حسن پارسایی

قصه‏ ‏هایی بسیار کوتاه، این فرصت تحلیلی و نقادانه را پیش آورده ‏اند تا در نوشتار زیر از منظر ساختار، موضوع و کارکرد آموزشی و همزمان به‏لحاظ رویکردهای غایت‏ مندانه و حتی شوخ ‏طبعانه به نوشتن قصه‏ های آموزشی که برای کودکان گیرا، خواندنی و همزمان از کاربری نسبی کمک‏ درسی هم برخوردار باشند، مورد نقد و بررسی قرار بگیرند.

مهم‏ترین شاخصه هر اثر نوشتاری آن است که در ژانر ادبی- هنری خاص خود قرار گیرد و با آن تعریف شود. توصیف گذرا و «گزارش‏وار» حوادث و صرفا استفاده از لحن و بیانی روایی و ظاهرا داستانی ارتباط عمیق، حسی و ذهنی با خواننده برقرار نمی‏کند، زیرا مهم‏ترین عنصر، یعنی «طرح» و در کل «ساختار داستانی» نادیده گرفته شده است؛ همین امر سبب می‏شود تا هیچ فراز و فرودی در نوشتار شکل نگیرد و رویدادها به سرانجامی مهم منتهی نشوند؛ این اصل مهم و نیز تعریف تجربی و عملی داستان و تفاوت ضمنی آن با گزارش، موضوع این نقد و بررسی است.

کاوش آثار مکتوب گذشتگان، به ویژه کتاب هایی که برای آن ها مقدس و در زندگی شان تعیین کننده بوده است و درنهایت، یافتن بن مایه های موضوعی داستانی و فانتزی که ارتباط تنگاتنگی با تاریخ و مردم شناسی آن دوران داشته است، درعمل، نوعی کشف و شهود عاشقانه و هنرمندانه محسوب می شود. در رمان بر بنیادهای هستی نوع موضوعات، تخیلات داستانی، پنداشت ها و انگاشت های خاص پیشینیان و باستانیان ایران از دنیا و هستی در قالب داستانی بلند ارائه شده که در نوشتار زیر با رویکردی ساختاری تحلیلی ارزیابی شده اس

تاکید و تعمق بر حوادث و توصیف های رمان آتش خوارها اثر «دیوید آلموند»، و این که تا چه حد به هم مرتبط اند و الزام کاربردی و کارکردی آن ها در رابطه با پردازش و شکل دهی نهایی موضوع تا چه اندازه است، موضوعی است که در نوشتار زیر سعی شده است از دیدگاه نقد ساختاری تحلیلی موردارزیابی قرار بگیرد. ضمنا تاثیر توصیف ها بر محتوا و ساختار اثر و نیز ضرورت و الزام توسل و تاکید بر این مقوله هم موردنظر بوده است.

توجه به اثر نویسنده ای دیگر و نوشتن رمانی ظاهرا جدید به عنوان نسخه ای از رمان اول و هم زمان کوشش برای القای رویکردی هجوآمیز به موضوع، کاراکترها و حتی استفاده از طرح رمان اول، موضوع و مبحث تکنیکی شاخصی است که امکان دارد هم عرض با الزامات ساختاری موضوعی و نیز به تناسب تاکیدبر ژانر ثانویه اثر دوم، مقوله ای چالش برانگیز باشد یا اساسا به الگوی ساختاری و ذهن آوردهای تازه ای بینجامد. در نوشتار زیر سعی شده با رویکرد ساختاری تحلیلی، ویژگی ها یا تناقضات احتمالی رمان موردنظر که نسخه ای از یک داستان دیگر است، موردبررسی قرار بگیرد.

رویکرد این نقد، ارزیابی و قیاس میزان هماهنگی و ارتباط بین موضوع یا محتوا با طرح ساختاری اثر است و این که نویسنده تا چه اندازه طرح اولیه اش را بدون دخالت های عمدی پیش برده است و اساسا در پردازش موضوع، حوادث و معرفی داستانی کاراکترها چه غایت مندی بنیادینی وجود دارد. ضمنا سعی شده است داده ها و داشته های موضوعی و محتوایی رمان از این منظر مورد بررسی قرار گیرند که تا چه حد بر اساس واقعیت های داستانی تعریف و توجیه ساختاری و محتوایی شده اند.

پی جویی تناقضات، شناخت و توضیح ویژگی ها، نوع رویکرد نویسنده و نیز ردیابی استنباط او از مقوله طنز و طنزنویسی، موضوع محوری نوشتار زیر است و سعی شده است باتوجه به چیستی و چگونگی کارکرد و کاربرد چنین نگره ای، ضرورت یا عدم الزام نگارش چنین کتابی موردارزیابی قرار بگیرد.

در این نوشتار سعی شده به شیوه ای ساختاری تحلیلی، غایت مندی ها، داده های محتوایی، فرهنگی و زیبایی شناختی و نیز ساختار و شیوه روایت تعدادی از حکایت های قدیمی که در مجموعه سه جلدی همیشه قصه ای هست جلوه روایی، ادبی و هنری یافته اند، موردبررسی قرارگیرد تا بلکه بخشی از ویژگی ها و زیبایی های قابل تامل « حکایات قدیمی » در قالب ارزیابی آثاری هرچند محدود از گنجینه ادبیات روایی، به گونه ای بازخوردی آشکارتر شود.

در نگارش نوشتار زیر از نقد « ساختاری – تحلیلی » استفاده شده و هدف اصلی بررسی ساختاری و محتوایی داستان ها و حکایت های مجموعه هفت جلدی « حکایت هایی از هزارویک شب » بوده است. در این رابطه تک تک حکایت ها و داستان ها به طور جداگانه و به شیوه استقرایی نقد و بررسی شده اند. سپس با نگاهی قیاسی میزان ارتباط یا بی ارتباطی آن ها به همدیگر و نیز شیوه درست یا غلط انتخاب داستان ها و حکایت ها مورد ارزیابی قرار گرفته است.