به جمع مشترکان مگیران بپیوندید!

تنها با پرداخت 70 هزارتومان حق اشتراک سالانه به متن مقالات دسترسی داشته باشید و 100 مقاله را بدون هزینه دیگری دریافت کنید.

برای پرداخت حق اشتراک اگر عضو هستید وارد شوید در غیر این صورت حساب کاربری جدید ایجاد کنید

عضویت
فهرست مطالب نویسنده:

احترام رضایی

  • احترام رضایی *
    زمینه و هدف

    خواجگی از شاعران توانمند و گمنام عهد صفوی است که نسخه خطی اشعار او تا کنون، تصحیح و از نظر سبکشناسی مورد بررسی قرار نگرفته است؛ لذا هدف اصلی این پژوهش، معرفی و بررسی دست نویس دیوان و تحلیل مهمترین عناصر شعری اوست تا محققین با او و مختصات سبکی اشعار او درحوزه های زبانی، ادبی و فکری آشنا شوند.

    روش ها

    پژوهش پیشرو، مطالعه نظری و با شیوه کتابخانه ای و روش تحلیلی_توصیفی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه، نسخه خطی منحصر به فرد دیوان او، به شماره دستیابی 9015 در 204 غزل و 36 رباعی و در مجموع 1528 بیت است که در بخش نسخ خطی و اسناد کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری میشود.

    یافته ها

    اشعار دیوان در دو بخش غزلیات و رباعیات به ترتیب الفبا در قافیه مرتب شده است. دیوان مذکور را به خواجگی شیرازی، متکلم برجسته عهد اکبری نسبت داده اند اما در متن نسخه، مطلبی دال بر آن وجود ندارد. وجود سرلوح تک زیبا و صفحات مجدول مزین، نشان دهنده اهمیت نسخه در روزگار کتابت آن است. بجز دو غزل و ابیات پراکنده در ستایش نبی اکرم(ص) و چهار رباعی متوالی که در هریک از آنها، شاعر به توصیف یکی از خلفای راشدین پرداخته است، دیوان هیچ اطلاعی از زندگی و احوال شاعر ارائه نمیدهد.

    نتیجه گیری

    بررسی نسخه خطی دیوان خواجگی نشان میدهد، نسخه از حیث رسم الخط، ویژگیهای رسم الخط سده های دهم و یازدهم را داراست. در دیوان خواجگی خصائص سبک عراقی و هندی هر دو دیده میشود. در حوزه زبانی، در برخی غزلیات به کاربردن لغات و ترکیبات نوساخته یا کم کاربرد، ترکیبات عامیانه و روزمره، کنایات فراوان، تصویرگری جزئی و مینیاتوری و... بیانگر تاثیر سبک هندی است. از نظر فکری مضامین عاشقانه و عارفانه و اندیشه های خیامی از مهمترین موضوعات شعری دیوان خواجگی است.

    کلید واژگان: خواجگی، دیوان اشعار، سده یازدهم، نسخه شناسی، متن شناسی
    Ehteral Rezaei *
    BACKGROUND AND OBJECTIVES

    Khawajegi is one of the powerful and unknown poets of the Safavid era, whose manuscripts have not been corrected and analyzed in terms of stylistics. Therefore, the main goal of this research is to introduce and examine Divan"s manuscript and analyze the most important elements of his poetry so that researchers can get to know him and the stylistic coordinates of his poems in linguistic, literary and intellectual fields.

    METHODOLOGY

    Progressive research, theoretical study and library method and analytical-descriptive method have been done. The studied collection is a unique manuscript of his divan, with the number of acquisition 9015 in 204 sonnets and 36 quatrains and a total of 1528 verses, which is kept in the manuscripts and documents section of the Central Library of Tehran University.

    FINDINGS

    Divan"s poems are arranged in two sections, sonnets and quatrains, in alphabetical order in rhyme. The said divan has been attributed to Khawaji Shirazi, a prominent theologian of the Akbari period, but there is no evidence of it in the text of the copy. The presence of a beautiful single title and decorated tabular pages shows the importance of the copy in the time of its writing. Except for two sonnets and scattered verses in praise of the Holy Prophet (PBUH) and four consecutive quatrains, in each of which the poet described one of the rightful caliphs, Divan does not provide any information about the life and circumstances of the poet.

    CONCLUSION

    The examination of the manuscript of Divan Khajagi shows that the manuscript has the characteristics of the 10th and 11th century manuscripts. Both Iraqi and Indian styles can be seen in the court of Khojagi. In the linguistic field, in some sonnets, the use of new or rarely used words and compounds, popular and everyday compounds, many allusions, partial and miniature imagery, etc. It shows the influence of Indian style. From an intellectual point of view, romantic and mystical themes and Khayami"s thoughts are among the most important poetic themes of Diwan Khajagi.

    Keywords: Khwajagi, Divan Poems, 11Th Century, Manuscripts, Textual Studies
  • احترام رضائی*، سکینه غلامپور دهکی

    در مورد جام جهان نمای جمشید و ویژگی های آن، مقالات و گزارش های متعددی چاپ شده که اغلب با تکیه بر منابع ادبی، تاریخی، داستانی و عرفانی فراهم آمده اند. در منابع خطی و کتب گوهرشناسی نیز اسنادی وجود دارد که از نگاه ادبا و محققین پوشیده مانده است اما پرداختن به آنها می تواند نکات و گواهی های تازه ای را درخصوص جام جمشید آشکار سازد. رشیدای تبریزی در مثنوی جواهرالاسرار، ضمن معرفی برخی از گوهرها به اقتضای موضوع به تعریف داستان و حکایت پرداخته است. یکی از این حکایات، روایت مربوط به آلب ارسلان و تسخیر شهر اصطخر و پیدا شدن جام فیروزه ای و گنجنامه منتسب به جمشید است. در این داستان برای نخستین بار با توصیف ویژگی ها و شکل و شمایل بسیار دقیق و جدیدی از جام جمشید روبرو می شویم. همچنین به نظر می رسد توصیف شرایط زمانی و مکانی دیدار آلب ارسلان با جام، خصلتی تاریخی به جام جمشید بخشیده و آن را از دنیای اسطوره به روزگار تاریخی کشانده است. در این پژوهش که به روش کتابخانه ای انجام یافته است؛ تلاش شده ضمن بررسی کتب معتبر گوهرشناسی و منابع تاریخی و ادبی، به تحلیل ادعای رشیدای تبریزی بپردازیم. بررسی مستندات و شواهد موجود در گوهرنامه ها و کتب تاریخی، روایت ارائه شده در مثنوی جواهرالاسرار رشیدای تبریزی از جام جم را محتمل می داند. بنا بر این روایت، جام جمشید از جنس فیروزه بوده، با ظرفیت دو من و مزین به مهری زرین با تصویری از چهره جمشید بر بالای آن و در شهر استخر نگهداری می شده است.

    کلید واژگان: جواهرالاسرار، رشیدای تبریزی، جام فیروزه ای، جام جمشید، گوهرنامه ها.
    Ehteram Rezaee*, Sekineh Gholampor Dehaky

    There are many researches and reports about Cup of Jamshid and its features, most of them have relied on literal, historical, comparative and mystical resources. Also, gemology textbooks (manuscripts of Ma'arifat-ul-Java'ahir) have some evidences and documents which are neglected and obscured by literary men and researchers, but their investigation may yeild new points about Cup of Jamshid. Java'ahir-ul-Asra'ar, a book composed by Rashday-e-Tabrizi who is known as Rashid Abbasi and Rashiz Zargar, is a scientific- literal work of Safavids time on gemology. The poet in this book introduces some jewels and, meanwhile, relates some stories and narrations. One narration, also quoted shortly in some other known gemology books, is related to Alb Arsala'an and Estakhr City Conquer during which the Turquised Cup and Ganj Na'ameh were found and attributed to Jamshid. This narration is first to describe characteristics and structural features of Cup of Jamshid exactly. Also, it seems that temporal and spacial circumstances of Alb Arsala'an's seeing the Cup have brought it to a historical prominence. Reviewing relevant literature on this narration by referring to the most important and valid gemology resources, this article introduces some points and new found evidences about form, type, size, and writtening font of words engraved on Cup of Jamshid . Investigations show that the image provided by Jawaharlal Asrar of Jam Jam, i.e. a turquoise cup with a capacity of two men, on top of which there is a golden seal with an image of Jamshid's face; He considered it possible and acceptable.

    Keywords: Java&#039, Ahir-Ul-Asra&#039, Ar, Rashida-Ye-Tabrizi, Turquised Cup, Cup Of Jamshid, Gemology Books
  • احترام رضایی*، فهیمه خجسته بکتاش
    در گنجینه نسخ خطی کتابخانه ملی ملک، کلیات اشعاری نزدیک به چهارهزار و هشتصد و پنجاه بیت در قالب ها و موضوعات متنوع با کد دستیابی 6240 موجود است. این نسخه که در فهرست نسخ این کتابخانه، یک بار با عنوان «کلیات ثاقب» به محمدحسین ثاقب و بار دیگر با عنوان «دیوان ثاقب» به شهاب الدین ثاقب دهلوی نسبت داده شده است، به جز تخلص شعری «ثاقب» فاقد عنوان یا اطلاعات مستقیمی از احوال شاعر است. پژوهش حاضر ضمن معرفی این نسخه خطی و اهمیت سبکی آن، درپی پاسخ گویی به این پرسش است که «ثاقب» سراینده این کلیات، کدام یک از شاعران متعدد دارای این تخلص است. مقاله حاضر به روش کتابخانه ای و سندپژوهی به واکاوی ویژگی های نسخه شناختی اثر پرداخته و سپس مهم ترین خصائص آن را به اختصار بیان کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که توجه شاعر به سرودن داستان هایی با محتوا و موضوعات جدید، به ویژه داستان های عاشقانه هندی از ویژگی های بارز این اثر است. همچنین، وجود برخی ابیات و الفاظ ترکی، مدح فتحعلی شاه قاجار و مضامین فرهنگ هندی در متن اثر و بررسی شرح احوال شاعرانی که تخلص «ثاقب» داشته اند، به ویژه محمدحسین ثاقب و ثاقب دهلوی که در فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ملک، کلیات مورد بحث به آنها نسبت داده شده است، احتمال انتساب اثر یادشده را به محمدحسین ثاقب منتفی می سازد. باتوجه به شواهد موجود، تا زمان کشف دلایل و مدارک مستندتر، می توان شهاب الدین ثاقب دهلوی را صاحب این اثر دانست. نسخه شامل دیباچه، غزلیات، رباعیات، مثنوی ها، قصاید، هزلیات، چند مسمط و ترکیب بند است. عشق وقوعی، بیان حکایات و مباحث تعلیمی و اخلاقی، توصیف، مناظره، منقبت ائمه اطهار و مدیحه مهم ترین موضوعات اثر را تشکیل می دهد. تنوع قالب های شعری و نیز تازگی موضوع در مثنوی های داستانی درخور توجه است.
    کلید واژگان: کلیات ثاقب، شهاب الدین دهلوی خراسانی، نسخه شناسی، سده دوازدهم
    Ehteram Rezaee *, Fahime Ghogacte Baktach
    The Malik National Library houses a collection of nearly 4,850 lines of poetry under Access Code 6240. This manuscript is attributed to Mohammad Hossein Saqib in the library's records and is referred to as both "Kaliat Saqib" and "Diwan Saqib" in reference to Shahabuddin Saqib Dehlavi. However, it lacks a title and direct information regarding the poet's identity, aside from the poetic surname "Saqib". This study aimed to introduce the manuscript and its stylistic significance while addressing the question of which poet bearing the surname "Saqib" authored these verses.The article analyzed the bibliographic details of the manuscript using library and document research methods, highlighting its notable features. The findings indicated that the poetry reflected the poet's engagement with new themes, particularly Indian romantic stories. Additionally, the text included Turkish verses and referenced to Fath Ali Shah Qajar, as well as elements of Indian culture. An examination of the biographies of poets known as "Saqib", especially Mohammad Hossein Saqib and Saqib Dehlavi—both listed in the Malik National Library's records—suggested that attributing this work to Mohammad Hossein Saqib was unlikely. Instead, Shahabuddin Saqib Dehlavi might be the more plausible author until further evidence would emerge.The manuscript comprised a preface, sonnets, quatrains, masnavis, odes, humorous pieces, and compositions of stanzas. Key themes included romantic tales, anecdotes, didactic and moral topics, descriptions, debates, and praise of the Imams. The variety of poetic forms and the originality of the subject matter, particularly in the fictional masnavis, warranted significant attention.
    Keywords: Kaliat Saqib, Shahabuddin Dehlavi Khorasani, Bibliography, 12Th Century
  • احترام رضایی، سکینه غلامپور دهکی*
    زمینه و هدف

     مثنوی جواهرالاسرار اثر رشید زرگر تبریزی معروف به رشید عباسی، رشیدای تبریزی و رشید زرگر، یکی از مهمترین آثار علمی – ادبی عصر صفوی با موضوع گوهرشناسی است. شاعر، این اثر را که شامل هشت بخش در معرفی هشت گوهر ارزشمند و نیز بخشی با عنوان «طلسم هشت گنج» در توصیف و بیان خصایص 22 سنگ دیگر است در قالب رباعی- مثنوی و در حدود سه هزار بیت پرداخته است. این اثر افزون بر دارا بودن اطلاعات ارزشمندی در خصوص احجار و سنگ های قیمتی، مشتمل بر ترکیبات و واژگانی تازه و نادر و یا کم کاربرد است. در این مقاله کوشیده ایم با معرفی و بررسی این لغات و ترکیبات به تحلیل ناهنجاری های لغوی موجود در مثنوی جواهرالاسرار با توجه به محورهای همنشینی و جانشینی بپردازیم.

    روش ها

     این تحقیق که به شیوه کتابخانه ای، دریافت و مطالعه نسخه خطی انجام شده است از نوع پژوهشهای بنیادی و نظری است. محدوده و جامعه مورد مطالعه، نسخه خطی جواهر الاسرار است که در کتابخانه ملی ملک نگهداری میشود.

    یافته ها

     صاحب جواهرالاسرار از جمله ادباییست که با وارد کردن و ضبط واژه های گویشی، نامهای محلی، اصطلاحات نو و کم کاربرد و نیز ساختن ترکیبات جدید مفاهیم تازه ای را وارد کلام خود کرده و به غنی تر شدن زبان فارسی کمک کرده است.

    نتیجه گیری

     با بررسیهای انجام شده، قریب به هشتاد واژه و ترکیب تازه یا کم کاربرد از مثنوی جواهرالاسرار استخراج گردید. در حدود جستجوهای نگارندگان، تعدادی از این لغات، ترکیباتی خاص و کنایاتی جدید هستند که در فرهنگها و متون فارسی وجود ندارد و در لغتنامه دهخدا هم مدخلی برای آنها نیست. در مواردی هم که مدخل وجود دارد، هیچ شاهدی وجود ندارد. بنابراین، شواهد شعری جواهرالاسرار میتواند در تبین، تقویت و توجیه این موارد کمک کننده باشد. پیشنهاد میشود این کاربردهای تازه یاب که در مقاله حاضر به معرفی و بررسی آنها خواهیم پرداخت؛ در تدوین فرهنگ جامع زبان فارسی مورد توجه مولفان واقع شود.

    کلید واژگان: لغات و ترکیبات زبان فارسی، گوهرنامه منظوم، رشیدای عباسی، سده دهم، نسخه خطی جواهرالاسرار
    E. Rezaei, S. Gholampour Dehaki*
    BACKGROUND AND OBJECTIVES

    Mathnavi of Javahir- al- Asrar, written by Rashid Zargar Tabrizi who known as Rashid Abbasi, Rashida-ye Tabrizi and Rashid Zargar, is one of the most important literaryscientific works on gemology during Safavid Dynasty. This Quatrain- Mathnavi work including about three thousand couplets is written by its author in eigth parts describing eigth worthy jewels and one part named as "the Spell of Eigth treasures" which describes characteristics of 22 other valuable stones. This work provides valuable information about jewels and precious stones and, further, introduces new and rare compounds and words.

    METHODOLOGY

    This is a basic and theoretical study which is conducted by using of library books, perception and reading of manuscripts. The research scope includes Javahir-ul-Asrar manuscript maintained in Malek national library.

    FINDINGS

    The author of Javaher al-Asrar is one of the writers who introduced and recorded dialect words, local names, new and rarely used terms, and also created new concepts and contributed to the enrichment of the Persian language.

    CONCLUSION

    Some of these words or compounds aren't noted in dictionaries and some are cited without any evidence or example. The original applications introduced and discussed in this article may be better to considered by authors working on development of Persian Comprehensive Dictionary.

    Keywords: Persian Language Vocabulary, Goharname, Rashida-Ye Abbasi, 10Th Century, Javahir-Al-Asrarmanuscrip
  • احترام رضایی*، کامیار پور محمدی
    «مناظره الجواهر لمسره الخواطر» مثنویی است در 759 بیت در مناظره جواهرات با یکدیگر و اظهار برتری هر کدام بر دیگری، این اثر را بصیری در سال 907 هجری قمری در سفر خویش به روم به نظم درآورد و در سال 918 هجری قمری به امیر محمد فرزند سلطان بایزید عثمانی یا آنگونه که از متن برمی آید خود سلطان بایزید دوم تقدیم نمود. از این اثر ارزشمند، نسخه ای به شماره نسخه 10143 در کتابخانه مرعشی نجفی نگهداری می شود. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای ابتدا به واکاوی مختصات نسخه شناختی این اثر پرداخته است، آنگاه بر پایه سبک شناسی موضوعی، ادبی و زبانی آن را تحلیل کرده است. نتیجه این بررسی ها نشان می دهد، این اثر از حیث رسم الخط، ویژگیهای رسم الخط سده های ده و یازده را داراست. از منظر سبک شناسی موضوعی، پرداختن به موضوعات گوهرشناسی در قالب مناظره، مباحث تعلیمی و اخلاقی و بیان شرح احوال شاعر، مهمترین موضوعات اثر را تشکیل می دهد. متن از نگرش اخلاقی و شرایط زندگی نویسنده حکایت دارد بطوریکه از طریق این اثر لایه های مخفی زندگی بصیری بغدادی مکشوف می گردد. در سطح واژگانی، کاربرد برخی لغات نوساخته یا کم کاربرد و نیز بکارگیری گسترده اصطلاحات گوهرشناسی از برجستگی های اثر است. استفاده از جناس، انواع ایهام، کنایه، انواع تشبیه، واج آرایی، بازی با حروف بخصوص در حساب جمل، استشهاد به آیات و اشاره به مضامین شعری شعرای متقدم موجب آهنگین شدن و افزایش غنا در سطح بلاغی سخن شده است.
    کلید واژگان: نسخه شناسی، سده های دهم و یازدهم، مناظره الجواهر لمسره الخواطر، بصیری، سبک شناسی
    Ehteram Rezaee *, Kamyar Poormohamadi
    AbstractThe dialectic book of "Aljavāhir Li- Maserrat-ul-Khavātir" is a mathnavi written in 759 verses on the jewels debate with each other to show their superiority. This work is composed by Basiri in his journey to Roman city on 907 Hejira calender. He presented it to Ottoman king Bäyazīd or his boy, king Mohammad. There is only one manuscript (No. 10143) of this book hold in Marāshi Najafi library. The text is handwritten by Nastaliq calligraphy with fantastic headlines and golded tabular pages. The present descriptive- analytical article was done by using of library references to, firstly, analyze the manuscript features and, then, describe its thematic, literal and linguistic style. Results showed that in respect of writing style, it follows the styles common on 10th and 11th centuries. Its thematic style involves debates or discussions on gemology, instructive and moral issues and the poet's life story. The author's ethical attitude and his life circumstances disclose some hidden aspects of his life. From a lexical viewpoint, it includes some new coined or less applicable words, as well as extensive using of gemology- related words. Homonymy, anagram, metonymy, simile, phonotactics, letterplay especially to prettify, reference to verses and poems of the precedent poets are some techniques used by the author to make his work tuneful and more affluent.
    Keywords: Manuscriptology, 10th & 11th centuries, Aljavāhir Li- Maserrat-ul-Khavātir, Basiri, stylistics
  • احترام رضایی*، سکینه غلامپور دهکی
    رشید تبریزی شاعر سده یازدهم، در مثنوی جواهرالاسرار که اثریست در موضوع گوهرشناسی ضمن معرفی انواع لعل از لعلی زرد و کم ارزش سخن گفته موسوم به «لعل سهرابکی». وی علت نام گذاری این گوهر را انتساب آن به بازوبند سهراب دانسته و معتقد است شومی و بدیمنی این گوهر باعث مرگ سهراب و شهرت این سنگ شده است.در این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای و در دو بخش انجام یافته است؛ تلاش شده ابتدا با بررسی متون معتبر به خصوصیات مهره ها و بازوبندها، بویژه مهره های نشان خاندان رستم بپردازیم. سپس خصایص لعل را در کتب جواهرنامه بررسی کرده و نظر رشید تبریزی در مورد لعل سهرابکی را مورد پژوهش قرار دهیم. بررسی ها نشان می دهد که محتملا، بازوبند سهراب دارای لعل بوده، اما از رنگ و ارزش مادی آن جز روایت رشیدای تبریزی مطلبی نداریم. به نظر می رسد ماجرای پسرکشی توسط ابر پهلوان ایرانی هیچگاه در ذهن مردم ایران حل نشده بنابراین در باور رشیدای تبریزی یا یکی از منابع گوهرشناسی او و شاید باور عامه مردم سده های دهم و یازدهم ایران، تصور شومی لعل سهرابکی شکل گرفته است و تهمت بد شگونی به مهره بازو بند سهراب توجیهی گشته است عامه پسند برای تبریه تهمتن.
    کلید واژگان: لعل سهرابکی، بازوبند سهراب، نشان خاندان رستم، بدشگونی، جواهرالاسرار
    Ehteram Rezaee *, Sekineh Gholampor Dehaky
    In his work on gemology known as "Mathnavi-e Javahir-ul-Asrar", Rashid Tabrizi has introduced types of jewels and named a worthless and yellow coloured jewel (garnet) referred to as "La'al-e-Sohrabaki". He has stated the reason of such naming which is related to Sohrab's armlet. He hold that this jewel’s infelicity is the cause of Sohrab's death and the reason of its reputation.This librarian study has two parts. The first part tries to review reliable texts and, in this way investigates characteristics of beads and armlets, particularly those of Rostam's family. The second part is about features of garnet (La'al) and La'al-e-Sohrabaki and tries to state Rashid Tabrizi's opinion about this jewel. According to findings, it is likely that Sohrab's armlet has been adorned with a garnet. However, there is no mention of its colour and price. It seems that tragedy of son killing by the Iranian superhero, Rostam, is never removed from the Iranian minds and this is the reason for this jewel's infelicity in the opinion of Rashid Tabrizi or the people of 10th and 11th century. Thus, the accusation of infelicity attributed to Sohrab's bead of armlet is a popular justification for the exculpation of the hero.
    Keywords: La'al-e-Sohrabaki, Sohrab's armlet, Rostam’s family medallion, Javahir-ul-Asrar
  • احترام رضایی*، سکینه غلام پور دهکی

    سیفی نیشابوری، از ادبای سده ششم، قدیمی‏ ترین مجموعه نامه ‏های عاشقانه فارسی را با عنوان رسایل‏ العشاق و وسایل ‏المشتاق فراهم کرده ‏است. او در این اثر، صد نامه در موضوعات مختلف عشقی ترتیب داده است تا هر گرفتار عشقی به اقتضای شرایطش یکی از آنها را برگزیند و برای معشوق یا محبوب یا مخدوم خویش بفرستد. او برای نگارش نامه‏ های صمیمانه و عاشقانه، از اصول و شیوه‏ای موسوم به «عهود استرسال» سخن می‏گوید. نویسندگان این مقاله کوشیده‏اند ضمن معرفی این اثر، با مراجعه به متون فن ترسل و منشآت موجود در ادب فارسی، به ‏ویژه آثار نزدیک به روزگار سیفی، ساختار نامه ‏های رسایل ‏العشاق و نیز برخی آرای وی در نگارش نامه‏ های عاشقانه (عهود استرسال) را بررسی کنند. این بررسی‏ ها نشان می‏دهد سیفی ساختار نامه‏ ها را با توجه به ارکانی مانند ابتدای نامه (شامل عنوان نامه، تسمیه، مقدمه یا صدر نامه، دعای بر پیامبر اکرم و آل او)، رکن کلام (شامل اما بعد و متن نامه) و رکن خاتمه تنظیم کرده ‏است. همچنین خود را موظف کرده است در شواهد شعری تاحد امکان به نام شاعر اشاره کند؛ البته در خاتمه آورده است که هرگاه شخصی بخواهد یکی از این نامه ‏ها را برای معشوق یا محبوب بفرستد، لازم است «تسمیه» را از ابتدای آن بردارد؛ شاید به این دلیل که این عنوان، اجل از آن است که در ابتدای هر نامه‏ای قرار بگیرد. سپس احتمالا برای ایجادنشدن خلل در پیوستگی کلام سفارش می‏کند در رونویسی و ارسال نامه ‏ها، نام شاعران حذف شود؛ همانگونه که معمول مراسلات است.

    کلید واژگان: نامه‏های عاشقانه، رسائل ‏العشاق و وسایل ‏المشتاق، سیفی نیشابوری، عهود استرسال
    Ehteram Rezaee *, Sekineh Gholampour Dehaki

    Seyfi Neyshabouri, a 6th century literary man, has compiled the oldest complex of romantic letters known as "Rasāyel-ul-Oshāgh va Vasāyel-ul-Moshtāgh". He has provided one hundred letters in different subjects for all lovers to select their own oppropriate one and send it for their beloved. He has used of a way known as "sending convenants" (Ohud-e-Estersāl) to write friendly and romantic letters. The authors in this article have tried to introduce this work and, by referring to persian books on writing and composing techniques, especially those related to this work, discuss about the construction of letters included in it and its author's opinions on writing letters. Findings showed that Seyfi has composed letters by considering elements such as preface (including title, citing God's name (Tasmiyeh), introduction or "Sadrnāme", prayer for the Prophet and its family), main context (including a part referred to "Ammā Baad" and main text) and conclusion of the letter. In conclusion, he has suggested that one may delete Tasmīyeh and poet's name, if he/she want to send a letter for his beloved.

    Keywords: Romantic Letters, Rasāyel-ul-Oshāgh va Vasāyel-ul-Moshtāgh, Seyfi Neyshabouri, Sending Covenants
  • احترام رضایی*، سکینه غلام پور دهکی

    در گنجینه نسخ خطی فارسی، کتب زیادی در موضوع کانی شناسی وجود دارند که اغلب با نام «جواهر نامه» یا «معرفه الجواهر» به موضوع معرفی گوهرها، شرح صفات، انواع، معادن، عیوب، روش نگهداری، خواص طبی و قیمت آنها و حتی شناخت برخی سنگهای کم ارزش، فلزات و گاه عطریات و... پرداخته اند. نثرگوهرنامه ها معمولا روان، ساده و علمی و از نظر محتوا نیز، بیشتر دارای مطالبی تکراری و برگرفته از الجماهر فی الجواهر ابوریحان بیرونی و جواهر نامه ی نظامی هستند. مناظره ی گوهرها، رساله ای که نسخه ی منحصر به فرد آن در کتابخانه مجلس نگهداری می شود؛ تنها اثری است که شیوه ای کاملا متفاوت دارد. نویسنده گمنام آن در شیوه ای ابداعی با استفاده از قالب «مناظره» به معرفی دوازده گوهر، خصوصیات و انواع آنها پرداخته است و در واقع به کمک ساختار مناظره و لحن روایی، این گوهرنامه را از اثری علمی و خشک به اثری داستانگونه، نمایشی، جذاب و دلنشین تبدیل کرده و مفصلترین مناظره منثور فارسی را آفریده است. از نظر محتوای گوهرشناسی نیز اطلاعات دقیق و گاه منحصر به فردی که در خصوص برخی از گوهرها ارایه می دهد و نیز ذکر معادل هندی برخی از انواع آنها بر تمایزات اثر افزوده است.

    کلید واژگان: گوهر، گوهر شناسی (معرفه الجواهر)، تصحیح متن، نسخه خطی، مناظره
    Eehteram Rezaee *, Sekineh Gholampour Dehaki

    In the treasury of Persian manuscripts, there are many books on the subject of mineralogy under the name of ‘Javāhir-nāmeh’ or ‘Marifat-al-jawāhir’. The subject of jewelry is the introduction of gems, the description of traits, types, mines, flaws, maintenance methods, their medical properties and prices, and even the recognition of some of the least valuable gems, metals, and sometimes perfumes. Similar to other works in the field of natural sciences, they are written in a scientific, simple and fluent prose and their contents involve repeated themes adapted from Al- Jamāhir’ and ‘Javāhir nāmeh’ by AbuRayhān Al-Biruni and Nezāmi, respectively. A unique version of ‘Monazere-y-e Goharha’ (Debate of Jewels), which is held in the Islamic Consultative Assembly Library, is written in a completely different style. Its unknown author has used an inventive format of debate to introduce twelve jewels. In this way, he/she has shifted from a scientific style to a narrative and attractive one and has created the most comprehensive Persian prose debate. It’s exact and, sometimes, unique information about some jewels and their Indian synonyms have added to the distinctiveness of the work.

    Keywords: Gem, Gemology (Marifat-al-Jawāhir), text correction, Written Manuscript, debate
  • احترام رضایی*

    تمثیل از جمله مباحثی است که هم در بلاغت قدیم و هم در بلاغت جدید به آن توجه شده است. در کتاب های قدیم از تمثیل در مباحث تشبیه مرکب و استعاره ی تمثیلیه سخن گفته شده است؛ درحالی که در نقد جدید، تمثیل زیر مجموعه ی مبحث تصویر و خیال است. از نظر ساختار، تمثیل های فارسی به دو بخش تمثیل توصیفی (تمثیل کوتاه یا فشرده) و تمثیل روایی (تمثیل گسترده) تقسیم می شود. تمثیل روایی شامل حکایات انسانی و حیوانی، رمزی، فابل، پارابل و... می باشد که نمونه های اعلای آن ها را در ادبیات تعلیمی و عرفانی زبان فارسی می توان یافت.تمثیل توصیفی (کوتاه) معمولا از یک یا چند جمله فراتر نمی رود و مهم ترین انواع آن عبارتند از: تشبیه تمثیلی، استعاره ی تمثیلی، مثل و اسلوب معادله. در این مقاله برآنیم ضمن بررسی انواع تمثیل فشرده و توصیفی، ردپای آن را در اشعار نخستین زبان فارسی بکاویم و جایگاه شاعران قرون سوم و چهارم را در ایجاد تمثیل بررسی کنیم. برای رسیدن به این مقصود بیش از دو هزار بیت - اشعار قرون سوم و چهارم - مورد بررسی و جستجو قرار گرفته است. این بررسی ها نشان می دهد که انواع تمثیل فشرده، عمری به بلندای ادبیات فارسی دارند.

    کلید واژگان: تمثیل فشرده، تشبیه تمثیلی، استعاره ی تمثیلی، مثل، اسلوب معادله، شعر قرون سه و چهار
    Ehteram Rezaee *

    Allegory has been discussed in both the old and new rhetorical books. In ancient books, it has been considered as compound simile and allegorical metaphor, while in modern times it is a subset of imagination and imagery. Structurally, the Persian allegories can be divided into two groups of descriptive (short or compact) and narrative (extensive) allegories. The narrative allegory includes stories about humans and animals, symbolic stories, fables, parables, and so on, the best examples of which are found in the Persian mystical and didactic literature. In contrast, descriptive allegory typically consists of only one or few more sentences and its most important types of which are: allegorical simile, allegorical metaphor, proverb and oslub-e-moadeleh (techniques of sameness). In this article, types of compact and descriptive allegories and their footprints in the early Persian poetry as well as the role of poets in development of allegory in the 3rd and 4th centuries are studied. To this end, about 2000 lines of verse composed during the two centuries were studied. It is argued that the history of different types of compact allegories is as long as the Persian literature.

    Keywords: compact allegory, allegorical simile, allegorical metaphor, proverb, Oslub-e- Moadeleh, Persian poetry of third, fourth centuries
  • احترام رضایی*، سکینه غلامپور دهکی

    مناظره ی کدو بن و چنار یکی از زیباترین، دلنشین ترین و مشهورترین مناظره های ادب فارسی است که از قرن پنجم هجری به بعد حکم مثل سایر را در زبان فارسی پیدا کرده است. موضوع این مناظره، بحث و گفتگوی میان بوته ی کدویی چند روزه، پر مدعا و خام با چناری پر سن ، استوار و مجرب است که در قالب قطعه و در پنج بیت در بحر مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف سروده شده است. این قطعه با اندک تفاوتی در دیوان ناصر خسرو، شاعر برجسته ی قرن پنجم هجری و نسخه های خطی و چاپی دیوان انوری ابیوردی، سخن سرای مشهور قرن ششم به چشم می خورد. هر دو شخصیت - انوری و ناصر خسرو- در قطعه سرایی ، پیش کسوت هستند اما وجود شواهد شعری در دیوان شعرا و نویسندگان قبل از انوری و نیز شواهد شعری موجود در دیوان خود او بیانگر آن است که مناظره ی مذکور متعلق به ناصر خسرو قبادیانی شاعر بلند آوازه ی سبک خراسانی است.

    کلید واژگان: انوری ابیوردی، دیوان، مناظره ی کدوبن و چنار، ناصر خسرو قبادیانی
    Sekineh Gholampoor, Ehtram rezaee*

    The conversation between the pumpkin bush and the plane tree is one of the most beautiful, sweet and famous debates of Persian literature which has used as a proverb since Hijri 5th century.It is about conversation and debate between a young, crude and pretentious pumpkin bush and an experienced, steady, old plane tree that is composed in the form of a literary piece (stanza) in 5 verses and in bahri (measure) of muzari akhrab makfuf, mahzuf.This conversation is found in the literal works collection of Nasir Khosro, the 5th century prominent poet, and the manuscripts and printed versions of Anvari Abivardi’s literal works, the well-known poet of 6th and 7th centuries, with a few changes. Both of them are among experienced figures of composing stanzas and debates. however, poetry symptoms obtained from Anvari’s literal works and other previous poets indicate that the above- mentioned debate is a Nasir Khosro Qobadiani’s work, the well-known poet of Khorasani style of poetry.

    Keywords: the pumpkin & plane tree stanza, Nasir Khosro Ghobadiani, the 5th century, Anvari Abivardi, the 6th century
  • احترام رضایی*
    مراتبی را که پرندگان و هدهد در داستان رمزی منطق الطیر میگذرانند میتوان با اسفار اربعه تطبیق داد. این تطبیق کمک میکند در مورد شخصیت پرندگان و بخصوص هدهد و سرنوشت او به جمع بندی قابل قبولی دست یابیم.هدهد در طول داستان رهبری سفر را به عهده دارد؛ بنابراین توقع میرود تصویری که در آغاز داستان از او عرضه می شود مرشدی با شهامت، استوار و ثابت قدم باشد در حالیکه عطار هدهد راآشفته دل و بی قرار معرفی میکند:هدهد آشفته دل، پر انتظار
    در میان جمع آمد بی قرار
    (منطق الطیر، عطار نیشابوری،ص262)
    علت این آشفتگی، انتظار، بی قراری و اصرار هدهد برای هدایت پرندگان چیست و از کجا نشات میگیرد؟ در صفحات آخر این مثنوی و بخصوص در پرده آخر داستان، عطار، سی مرغ زار را در سراپرده سیمرغ توصیف میکند و از سرنوشت آنها سخن میگوید؛ اما هیچ نشانی از هدهد به دست نمیدهد. هدهد کجاست و چه بر سر او آمده است؟
    در این مقاله برآنیم که با بررسی تطبیقی شخصیتهای منطق الطیر(پرندگان و هدهد) با نظریه اسفار اربعه ضمن پاسخ به این سوالات، دیدگاه عطار را در مورد مراتب صعود و سلوک عرفا بررسی کنیم.
    کلید واژگان: عطار نیشابوری، منطق الطیر، هدهد، اسفار اربعه عقلی و قلبی
سامانه نویسندگان
  • دکتر احترام رضایی
    دکتر احترام رضایی
    استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی تهران پیام نور، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
اطلاعات نویسنده(گان) توسط ایشان ثبت و تکمیل شده‌است. برای مشاهده مشخصات و فهرست همه مطالب، صفحه رزومه ایشان را ببینید.
بدانید!
  • در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
  • همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
  • در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
درخواست پشتیبانی - گزارش اشکال