فهرست مطالب رودی متی
-
-
بصره ایستاری در راه رسیدن به مکه بود. این شهر نقش محوری در تجارت و سیاست و نیز کشمکش قدرت میان دولت صفویه و امپراطوری عثمانی ایفاء می کرد. در سال 917ق./ 1512م. بصره تحت سلطه حکومت مستقل عربی به نام منتفق اداره می شد. ظاهرا نخستین بار شاه اسماعیل اول صفوی ادعای تملک بر بصره را داشت، اما هرگز تفوق خود را بر آن نواحی تثبیت نکرد. در سال 1021ق./ 1612م. یکی از سرکرده های نیروهای عثمانی با حفظ مقیدات محلی، سلسله مستقلی به نام افراسیاب را بنیان نهاد که تا سال 1080ق. / 1669م. بر بصره حکم می راند. دخالت در امور بصره تنها به ایرانیان محدود نمی شد؛ هنگامی که افراسیاب پاشا نیروهای والی هویزه را از شهر بصره بیرون کرد، نیروهای صفوی در اواخر سال 1029ق./ 1620م. تحت فرماندهی امام قلی خان به بصره یورش بردند. اما از آنجایی که پرتغالی ها از تجارت با بصره سود سرشاری کسب می کردند، در صدد دفاع از شهر برآمدند. اقتدار مجدد دولت عثمانی در سال 1080ق. / 1669م. منجر به صلح و آرامش 10 ساله در این ناحیه گردید، با این حال بار دیگر از سال 1090ق. / 1680م. جنگ ها با قبایل عرب به ویژه با قبیله منتفق از سرگرفته شد. طی سلطنت شاه سلیمان صفوی تعدادی از والیان بصره به دولت ایران پناهنده شدند و از حاکم صفوی تقاضای کمک نظامی نمودند. اما شاه برای حفظ قرارداد صلح بین دو کشور به هیچ یک از آن ها کمک نکرد. سرانجام در دوره شاه سلطان حسین صفوی بود که پادگان ایرانی کلید طلایی دروازه شهر را به فرمانده عثمانی واگذار کرد و نیروهای ایران در سال 1110ق. / 1700م. شهر را ترک کردند. این پژوهش تنها قدرت ها و قبایل در دوره مورد بحث را بررسی نمی کند، بلکه جامعه بصره و مشکلات آن را از آغاز سده شانزدهم تا پایان سده هفدهم به تصویر خواهد کشید.
کلید واژگان: ایرانیان, ترکان, اعراب, صفویه, امپراطوری عثمانی, بصره, کشمکش ها}Basra was a halfway station to Mecca. The city played a pivotal role in trade and politics amid the power relations between the Safavid and Ottoman Empire governments. One of the major parameters changed in Basra from the early sixteenth to end of seventeenth century was the lack of an imposing effective control by the central government and the presence of various centrifugal powers that every now and then brought violence to the city. From the beginning of the fifteenth century, the dynasty of the Al Mughamis ruled Basra. However, after a while Musha‘sha took over Basra until Shah Ismā`īl I gained power. In 1512 Basra was ruled by Muntafiq, an independent Arab tribe that has politically and militarily dominated there. Apparently, Shah Ismā`īl I claimed authority over the area, but the he never enforced it. It was only after the conquest of Baghdad by Sultan Sulaymān (r. 1520-66) that the Muntafiq rulers of Basra in 1534 offer his pro forma allegiance to the Ottoman Sultan. Although Ottoman coins were struck at Basra during that time, for the next twelve years nothing changed. Then, in 1546 Basra was annexed by the Ottoman Empire. However, Ottoman rule was never accepted in southern Iraq and for the next sixty years or so the Ottoman governors of Basra constantly had to fight the rebellious Arab tribes around their city. The Ottomans finally lost this war of attrition and in 1612 or thereabouts Āfrāsiyāb, an Ottoman official with local ties, founded an independent dynasty that ruled Basra till 1669. Interference in Basra wasn’t only limited to Iranian force; when Āfrāsiyāb Pasha ousted the forces of the Vālī of Huvayza from Basra province as well as those of another Safavid officials, Safavid forces under Imāmqulī Khān attacked Basra in late 1620s and in order to profit from trade the Portuguese stood against the Safavid troops. The re-establishment of Ottoman rule in 1669 resulted in ten years of relative peace and quiet, but from 1680 the running war with the Arab tribes, particularly the Muntafiq, started again. During the reign of Shah Sulaymān some governor of Basra refuged to Safavids and petitioned military force but the shah did no action for maintain the treaty. Eventually in dominion of shah Sultan Hussein Iranian garrison rendered the golden key of Basra to Ottoman Commander and Persian army discharged there in 1700.This study does not limit it to a particular tribe or state in the history of Basra, but it portrayed society of Basra and their vicissitudes from the beginning of 16th until end of 17th.Keywords: Basra, Ottoman Empire, Safavid, Portuguese, centrifugal tribes} -
تنباکو از جمله محصولات وارداتی است که در حیات فردی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایرانیان تاثیرگذار بوده است. در مورد کم و کیف ورود آن به ایران، چگونگی شیوع و مصرف این محصول، اختلاف نظرهایی وجود دارد که در این زمینه تحقیقات متعددی صورت گرفته است. مقاله حاضر نیز بر آن است تا با اتکا به اسناد، گزارش صحیح و دقیقی از آن ارائه دهد. شاید هیچ یک از محصولات کشاورزی به اندازه تنباکو در تاریخ معاصر ایران حائز اهمیت نبوده است. قرارداد انحصاری رژی، فتوای معروف میرزای شیرزای، خیزش و قیام عمومی بر ضد رژی که باید آن را مهم ترین حرکت در قبال دستگاه استبدادی قاجاریه تا پیش از انقلاب مشروطیت دانست، ناظر به همین معناست. امید اینکه مقاله حاضر بتواند مقدمه ای برای مطالعات بیشتر در این زمینه باشد.
کلید واژگان: ایران, تنباکو, قلیان, صفوی, شاه عباس اول} -
بخش اول این مقاله مفصل، در شماره قبل منتشر شد. این مقاله به رغم نظر پاره ای از محققان جدید بر آن است که فقط ارامنه نقش مهمی در تجارت عصر صفوی ایفا نمی کردند، بلکه گروه های دیگری، از جمله مسلمانان و هندی ها هم در این جریان فعال بودند، به ویژه این که مسلمانان در تجارت و حمل و نقل کالا سهم به سزایی داشتند. در شماره قبل به نقش ارامنه، هندیان و یهودیان در تجارت عصر صفوی پرداخته شد اینک نقش و سهم مسلمانان را در تجارت و مبادلات اقتصادی عصر صفوی پی گیری می کنیم.
________________________________________1 پژوهشگر تاریخ صفویه و قاجاریه در دانشگاه دلیوار امریکا.
2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه شهید بهشتی تهران.
( -
محققان جدید، هنگام بحث درباره تجار بومی ایران عصر صفوی عمدتا حوزه بحث را به ارامنه منحصر و محدود می کنند، حال آن که آن ها به هیچ وجه تنها تاجران بومی نبودند که به معاملات مالی وتجاری اشتغال داشتند.این مقاله, ارامنه را همراه با سایر گروه های تجارت پیشه، همانند یهودیان، بانیان]تجار هندی[و مسلمانان که درتجارت بومی ایران فعال بودند، از سه منظر متفاوت بررسی می کند. بخش اول، مروری است بر انواع فعالیت های این گروه ها، شناخت آن ها و این که یهودیان علاوه بر بانک داری در تجارت کالا به نقاط دوردست نیز فعال بودند. مسلمانان در کار حمل و نقل، نقشی اساسی ایفا کرده و همچنین برای تجار خارجی که در ایران مشغول فعالیت بودند، اعتبار فراهم می کردند. بخش دوم، به موضوعی می پردازد که توجه زیادی را در مطالعات مغول شناسی]تیموریان یا گورکانیان هند[به خود معطوف داشته، اما در متون دوره صفوی از آن غفلت شده است و آن عبارت است از موقعیت تجار در جامعه، به ویژه رابطه آن ها با حکومت.
آیا تجار جزء لاینفک حکومت بودند یا اینکه طبقه ای مستقل به حساب می آمدند که علایق و منافع متفاوتی از نخبگان سیاسی داشتند؟ بخش سوم با بررسی طرز تلقی حکومت از تجار و خودآگاهی گروهی خود آنان، این موضوع را بیشتر موشکافی می کند. دولت صفوی مراقب تجارت و فواید حاصله از آن بود، اما بین سیاست و تجارت هیچ گونه منافع اساسی مشترکی وجود نداشت. بازرگانان به نوبه خود به عالی ترین سطح ثروت و موقعیت دست می یافتند، اما هنوز قدرت را در دست نداشتند. گرچه آن ها از سوی مقامات محلی اذیت و آزار می شدند، ولی اغلب ترجیح می دادند در مقابل کسانی که آن ها را تخطئه می کردند سرسختانه مقاومت کنند.
کلید واژگان: صفویان, تجار, ارامنه, مسلمانان و بانیان} -
دیپلماسی ایران در قبال عثمانی طی دوره سلطنت شاه سلیمان اول
آقای دکتر رودلف پ.متی هلندی الاصل و ساکن امریکاست. وی متخصص تاریخ ایران و خلیج فارس، و در حال حاضر دانشیار گروه تاریخ دانشگاه دلوار امریکا در رشته تاریخ خاورمیانه است.او بخش اعظم تحصیلات عالی خود را در زادگاهش، هلند و دوره دکتری را در دانشگاه کالیفرنیای لوس آنجلس امریکا به اتمام رسانده و در خلال این مدت برای آشنایی بیشتر با متون عربی و فارسی، یک سال در دانشگاه قاهره و یک سال در دانشگاه تهران حضور داشته است. متی درباره تاریخ دوره صفویه و قاجار آثار فراوان و عمیقی دارد. او تاکنون بیش از 25 مقاله در مجلات علمی و دانشنامه ایران به چاپ رسانده و بیش از ده سخنرانی با محور ایران، بهویژه دوره صفوی در محافل علمی کشورهای مختلف ایراد کرده است. مقاله حاضر، ترجمه ای از مقالات مستقل اوست. شایان توجه است که این ترجمه به رؤیت مؤلف محترم که بر زبان فارسی نیز تسلط دارد رسیده است. تیترهای فرعی مقاله توسط مترجم با الهام از محتوای مقاله انتخاب شده است. دو سند پیوستی در پایان مقاله توسط نویسنده مقاله به آن ضمیمه شده و برای حفظ امانت عینا چاپ شده است.
بدانید!
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.