آرشیو پنجشنبه ۲۳ اسفند ۱۴۰۳، شماره ۵۰۷۳
جهان
۵

حضور مادام العمر اردوغان در قدرت؟

محمود فاضلی (دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین الملل)

«حسین یایمان»، معاون رئیس حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه، اعلام کرده است «ما یک بار دیگر اردوغان را به عنوان کاندیدای خود برای انتخابات زودهنگام در نوامبر 2027 معرفی می کنیم. ما روز و شب برای مردم و کشور کار می کنیم و با هم تمامی مشکلات کشور را حل خواهیم کرد».

مطابق قانون اساسی ترکیه، رئیس جمهور نمی تواند بیش از دو دور در قدرت بماند و با پایان دور دوم ریاست جمهوری اردوغان در سال 2028 وی مجبور خواهد بود از قدرت کناره گیری کند. با این حال، حزب برای حفظ اردوغان در قدرت دو راه پیش روی خود دارد؛ اولین راه برای نامزدی اردوغان برای بار سوم، لغو قانون محدودیت دو دوره در ماده 101 قانون اساسی ترکیه است. راه دوم نامزدی مجدد اردوغان که نسبت به تغییر قانون اساسی آسان تر و عملی تر به نظر می رسد، برگزاری انتخابات زودهنگام است. اردوغان در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری سال 2023 ترکیه تاکید کرد که پس از انتخابات مذکور، دیگر سودای ریاست جمهوری ترکیه را ندارد و بازنشسته خواهد شد.

ماده 116 قانون اساسی ترکیه که به تمدید انتخابات مجلس و رئیس ‎جمهور مربوط است، تصریح می کند اگر مجلس در دوره دوم رئیس جمهور تصمیم به برگزاری انتخابات زودهنگام بگیرد، رئیس جمهوری که دو دوره خود را به پایان رسانده، می تواند برای سومین بار نامزد شود.

اردوغان در نهمین کنگره فوق العاده حزب عدالت و توسعه با کسب کل آرای اعضا (هزارو 547 رای) برای نهمین بار در این مقام ابقا شد. وی در سخنرانی خود مدعی شد ترکیه در آستانه تحولی گسترده و جهشی بزرگ در اقتصاد قرار دارد. او ادعا کرد تحولات منطقه ای می توانند این روند را تسریع کنند. ترکیه کشوری پیشرو در عرصه جهانی در تولید پهپادهای بدون سرنشین است و در صادرات صنایع دفاعی، رتبه یازدهم جهان را دارد. بااین حال، شواهد نشان می دهد حزب عدالت و توسعه نیز با بهره گیری از ظرفیت های اردوغان سعی دارد پایه های حضورش در قدرت را مستحکم کند و به واسطه او، حضور خود در سطوح مختلف قدرت سیاسی ترکیه را تا جای ممکن تضمین کند. این موضوع نشانگر خیز اردوغان برای حضور مادام العمر در قدرت و قبضه کامل آن است.

بیش از دو دهه از حضور اردوغان در بالاترین سطوح قدرت در این کشور می گذرد؛ موضوعی که عملا وی و حزب متبوعش را به بازیگران مهم در صحنه قدرت سیاسی ترکیه تبدیل کرده است. اردوغان در سال های متمادی حضورش در قدرت، به شیوه های مختلف جای پای خود را محکم کرده و البته رویه ها و روندهای خاص را در عرصه های سیاست داخلی و خارجی ترکیه در دستور کار داشته است. بسیاری بر این باورند که هدف و دستور کار اصلی اردوغان در قدرت، این مسئله بود که بار دیگر به زعم خود، دوران به اصطلاح باشکوه امپراتوری عثمانی را برای ترکیه زنده و احیا کند. البته وی بر آن بوده تا این ایده را در قالب و چارچوب های جدیدی دنبال کند و درست به همین دلیل بر این مسئله تاکید داشته که او در پی تفکرات نوعثمانی گری است.

در شرایطی که بحران اقتصادی زندگی را بر بخش عظیمی از جمعیت ترکیه دشوار کرده و اقتصاددانان نگرانی هایی درباره آمار رسمی تورم مطرح می کنند و تخمین می زنند که نرخ تورم به طور درخور توجهی بالاتر از چیزی است که اعلام می شود، مقامات دولت ترکیه از اهداف 40 سال آتی کشور حرف می زنند. مقامات عالی ‎رتبه ترکیه مدعی هستند «ترکیه تحت رهبری اردوغان، مهر خود را بر پیشانی صد سال آتی تاریخ می زند و نقشی جهانی ایفا می کند». حزب عدالت و توسعه همیشه دنبال این بوده که نام موسس جمهوری ترکیه یعنی آتاتورک، در حد و اندازه نام اردوغان برجسته نشود.

متحدان اردوغان این ایده را ترویج می کنند که جز اردوغان فرد دیگری قادر نیست پروژه های مختلف این کشور در عرصه های داخلی و خارجی را به سرانجام برساند. اردوغان برای پیگیری رویاهایش با محوریت تقویت ایده های نوعثمانی گری در امر حکمرانی، ترکیه را تقویت کرده است. اردوغان در سال های اخیر حضورش در قدرت، این نکته را اثبات کرده که تمایلی جدی به اتخاذ رویکردهای پوپولیستی دارد.

در سطح منطقه نیز عوامل مهم و جدیدی ظاهر شده است. اوضاع در کشورهای اطراف ترکیه از جمله سوریه، لبنان و عراق تغییر کرده است. اسرائیل و آمریکا برنامه هایی برای منطقه دارند که ترکیه هیچ جایگاهی در آن ندارد؛ حضور مسلحانه کردهای سوریه در مرزهای ترکیه که از حمایت آمریکا و اسرائیل برخوردار هستند.

اردوغان در عرصه داخلی خود را ناجی کشور نشان می دهد و اخیرا خلع سلاح «پ ک ک» و اعلام رسمی انحلال این گروه، یکی از اهداف اصلی وی و همفکرانش است. اردوغان اعلام کرده «ما در حال برداشتن گام هایی برای آینده ملت ترکیه هستیم. به همان اندازه که ما زندگی در صلح و آرامش را دوست داریم، نسبت به ارزش های مقدس، وطن و کشورمان سازش ناپذیریم. ما هر قدمی برداریم برای آینده ترکیه برمی داریم. اگر «پ ک ک» به وعده های داده شده عمل نکند و دنبال وقت ‎کشی و فریبکاری باشد، چنان با قدرت حمله می کنیم که هیچ سنگی روی سنگ باقی نماند».

«عبدالله اوجالان»، رهبر زندانی گروه «پ ک ک» نیز بدون هیچ قید و شرطی خواستار انحلال شده و اعلام کرده که عمر این گروه به سر آمده و معنای خود را از دست داده است. او از «پ ک ک» و همه گروه های مرتبط و وابسته به آن خواسته سلاح های خود را زمین بگذارند و در قندیل کنگره این گروه را برگزار کنند و برای انحلال و خلع سلاح گروه تصمیم بگیرند.