فهرست مطالب بهمن صدقیان

Atriplex verrucifera گونه ای از خانواده Chenopodiaceae و یکی از گیاهان مرتعی سازگار در اراضی شور می باشد که به علت داشتن قابلیت بالا در تامین علوفه خوش خوراک دام ها اهمیت زیادی در مراتع استان آذربایجان شرقی دارد و پوشش-های وسیعی را در آن تشکیل می دهد. تعلیف احشام و خسارت آفات از مهمترین عوامل تهدیدکننده این گیاه محسوب می-شوند. تغذیه حشرات آفت بر روی قسمت های مختلف گیاه میزبان اعم از برگ، میوه (بذر)، ساقه و ریشه قابل توجه بوده و شدت خسارت آن ها بسته به گونه آفت، وضعیت رشدی گیاه، میزان بارندگی محل و در نهایت تحمل پذیری گیاه در مقابل آفت متفاوت است. به طوری که در طی مطالعه آت اکولوزی1 آتریپلکس گونه Atriplex verrucifera در استان آذربایجان شرقی، آفات مهم این گیاه در محل های مورد مطالعه به شرح زیر جمع آوری و شناسایی شدند. سرخرطومی Chromosomus fischeri Fahraeus از خانواده Curculionidae می باشد و لاروها با تغذیه از ریشه های گیاه موجب خشکی تدریجی و انهدام بوته ها می شوند. این آفت از مراتع قرخلار مرند، احمد آباد لغلی اهر و قره تپه تسوج جمع آوری گردید. پروانه برگخوار Orgyia dubia (Tauscher، 1806)، از خانواده Lymantriidaeمی باشد و لاروها با تغذیه از برگ ها موجب ضعف عمومی گیاه شده و آن را مستعد حمله سایر آفات می سازد. این پروانه از مراتع احمد آباد لغلی، قره تپه تسوج، حومه بناب و قرخلار مرند جمع آوری شد. سوسک Galeruca sp. از خانواده Chrysomelidaeمی باشد؛ لاروها برگخوار بوده و حشرات نر و ماده در پائیز از بذرهای رسیده آتریپلکس تغذیه می نمایند. جمع آوری این حشره تنها در مراتع اطراف بناب شیوع داشت. کک نباتیPhyllotreta vittula Redtenbacher از خانواده Chrysomelidae می باشد و خسارت لارو بصورت تغذیه از پارانشیم برگ بوده و حشرات کامل با ایجاد سوراخهای ریز برگ را مشبک می سازند. این آفت از تمامی رویشگاه های آتریپلکس در استان جمع آوری شد.

پروانه برگخوار دم قهوه ای بلوط، Euproctis chrysorrhoea (L.)، شب پره ای از خانواده Lymantriidae می باشد که در بسیاری از نقاط اروپا و آسیا پراکنده است. لارو این پروانه از برگ درختان و درختچه های مختلف جنگلی و نیز درختان میوه تغذیه می کند، اما با توجه به اینکه میزبان ترجیحی آن درختان بلوط هستند، به عنوان پروانه برگخوار بلوط معروف شده است. این آفت در ایران از استانهای شمالی و شمال غرب کشور گزارش شده و در جنگلهای ارسباران به عنوان مهمترین آفت برگخوار منطقه خسارت زیادی را به درختان بلوط وارد می کند. با توجه به اهمیت دشمنان طبیعی در زندگی و میزان خسارت آفت، طی سالهای 82-1379 نسبت به شناسایی تکمیلی، تعیین پراکنش و کارآیی دشمنان طبیعی آن در جنگلهای ارسباران اقدام شد. در طی این مطالعه 19 گونه دشمن طبیعی شامل یک گونه نماتد، سه گونه مگس، سه گونه عنکبوت، ده گونه زنبور و دو گونه کنه به عنوان شکارچی و پارازیتوئید مراحل نابالغ آفت به شرح زیر جمع آوری و شناسایی شده و محل پراکنش و کارآیی نسبی آنها تعیین شد:Monodontomerus aerus Walker (Hym.: Torymidae), Brachymeria intermedia (Hym.: Chalcididae), Meteorus obsoletus (Hym.: Braconidae), Meteorus versicolor(Hym.: Braconidae), Pimpla(=Coccigomimus) turionellae L. (Hym.: Ichneumonidae), Euplectrus sp. (Hym.: Eulophidae), Diplazon laetatorius (F.) (Hym.: Ichneumonidae), Alcima pictor Aubert (Hym.: Ichneumonidae), Conomorium patulum (Walker) (Hym.: Pteromalidae), Zenillia libatrix (Panzer) (Dip.: Tachinidae), Townsendiellomyia nidicola Townsend (Dip.: Tachinidae), Tachina praeceps Meigen (Dip.: Tachinidae), Thomisas sp. (Aranea: Thomisidae), Cheriacantium sp. (Aranea: Clubionidae), Araneus sp. (Aranea: Araneidae), Callidosoma sp. (Acari: Erythraeidae), Pyemotes tritici (Lagrez-Fossot&Montagne) (Acari: Pyemotidae), Hexamermis sp. (Nematoda: Mermithidae)

سوسکهای شاخک بلند از متنوعترین حشرات بوده و تعداد آنها به بیش از 35 هزار گونه می رسد. سوسکهای شاخک بلند گیاهخوار بوده و لاروهای آنها به طور معمول با ایجاد دالان از بافتهای چوبی زنده و غیر زنده ی گیاه تغذیه می نمایند. بسیاری از گونه های این خانواده از آفات مهم درختان جنگلی و دست کاشت و فضاهای سبز شهری محسوب شده و به همین دلیل مطالعه تاکسونومی و فونستیک آنها اهمیت پیدا می کند. در طی جمع آوری فون حشرات مناطق مختلف کشور (1385-1372)، تعداد زیادی از سوسکهای متعلق به این خانواده با استفاده از روش های متداول از جمله تله نوری، تور حشره گیری و شکار مستقیم با دست از روی درختان، درختچه ها و گیاهان علفی جمع آوری گردید و میزبان ها و پراکنش جغرافیایی آنها مورد مطالعه قرار گرفت. برای هر گونه، تاریخ و مکان جمع آوری و در مواردی انتشار جغرافیایی و بیولوژی گونه ذکر گردید. گونه های Cortodera kaphanica و Grammoptera abdominalis برای اولین بار از کشور گزارش می شوند و گونه های Molorchus monticola، Agapanthia suturalis و Niphona indica در گزارشهای قبلی به ترتیب تحت عنوان Molorchus minor، A. cardui و N. grisea شناسایی شده بود که اصلاح می گردد. همچنین برای اولین بار Stictoleptura ripartite از استان لرستان، Trichoferus fissitarsis از استان بوشهر، Cerambyx welensii از استان لرستان، Diorthus cinereus از استانهای بوشهر و هرمزگان، Purpuricenus zarudnianus از استان قم، Agapanthia amitina از استانهای لرستان و آذربایجان غربی و Mimocoptosia iranensis از لرستان گزارش می شوند.

جنگلهای ارسباران یکی از مهمترین رویشگاه های جنگلی است که در ناحیه شمال غرب کشور واقع شده است. تراکم درختان بلوط سیاه (Quercus macranthera Fish &Meyer) و بلوط سفید (Q. petraea L.) در این مناطق بالا بوده و در مقایسه با درختان ممرز در مرتبه ی دوم قرار دارد. در میان آفات بلوط گونه های بذرخوار از اهمیت ویژه ای برخوردارند، زیرا این آفات با حمله به درختان بلوط و صدمه رساندن به بذرهای تولید شده، ضمن از بین بردن آنها باعث اختلال در تجدید حیات شده و زادآوری طبیعی جنگلهای بلوط را با مشکل مواجه می سازند (قهرمانی، 1374). از مهمترین آفات بذرخوار سرخرطومی. Curculio glandium Marsh است که لاروهای آن با تغذیه از محتویات داخلی بذر موجب از بین بردن بذر بلوط و در بیشتر موارد جنین بذر می گردند. خسارت آفت در جنگلهای ارسباران به حدی است که همه ساله موجب آلودگی بخش زیادی از میوه ها شده و به همراه آفت پروانه بذرخوار L. Cydia fagiglandana و سایر عوامل انهدام بذرهای بلوط (ناباروری وعوامل بیماریزا و...) به طور مستقیم از تکثیر طبیعی درختان بلوط بوسیله بذر جلوگیری می نمایند (شکل1).
به منظور ارزیابی خسارت وارده توسط سرخرطومی Curculio glandium و مقایسه آن با خسارت پروانه بذرخوارCydia fagiglandana و سایر عوامل مخرب بذر بلوط در سالهای 82-1381 در هر یک از دو منطقه آینالو و مکیدی چهار درخت از هرگونه بلوط انتخاب گردید و در زمان رسیدن میوه و قبل از ریزش میوه ها نمونه برداری بعمل آمد. در مجموع 3108 میوه از بلوط سفید و بلوط سیاه، به ترتیب 1494 و1614 و در دو ناحیه مذکور نیز به ترتیب 1557 و1551 عدد میوه بلوط از هر دو گونه جمع آوری گردید. نمونه های برداشت شده داخل پاکتهای پلاستیکی به آزمایشگاه منتقل گردید و تا زمان مطالعه دریخچال نگهداری شدند. ابتدا نمونه های سالم جدا شده و سپس با باز کردن میوه های آلوده، نوع آلودگی آنها توسط سرخرطومی، پروانه و یا سایر عوامل مشخص و درصد خسارت هر کدام تعیین گردید. در برخی میوه ها خسارت هر دو آفت وجود داشت، ولی بدلیل اندک بودن تعدادشان در آزمایش محاسبه نگردید. خسارت آفات بذرخوار به طور معمول از طریق شکل سوراخ خروجی ایجاد شده توسط لاروهای آنها قابل شناسایی است. بدین معنی که لارو سرخرطومی سوراخ خروجی خود را به شکل دایره باز می کند، در صورتی که سوراخ خروجی لارو پروانه بیضی شکل و کوچکتر از سوراخ خروجی سرخرطومی می باشد (شکل2). بعلاوه فضولات لارو پروانه به صورت دانه های بزرگتر است، درصورتی که فضولات لارو سرخرطومی ریز دانه و یا به حالت پودری است. در مرحله پیشرفت تغذیه و بزرگ شدن لارو، کانال تغذیه از بین رفته و بخشی از میوه آلوده می گردد و بعدها با افزایش خسارت قسمت اعظم میوه بلکه قسمت داخلی کل میوه از بین می رود (شکل3). هراسوویک (1995) معتقد است که خسارت پروانه میوه خوار را به راحتی می توان توسط وجود لاروهایشان که با تغذیه از نسوج پوسته میوه و ایجاد سوراخ خروجی تخم مرغی شکلشان تشخیص داد. علاوه بر آن فضولات ناشی از تغذیه لارو نیز می تواند کمک مؤثری در تفکیک خسارت دو آفت باشد، بدین معنی که فضولات لارو پروانه به صورت دانه درشت گرانوله و کانالهای ایجاد شده بزرگتر بوده ودر عوض فضولات لارو سرخرطومی ریز دانه و به حالت پودری است. کانالهای ایجاد شده در میوه ابتدا کوچک اند ولی در ادامه خسارت به کلی از بین رفته و بخشی از میوه آلوده می شود. بنظر آندرسون (1960) لارو کامل سرخرطومی میوه در پایان تغذیه سوراخهای خروجی خود را به صورت دایره کوچک بریده و از میوه خارج می شود.
میانگین درصد خسارت وارده بر درختان بلوط توسط سرخرطومی، پروانه و سایر عوامل مخرب درسال اول به ترتیب 29، 5/25 و 3/13 و در سال دوم 6/40، 8 و 8/15 درصد بوده است. هراسوویک (1995) در مطالعه ای مشابه میزان خسارت سرخرطومی میوه بلوط جنس Curculio (به خصوص گونه ی مهم C. glandium Marsh. از نظر جمعیت و خسارت)، پروانه های جنس Cydia و جوندگان کوچک موش جنگلی و صحرائی (گونه های Apodemus flavicollis و(Clethrionomys glareolus را به ترتیب 25، 12 و 18 درصد و خسارت سایر عوامل 4 درصد گزارش کرده است. مطالعه آفات وبیماری های بذر و میوه در نهال های بلوط در جنگل میترویکا یوگسلاوی انجام یافته وخسارات ایجاد شده توسط آنها بررسی شده است. مهمترین آفت بذر خوار بلوط در این منطقه C. glandium بوده و موجب کاهش5/37 درصد محصول بلوط شده است. پروانه های C. amplana (H.b) و Cydia splendana (H.b) روی هم 1/6 درصد خسارت ایحاد نموده اند و در اثر خسارت زنبور گالزای بلوط Andricus quercuscalicis Burga. حدود 4/13- 3/2 درصد میوه ها کاهش یافته است. خسارت توسط آفات حشره ای 5/55-25 درصد گزارش شده است (Kristek, 1974). همچنین بررسی هایی روی خسارت ایجاد شده در گونه های مختلف بلوط از طریق حشرات میوه خوار در ناحیه موراویا (Moravia) چک اسلواکی انجام یافته است و میانگین درصد خسارت وارده 8/42 درصد بوده است. لارو سرخرطومی میوه بلوط C. glandium آفت عمده محسوب می گردد و سایر سرخرطومی ها یعنی C. elephas و C. venosus 8/27 درصد میوه ها را از بین می برند. گزارش شده که پروانه های بذرخوار خانواده Tortricidae به خصوص گونه Cydia splendana و دو گونه Pammene fasciana (L.) و C. amplana (H.b.)، 6/15 درصد به میوه های بلوط خسارت وارد می کنند (Kobzeva & Terpugov, 1987). برنال و کاردینو (1993) خسارت سرخرطومی C.glandium وگونه های Carpocapsa spp. را در روسیه روی میوه بلوط حدود 95-90 درصد گزارش کرده اند. در این گزارش خسارت آفت C. glandium در برخی موارد تا 80 درصد میوه های یک درخت بوده است (Bernal & Cardillo, 1993). نتایج تحقیقات کوبزوا و ترپگو (1986) در شوروی سابق نشان می دهد خسارت مستقیم آفات بذرخوار سرخرطومی C. glandium و پروانه میوه خوار جنس Cydia می تواند به 9/89–9/42 درصد برسد. براساس بررسی های عبایی در 1362 در جنگلهای جوان، سرخرطومی بذرخوار بلوط باعث از بین رفتن60 تا 65 درصد میو ه ها می شود. اهمیت آن در جنگلهای غرب و جنوب غرب نیز زیاد بوده و در بعضی موارد تا 90 درصد هم خسارت دیده شده است.
تجزیه واریانس مرکب داده ها با نرم افزار MSTATC انجام گردید. همان طور که جدول 1 نشان می دهد، مناطق مورد بررسی تاثیر معنی داری در میانگین خسارت وارده این آفات به هر دو گونه بلوط نداشته است. به عبارت دیگر میانگین خسارت وارده (بدون در نظر گرفتن گونه آفت) در این دو منطقه معنی دار نبوده است. سال و نیز گونه بلوط تاثیر معنی داری در میزان خسارت وارده توسط این آفت نداشته است و بنابراین این دو آفت، هر دو گونه بلوط را به یک نسبت ترجیح می دهند، در حالی که میزان خسارت وارده توسط سرخرطومی بذرخوار بلوط Curculio glandium و پروانه بذرخوار Cydia fagiglandana تفاوت معنی داری داشته است. مقایسه میانگین ها که با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن صورت گرفت، میانگین خسارت وارده توسط دو گونه آفت مذکور، به ترتیب سرخرطومی و پروانه بذرخوار را در دو گروه مجزا طبقه بندی نمود (جدول 2).

در بررسی هایی که طی سالهای 1379 تا 1382 به منظور شناسایی دشمنان طبیعی پروانه دم قهوه ای بلوط Euproctis chrysorrhoea (L.) در جنگلهای ارسباران انجام شد، گونه های متعددی از عوامل شکارگر و پارازیتوئید آفت از نقاط مختلف این جنگل جمع آوری و شناسایی شدند. در تیر ماه 1382 از روی شفیره های آفت جمع آوری شده از روی بلوط در منطقه هجراندوست، 30 نمونه زنبور)شامل 26♀ و 4♂) جداسازی گردید. تعدادی از این نمونه ها جهت شناسایی به موزه تاریخ طبیعی سوئیس ارسال گردید و تحت نام Conomorium patulum (Walker) تعیین هویت شد. نمونه های شناسایی شده در کلکسیون حشرات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی نگهداری می شود.
در این زنبور سر برجسته و متورم (عریض تر از سینه)، شاخک 10 بندی و بند آخر دارای سه بند فرعی (در نرها شاخک حالت فشرده دارد)، چشمهای مرکب به رنگ قهوه ای تیره، سر و سینه به رنگ تیره و با حالت Annulated یا انعکاس رنگین کمانی، پاها و شکم قهوه ای رنگ، در افراد ماده شکم اندکی کشیده تر و قسمت وسط آن دارای رنگ روشن تر از طرفین و طول بدن حشره 8/2-6/2 میلیمتر می باشد. حشرات زیادی از جمله گونه های زیر به عنوان میزبان برای این زنبور پارازیتوئید از نقاط مختلف دنیا گزارش شده است:Grapholitha molesta Busck., Euproctis chrysorrhoea L., Erannis defoliaria Cl., Archips rosana L., Archips podana Scop., Alsophila aescularia Schiff., Operophthera brumata L., Orgya antiqua L., Pandemis heparana Den. & Sch., Yponomeuta malinellus Zell.
جنس Conomorium و گونه Conomorium patulum (Walker, 1835) برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

طرح تحقیقاتی ملی «جمع آوری، شناسایی و بررسی فون حشرات جنگلها و مراتع کشور» از سال 1372 تاکنون در استانهای مختلف کشور انجام شده است و گونه های مختلف متعلق به خانواده سوسکهای شاخک بلند (Cerambycidae) از جمله حشراتی هستند که در نتیجه اجرای این طرح از مناطق مختلف کشور جمع آوری گردیدند. برای جمع آوری سوسکهای شاخک بلند، علاوه بر جنگلها و جنگلکاری ها، پارکها و فضاهای سبز شهرها، صنوبرکاری ها، ایستگاه های تحقیقات صنوبر، باغهای میوه، درختان کنار جویبارها و رودخانه ها، انبارهای چوب و... در استانهای مختلف کشور مورد بازدید قرار گرفتند. سپس جمع آوری سوسکهای شاخک بلند در فصل بهار، تابستان و اسفند ماه با بکارگیری روش های مناسب (جمع آوری مستقیم، تله نوری، تله پرده ای، جمع آوری از تنه درختان آلوده به آفت و...)، در مناطقی که آثار خسارت حشرات متعلق به این خانواده در روی درختان یا چوبهای بریده و انبارشده، دیده می شد، انجام گردید. نمونه های جمع آوری شده، مورد شناسایی قرار گرفته و میزبانها، پراکنش جغرافیایی و اهمیت اقتصادی آنها مورد مطالعه قرار گرفت. در نهایت گونه هایی که اهمیت اقتصادی داشتند به عنوان آفت چوبخوار محسوب شده و گونه ها و زیر خانواده های مهم به طور مصور معرفی گردیدند. بر اساس نتایج بدست آمده، تا این تاریخ حدود 80 گونه متعلق به این خانواده مورد شناسایی قرار گرفته که از این تعداد 16 گونه اهمیت اقتصادی داشته و جز آفات چوبخوار محسوب می شوند. این گونه ها متعلق به چهار زیر خانواده زیر می باشند:Prioninae (Megopis scabricernis Scopolu Prionus coriarius L.), Lamiinae (Saperda popunea L., berea oculata L., Morimus verecundus Faldermann, Monochamus sutor (L.), Cerambycinae (Osphranteria coerulescens Red, Cerambyx cerdo L., Xenopachys matthiesseni Reitt., Solsky Aeolesthes Sarta, Aromia moschata L., Seudophilus testacyeus Gah., Derolus mauritanicus iranensis Gahan. Stromatium fulvum Villers., Hylotrupes bajulus L.), Parandrinae (Parandra caspica Men).

طی مطالعات مربوط به شناسایی عوامل کنترل کننده طبیعی پروانه برگخوار دم قهوه ای بلوط در جنگلهای منطقه ارسباران در تابستان سال 1382 دو گونه مگس پارازیتوئید شفیره آفت از نواحی هجراندوست (1760 متر)، ملک تالش (1200 متر)، کلاله دارانا (1550 متر)، جمع آوری شدند. نمونه هایی از این مگس ها جهت تعیین هویت به آقای دکتر Hons peter Tschosning از اشتوتکارت آلمان ارسال و به نامهای nidicola (Townsend، 1908) Townsendiellomyia و Zenillia libatrix (Panzer، 1798) شناسایی شدند. به گزارش Turcani و همکاران (1998) گونه T. nidicola در قزاقستان پراکنده است و گونه Z. libatrix در اسلواکی یکی از عوامل کنترل کننده پروانه ابریشم باف ناجور می باشد. این اولین گزارش از دو گونه مذکور و جنسهای آنها در ایران می باشد.

پروانه دم قهوه ای بلوط (.Euproctis chrysorrhoea(L حشره ای برگخوار و پلی فاژ است که به درختان جنگلی ودرختان میوه حمله می کند. این پروانه مهمترین آفت درختان بلوط در جنگلهای ارسباران به شمار می آید. برای بررسی میزان خسارت حشره در جنگلهای ارسباران طول دوره لاروی و میزان و درصد تغذیه روزانه و دوره ای آن در سنین مختلف لاروی مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور از زمان تفریخ تخمها تا شروع دوره شفیرگی، لاروهای این آفت روی گلدانهای بلوط محصور شده با پارچه توری پرورش داده شدند.

طی سالهای 1379-1374 مطالعات گستردهای در مورد فون ناجوربالان در مناطق مختلف جنگلی و مرتعی در سطح کشور صورت گرفت. در این جمعآوری ها یک گونه سن از خانواده Miridae زیر خانواده Brycorinae و قبیله Bryocorini جمعآوری شد که توسط آقای دکتر ماتوک از موزه تاریخ طبیعی پاریس به نام Rhabdomiris striatellus striatellus و (Fabricus، 1794) شناسایی گردید. این سن در تاریخ 2/5/1373 از ایستگاه مکیدی در آذربایجان شرقی با ارتفاع 1750-1550 متر، به وسیله آسپیراتور از روی درخت ممرز (Carpinus betulus) (L.) جمعآوری شده است. این حشره یک سن گیاهخوار (Phytophageous) با طول 7 تا 4/8 میلیمتر است که به طور عمده روی گونه های بلوط فعالیت داشته و قابلیت جانورخواری (Zoophageous) نیز دارد. این گونه در تمام سطح اروپا انتشار دارد و در آسیا در کشورهای آذربایجان، ارمنستان و بخش آسیایی ترکیه مشاهده شده است. این اولین گزارش از این سن در ایران است.

پروانه دم قهوه ای (Euproctis chrysorrhoea (L. آفت برگخوار همه چیز خوار است که به درختان جنگلی و درختان میوه حمله میکند. در گزارشهای قبلی گونه این آفت در جنگلهای ارسباران Porthesia melania Stgr. تعیین شده بود. اما بررسی ها نشان داد که گونه شایع در ارسباران E. chrysorrhoea میباشد. براساس مطالعه زیستشناسی در سالهای 1376 تا 1378در نقاط مختلف جنگلهای ارسباران، حشرات بالغ این آفت از اواخر بهار ظاهرشده و پس از جفتگیری، پروانه ماده دستجات تخم خود را پشت برگهای میزبان قرار میدهد. پس از دوره رشد جنینی، لاروهای سن اول از اوایل مرداد ماه ظاهر شده و در ابتدا از پارانشیم روی برگها تغذیه میکنند. این لاروها ضمن دو مرحله پوست اندازی و تغذیه به تدریج تا شروع فصل سرما با تنیدن تارهای ابریشمی لانهای را ایجاد کرده و تا بهار سال بعد در داخل آن زمستان گذرانی می کنند. در بهار سال بعد لاروهای سن سوم زمستانگذران از لانه ها خارج شده و دوباره به تغذیه از برگها و جوانه ها شروع میکنند. در بهار سال بعد لاروهای سن سوم بعد از دو تغییر جلد، در لابلای برگها به شفیره تبدیل میشوند. حدود 20 روز بعد پروانه های بالغ ظاهرمیشوند. بدین ترتیب آفت یک نسل در سال ایجاد میکند. دشمنان طبیعی شناخته شده آفت در ارسباران شامل دو گونه عنکبوت شکارچی لارو، پنج گونه زنبور پارازیتوئید لارو و شفیره، یک گونه مگس پارازیتوئید لارو، یک گونه نماتد پارازیت لارو و نوعی عامل بیماریزای لاروها میباشند که نقش عمده ای در کنترل جمعیت آفت ایفا میکنند.

جنگلهای ارسباران از مهمترین رویشگاه های جنگلی در ناحیه شمال غرب کشور می باشد. پوشش درختی ارسباران شامل گونه های بلوط Quercus macranthera وQ. petraea می باشد. سرخرطومی میوه خوار بلوط (Balaninus glandium Marsh.) یکی از آفات کلیدی درختان بلوط در جنگلهای ارسباران می باشد. این آفت با تغذیه از محتویات بذر درختان میزبان باعث انهدام قسمت عمده ای از میوه های آنها می شود.
در طی مطالعه خصوصیات زیستی حشره مذکور و بررسی دشمنان طبیعی آن، زنبوری با نام (Hom:Ichneumonidae) Scambus planatus شناسایی گردید که به صورت پارازیتوئید لارو آفت فعالیت داشت. حشره با تخم گذاری در درون بدن لارو مراحل زیستی خود را کامل نموده و حشره بالغ در پاییز هنگام ریزش میوه ها از بذرهای آلوده خارج می شود. زمستان گذرانی به صورت حشره بالغ و در شرایط ارسباران در سال یک نسل دارد. در نواحی مختلف درصد پارازیتیسم از 53/. تا 10 درصد (میانگین 93/3 درصد) تخمین زده شد. این زنبور توسط دکتر E. Diller در موزه تاریخ طبیعی آلمان تایید و برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

پروانه ابریشم باف ناجور که آفتی پلی فاژ و خطرناک است، در نقاط مختلف جنگلهای ارسباران پراکنده بوده و از گونه های درختی و درختچه ای بخصوص درختان بلوط تغذیه می کند. این آفت در ارسباران زمستان را به صورت تخم سپری می کند. از اوایل بهار سال آینده بسته به شرایط آب و هوایی ارتفاع منطقه مورد نظر لاروهای سن یک از دسته های تخم خارج شده و بعد از گذراندن 4 سن لاروی (در جنس نر) و 5 سن لاروی (در جنس ماده) در لابلای شاخ و برگ درختان میزبان و یا روی تنه آنها تبدیل به شفیره می شوند. از اواخر تیرماه حشرات کامل پروانه ظاهر شده و جفت گیری می نمایند. 5-3 روز بعد از خروج پروانه ها تخمگذاری شروع می شود و تخمهای گذاشته شده بعد از سپری شدن مراحل رشدی جنین وارد مرحله دیاپوز شده و تا سال بعد بهمان حالت باقی می مانند. بدین ترتیب این آفت تنها یک نسل در سال ایجاد می کند. در بررسی عوامل کنترل کننده طبیعی آفت سه گونه زنبور و یک گونه نماتد پارازیتوئید تشخیص داده شدند که عبارتند از:1- زنبور Monodontomerus aereus Walker (Torymidae) 2- زنبور Glyptapanteles porthetriae Mues (Braconidae)3- زنبور Glyptapanteles indiensis Marsh (Braconidae) 4- نماتدی از خانواده Mermithidae که احتمالا از جنس Hexamermis می باشد.
زنبور توریمیده شفیره آفت راپارازیته می کند اما دو گونه براکونیده مذکور و نماتد مرمیتیده لاروها را از بین می برند. هر سه گونه زنبور برای اولین بار در این بررسی از ایران گزارش شدند و نیز هر چهار دشمن طبیعی فوق الذکر برای اولین بار از روی پروانه ابریشم باف ناجور در ایران گزارش می شوند.