پرسش:

پاسخ:

اینکه هر چیز در دنیا تغییر پذیر و در حالت حرکت و کهنه شدن است به معنای این است که هر امر مادی و هر جسمی از اجسام این عالم این گونه است. ولی وقتی بحث از دین اسلام و آموزه های وحیانی آن می شود، و ما برای آن ثبات و جاودانگی تا پایان این عالم مادی را داریم، دیگر محل بحث عوض می شود و قوانین حاکم بر جسم و ماده را نمی توان برای یک امر غیرمادی و معنوی تسری داد. اگر کسی درباره قرآن مکتوب روی کاغذ یا انسان مدعی ابدیت و جاودانگی در این دنیا شود، محل اشکال است و می توان آنها را مشمول قانون حرکت و تغییر و کهنگی و پوسیدگی قرار داد، ولی بحث اسلام درباره احکام و قوانین و یک سلسله حقایق غیرمادی است، نه درباره کاغذ و مرکب و جسم انسان، لذا اینکه اجسام و مواد این عالم تغییر کرده و کهنه می شوند چه ربطی به حقایق این عالم دارد؟ مثلا اینکه می گوییم، صداقت و راستی موجب نجات انسان و رضایت خداوند است، یا برای رسیدن به اهداف، استقامت و بردباری صفت خوبی است و یا گزاره هایی از این دست که به مثابه احکام و قوانین رفتاری ثابت و همیشگی برای زندگی بشر است، آیا می تواند مصداق این قانون حرکت و تغییر و کهنگی قرار گیرد؟!

ممکن است عده ای این گونه استدلال کنند که نیازها و حوائج انسان ها به مرور زمان تغییر می کند، بنابراین چون این نیازها و حوائج تغییر می کند، پس قوانین و احکامی که مرتبط با آنها است نیز باید تغییر کند؟! در پاسخ باید گفت که با تدبر و تعمق در نیازهای انسان درمی یابیم که این نیازها به دو دسته نیازهای ثابت و متغیر تقسیم می شوند و از ویژگی های آموزه های وحیانی دین اسلام، این است که همیشه روی نیازها و حوائج ثابت انسان مهر ثبات و عدم تغییر زده است، اما نیازها و حوائج متغیر را تابع نیازها و حوائج ثابت قرار داده است و این یکی از وجوه اعجاز غیرمادی و وحیانی بودن دین اسلام است. شهید مطهری(ره) در این باره می نویسد: «این مطلب راست است که شرایط زندگی بشر متغیر است و نیازهای بشر تغییر می کند، ولی مطلب به این سادگی نیست، بشر یک نیازهای ثابت و همیشگی دارد، و یک نیازهای متغیر و موقت. همه نیازهای بشر متغیر نیست. نیازهایی که مربوط به معنی زندگی انسان است، ثابت است و نیازهایی که مربوط به شکل و صورت زندگی انسان است متغیر و متحول است. شما نمی توانید این مطلب را که شکل زندگی دائما تغییر می کند، دلیل بگیرید که روح زندگی هم همیشه باید تغییر کند.» (مجموعه آثار استاد شهید مطهری(ره)، ج 21، ص 477)

نیازمندی های انسان بر دو گونه است: نیازمندی های اولیه و نیازمندی های ثانویه، نیازمندی های اولیه از عمق ساختمان وجودی جسمی و روحی بشر و از طبیعت زندگی اجتماعی انسان سرچشمه می گیرد. تا انسان انسان است و تا زندگی وی اجتماعی است، آن نوع نیازمندی ها هم هست. این نیازمندی ها یا جسمی است یا روحی و یا اجتماعی، نیازمندی های جسمی از قبیل: نیازمندی به خوراک، پوشاک، مسکن، همسر و غیره. نیازمندی های روحی از قبیل، علم، زیبایی، نیکی، پرسش، احترام و تربیت و... و نیازمندی های اجتماعی از قبیل، معاشرت، مبادله، تعاون، عدالت، آزادی و مساوات و... و اما نیازمندی های ثانویه، نیازمندی هایی است که از نیازمندی های اولیه ناشی می شود. نیازمندی به انواع آلات و وسایل زندگی که در هر عصر و زمان دیگر فرق می کند، از این نوع است. نیازمندی های اولیه محرک بشر به سوی توسعه و کمال زندگی است و در عین حال محرک به سوی توسعه بیشتر و کمال بالاتر نیز می باشد. بنابراین تغییر نیازمندی ها و نوشدن و کهنه شدن آنها مربوط به نیازمندی های ثانویه است. نیازمندی های اولیه نه کهنه می شود و نه از بین می رود، همیشه زنده و نو است.

1- فرازمانی بودن دین اسلام 2- انطباق با فطرت انسان 3- معقول بودن احکام و قوانین اسلام 4- جامعیت و توجه به روح و جسم 5- تعیین احکام و قوانین براساس شناخت انسان 6- تعالیم و قوانین اسلام بر اساس مصالح انسان 7- نقشه راه هدایت، سعادت و رستگاری انسان 8- پاسخگوی نیازهای انسان تا پایان دنیا 9-... بنابراین تنها دینی که از این شاخص ها برخوردار است و استحقاق جاودانگی برای انسان تا روز قیامت را دارد، دین اسلام است که هیچ مکتب و دینی بر آن برتری ندارد. «الاسلام یعلو ولا یعلی علیه» پیامبر اکرم(ص) فرمود: تنها اسلام علو و برتری پیدا می کند و چیزی بر اسلام برتری و غلبه نمی یابد. (نهج الفصاحه. ص 214)