انجام داده اند آن را مبنای کارمان انجام دادیم.سال 96 به سراغ چند ترجمه رفتم که در نهایت این کار انتخاب شد چراکه در کنار ویژگی های خوبی که دارد کار تقطیع هم در آن صورت گرفته بود، مساله ای که کار را جلو می انداخت. این کار با بازبینی های بسیاری منتشر شد تا نتیجه آن به بهترین شکل پیش روی مخاطبان قرار بگیرد، وگرنه حدود دو سال قبل به سرانجام رسیده بود. قبل از انتشار، حجت الاسلام قرائتی هم آن را ملاحظه کرده و از نتیجه اش ابراز شگفتی کرد. حداقل پنج مرتبه از ابتدا تا انتهای «قرآن مبارک» مطالعه و بررسی مجدد شده و تغییراتی در آن انجام شده است.