فهرست مطالب جمشید آزادگان

دین، حتی پیش از آن که در جوامع بشری نهادینه شود، با انسان بوده است. از زمان زندگی انسان در غار و بیشه و جنگل و از دوران دیرینه سنگی، ابتدایی ترین رگه های باوری، به صورت بحت و بسیط در اندیشه انسان پدید آمد. همین رگه های باوری انسان ابتدایی، متناسب با رو به کمال رفتن و پیچیده تر شدن اندیشه و ابزار انسان، به کمال و پیچیدگی گرایید. لذا برخلاف نظر بسیاری از انسان شناسان عهد حجر قدیم و پژوهندگانی که به مردم شناسی فرهنگی می پردازند، غیرممکن است صدها هزار سال عمر بشر ما قبل تاریخ، خالی از محتویات دینی، گذشته باشد. از جملۀ مطالب این مقالۀ مبسوط، اثبات علمی و مستند همین مدعا است. بی آن که خواسته اندیشی کرده باشیم یا احترام دانشمندان مربوط را نادیده بگیریم، به نگارش این مقاله پرداخته ایم.