حمیدرضا شیرملکی

به همت واحد آموزش مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، در تاریخ شنبه 24 آذرماه سال 1403 وبینار معرفی «نرم افزار دانشنامه فرق و مذاهب» در سالن اجتماعات مرکز نور به شکل حضوری و مجازی برگزار شد.
ارائه دهنده این محصول فاخر، جناب حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا شیرملکی، مدیر علمی گروه علوم عقلی معاونت پژوهش نور بود که طی آن، ضمن اشاره به محتوا و امکانات بخش کتابخانه، به معرفی قابلیت های بخش درختواره پرداخت و امکانات متنوع این بخش را مورد بحث و بررسی قرار داد.
گزارش ذیل، مشروح این وبینار علمی است که از نظر خوانندگان عزیز می گذرد.

جستجو در متون فلسفی می تواند به دو صورت جستجوی لفظی و مفهومی انجام پذیرد، اما جستجوی لفظی به تنهایی نمی-تواند خواسته محققین را برآورده کند، و حتما نیاز است امکاناتی برای جستجوی مفهومی در متون فراهم شود، بر این اساس یکی از ابزارهای دستیابی به این مهم ابزار معاجم موضوعی است، تا بتواند ما را تا حد زیادی به نتایج جستجوی مد نظر پژوهشگران را نزدیک کند.در این نوشتار سعی می شود چگونگی تحلیل محتوای متون فلسفی بصورت موضوع، نمایه، کلیدواژه و سیستم های جانبی(مشترکات، مترادفات، مرتبطات و...) در معاجم موضوعی و اهمیت فوق العاده ی آنها در راستای آسان سازی و دقت هر چه تمامتر در تحقیق و پژوهش در قالب جستجوی مفهومی برای پژوهشگران و محققان علوم فلسفی و حکمت و تولید علم از این طریق، بحث شود.

اشاره: جست وجو در متون فلسفی موجود در نرم افزارهای دیجیتالی می تواند به دو صورت «لفظی» و «مفهومی» انجام پذیرد؛ اما جست وجوی لفظی به تنهایی نمی تواند نیاز و خواسته محققان این حوزه را برآورده کند. ازاین رو، حتما نیازمند آن هستیم که امکاناتی برای جست وجوی مفهومی در متون نیز فراهم شود. بر این اساس، یکی از ابزارهای دستیابی به این مهم، ابزار معاجم موضوعی است تا بتواند ما را تا حد مطلوبی به نتایج جست وجوی مورد نظر پژوهشگران نزدیک سازد و مسیر پژوهش های معنایی در منابع فلسفی را به دست دهد.
در این نوشتار، سعی می شود که چگونگی تحلیل محتوای متون فلسفی به صورت: موضوع، نمایه، کلیدواژه و سیستم های جانبی (مشترکات، مترادفات و یا مرتبطات) در معاجم موضوعی مورد بررسی قرار گیرد و همچنین، اهمیت فوق العاده آنها در راستای آسان سازی و دقت هرچه تمام تر در تحقیق در قالب جست وجوی مفهومی برای پژوهشگران علوم فلسفی و حکمت و تولید علم از این طریق، بحث شود.

در این نوشتار، فعالیت های گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، اعم از چگونگی تحلیل محتوا در معاجم موضوعی فلسفی و درختواره های کلام اسلامی و نیز کتابخانه های حکمت اسلامی، کلام اسلامی و عرفان، همراه با معرفی نرم افزارهای تولیدشده و نرم افزارهای در حال تولید، معرفی می گردد.

اشاره: در برنامه های نرم افزاری مرتبط با علوم عقلی و به ویژه منابع فلسفی، جست وجوی لفظی، یکی از شیوه های کارآمد برای بازیابی اطلاعات است که در این شیوه، شناسایی اطلاعات، صرفا از طریق جست وجوی الفاظ صورت می گیرد. علاوه بر این، جست وجوی مفهومی و کمک از معاجم موضوعی نیز می تواند بسیار راهگشا باشد. در معاجم موضوعی با استخراج موضوع و نمایه و کلیدواژه از متون، محقق به دقیق ترین پاسخ ها رهنمون می شود. در این نوشته، سعی بر آن است تا حدی فرآیند عملیاتی، روش فرآوری و کارایی معاجم موضوعی برای پژوهشگران تبیین گردد.