فهرست مطالب سعدالله منصوری
-
سابقه و هدفاگرچه کنجد از دیرباز محصول مناطق گرم و خشک جنوب کشور بوده است اما ویژگی های زراعی مطلوب و همچنین صرفه اقتصادی زراعت آن به دلیل افزایش شدید قیمت کنجد در چند سال اخیر موجب اقبال برای توسعه کشت این محصول در نیمه شمالی کشور شده است. با این حال کنجد علیرغم داشتن پتانسیل بالا به دلایلی از جمله مدیریت ضعیف زراعی، تنش های محیطی و عدم استفاده از ارقام اصلاح شده از عملکرد پایینی برخوردار است. بنابراین ارقام اصلاح شده کنجد بویژه از نظر مقاومت به ریزش دانه در کنار مدیریت به زراعی صحیح شاید تنها گزینه موجود برای توسعه کشت کنجد در نقاط مختلف کشور باشد. بذر یک ژنوتیپ ناشکوفا کنجد (S29) در سال 1395 وارد کشور شد. بررسی های چند ساله در ارتباط با این ژنوتیپ موید مقاوم به ریزش بودن آن می باشد. با این حال در ارتباط با مدیریت زراعی این ژنوتیپ از جمله آرایش کاشت و تراکم بوته بهینه آن اطلاعاتی در اختیار نیست. به همین منظور آزمایش حاضر طراحی و اجرا گردید.مواد و روش هاآزمایش در مزارع پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران (ساری) و اردیبل (مغان) در سال های 1399 و 1400 اجرا شد. در این آزمایش اثر فاصله بین خطوط کشت30، 45 و 60 سانتی متری و فاصله بوته ها روی خطوط کشت 5، 8، 11 و 14 سانتی متری، با حداقل تراکم 12 بوته در مترمربع تا حداکثر تراکم 67 بوته در مترمربع، بر ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، اجزای عملکرد، عملکرد دانه و درصد روغن ژنوتیپ ناشکوفا کنجد مورد بررسی قرار گرفت. در هر مکان، آزمایش به صورت بلوک های خرد شده (نواری) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد.یافته هانتایج نشان داد در هر دو منطقه بیشترین ارتفاع بوته از فاصله بین خطوط کاشت 45 سانتی متری و فاصله بین بوته هشت سانتی متری بدست آمد و افزایش تراکم تا 45 بوته در مترمربع موجب افزایش ارتفاع بوته شد اما بیشتر شدن تراکم، ارتفاع بوته را کاهش داد. از طرف دیگر با نزدیک شدن فاصله بین خطوط کاشت و بین بوته ها که مترادف با افزایش تراکم کاشت است از تعداد شاخه فرعی، تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول در هر دو منطقه کاسته شد. حداکثر عملکرد دانه در منطقه مغان به مقدار 1465 کیلوگرم در هکتار از آرایش کاشت 8×45 سانتی متر بدست آمد هرچند تفاوت معنی داری با عملکرد حاصله از آرایش کاشت 5×45 سانتی متر نداشت. این در حالی است که بیشترین عملکرد دانه در ساری به مقدار 824 کیلوگرم در هکتار از آرایش کاشت 14×30 سانتی متر حاصل شد. نتایج بیانگر آن است که در هیچکدام از مناطق اجرای آزمایش، فاصله عریض بین خطوط کاشت (60 سانتی متر) بیشترین عملکرد دانه را حاصل نکرد. با مشتق گیری از تابع رگرسیونی عملکرد دانه، تراکم بهینه برای منطقه مغان 23 بوته در مترمربع و برای منطقه ساری 31 بوته در مترمربع برآورد شد.نتیجه گیرینتایج نشان داد که ژنوتیپ وارداتی ناشکوفا پتانسیل مطلوبی برای کشت در منطقه ساری ندارد به این دلیل که متوسط عملکرد و حتی حداکثر عملکرد آن در مقایسه با متوسط عملکرد منطقه پایین تر بود. در مقابل در منطقه مغان متوسط عملکرد این ژنوتیپ با متوسط عملکرد منطقه تقریبا برابری داشته و حداکثر عملکرد حاصله از این ژنوتیپ که از آرایش کاشت 8×45 سانتی متر بدست آمد تا 250 کیلوگرم در هکتار از متوسط عملکرد کنجد در منطقه مغان بیشتر بود. بنابراین این ژنوتیپ به دلیل عملکرد دانه مناسب و همچنین کاهش هزینه های زراعت آن ناشی از امکان برداشت مکانیزه پتانسیل مطلوبی برای کشت در این منطقه دارد.کلید واژگان: عملکرد دانه, فاصله بین خطوط کاشت, فاصله بین بوته ها, مقاومت به ریزش دانه}Background and ObjectivesAlthough sesame has traditionally been grown in southern Iran's warm and arid regions, its desirable agronomic traits and economic profitability have led to increased interest in cultivating this crop in the northern regions. However, sesame often exhibits low performance due to poor agronomic management, environmental stress, and limited use of improved varieties. Therefore, the use of improved sesame varieties, mainly those resistant to shattering, along with proper agronomic management, maybe the key to successful cultivation in various parts of the country. The seed of a non-dehiscent sesame genotype (S29) was imported into the country in 2016. Several years of studies related to this genotype confirm that it is resistant to seed shattering. In this regard, the present study was designed and conducted to investigate the effects of planting arrangement and plant density on the performance of a non-dehiscent sesame genotype.Materials and MethodsThe experiment was conducted in research fields located in Mazandaran (Sari) and Ardabil (Moghan) in 2020 and 2021. The effects of three planting row distances (30 cm, 45 cm, and 60 cm) and four plant spacing on the rows (5 cm, 8 cm, 11 cm, and 14 cm), with a minimum density of 12 plants per square meter to a maximum density of 67 plants per square meter, were evaluated in terms of plant height, number of branches, yield components, seed yield and oil percentage of the shattering-resistant sesame genotype. The experiment was set up in a randomized complete block design with split-plot arrangements and three replications in each location.ResultsThe results showed that the highest plant height in both regions was achieved with a row distance of 45 cm and a plant spacing of 8 cm. Additionally, increasing plant density up to 45 plants per square meter resulted in increased plant height, but further increase in density decreased plant height. Decreasing the distance between planting rows and plant spacing, equivalent to increasing planting density, reduced the number of branches, capsules per plant, and seeds per capsule in both regions. The maximum seed yield in the Moghan region (1465 kg/ha) was obtained from the 45×8 cm arrangement. However, there was no significant difference compared to the yield obtained from the 45×5 cm planting arrangement. In contrast, the highest seed yield in the Sari region (824 kg/ha) was achieved with the planting arrangement of 30×14 cm. Based on regression analysis of seed yield, the optimum density was estimated to be 23 plants per square meter for the Moghan region and 31 plants per square meter for the Sari region.ConclusionThe results indicated that the imported non-shattering sesame genotype did not exhibit desirable potential for cultivation in the Sari region due to its lower average yield than the regional average. However, in the Moghan region, this genotype showed a comparable average yield and even higher maximum yield (250 kg/ha) than the regional average, with the highest yield obtained from the 45×8 cm planting arrangement. Therefore, due to its suitable seed yield performance and the potential for mechanized harvesting, this genotype holds promise for cultivation in the Moghan region.Keywords: Plant Spacing, Resistance To Seed Shattering, Row Spacing, Seed Yield}
-
سابقه و هدف
در ایران مشابه بسیاری دیگر از کشورهای تولیدکننده کنجد انبوهی از توده های محلی کنجد وجود دارد که هر یک به شرایط اقلیمی- خاکی ناحیه مورد تولید کم وبیش سازگاری دارند، ولی مناسب کشت در اراضی بزرگ و زراعت مکانیزه نیستند. در سال 1395 بذر یک ژنوتیپ کنجد مقاوم به ریزش دانه وارد کشور شد که به نظر می رسد می تواند در برنامه های توسعه کشت کنجد در کشور مثمرثمر باشد. با توجه به کمبود اطلاعات در ارتباط با مباحث به زراعی از جمله آرایش کاشت و تراکم مناسب این ژنوتیپ خاص کنجد به-ویژه در استان گلستان، این پژوهش اجرا گردید.
مواد و روش هاآزمایش به صورت بلوک های خرد شده (نواری) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال 1399 و 1400 در مزارع پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان (گرگان) با طول جغرافیایی 54 درجه و 24 دقیقه و عرض جغرافیایی 36 درجه و 53 دقیقه و ارتفاع 5/5 متر از سطح دریا در اقلیم معتدل با تابستان های گرم و خشک اجرا شد. در این پژوهش اثر فاصله بین ردیف های 30، 45 و 60 سانتی متری (به عنوان کرت های اصلی) و فاصله بین بوته های 5، 8، 11 و 14 سانتی-متری (به عنوان کرت های فرعی) بر صفات مورفولوژیک، اجزاء عملکرد و عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن دانه ژنوتیپ کنجد مقاوم به ریزش دانه مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل آماری داده ها به روش تجزیه مرکب با فرض اثر تصادفی سال و با استفاده از نرم افزار SAS نسخه 4/9 انجام شد. برای مقایسه میانگین اثرات اصلی از آزمون LSD در سطح احتمال پنج درصد و در صورت معنی دار بودن اثر متقابل، برش دهی و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون LS-means انجام گرفت.
یافته هانتایج نشان داد که در سال اول، بلندترین بوته ها (193 سانتی متر) از آرایش کاشت 8×60 سانتی متر و در سال دوم (211 سانتی متر) از آرایش کاشت 11×30 سانتی متر حاصل شد. علاوه بر این افزایش تراکم کاشت از 10 به 35 بوته در مترمربع، 22 سانتی متر ارتفاع بوته را افزایش داد اما بیشتر شدن تراکم به دلیل افزایش شدت رقابت باعث کاهش ارتفاع بوته شد. همچنین در سال اول بیشترین تعداد کپسول در بوته (201 عدد) از آرایش کاشت 14×60 سانتی متر و در سال دوم (169 عدد) از آرایش کاشت 11×60 سانتی متر حاصل شد. از طرف دیگر با نزدیک شدن فاصله بین ردیف ها و بین بوته ها که با افزایش تراکم کاشت همراه است از تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و وزن هزار دانه کاسته شد. نتایج نشان داد که اثر متقابل فاصله بین ردیف ها در فاصله بین بوته ها در سطح احتمال یک درصد بر عملکرد دانه معنی دار بود. حداکثر عملکرد دانه با رکورد 3025 کیلوگرم در هکتار از آرایش کاشت 11×30 سانتی متر بدست آمد. گرچه با افزایش تراکم، تعداد شاخه فرعی و اجزاء عملکرد کاهش پیدا کرد، اما این کاهش اجزای عملکرد در تک بوته با افزایش تعداد بوته در واحد سطح جبران شده و در تراکم 30 بوته در مترمربع، بیشترین عملکرد دانه بدست آمد. همچنین نتایج حاکی از آن بود که با افزایش تراکم کاشت بیشتر از 30 بوته در مترمربع درصد روغن دانه کاهش یافت.
نتیجه گیرینتایج این پژوهش نشان داد که متوسط و حداکثر عملکرد دانه ژنوتیپ مقاوم به ریزش در مقایسه با متوسط عملکرد کنجد در منطقه گرگان به ترتیب 3 و 4 برابر بیشتر بود. بنابراین با توجه به برداشت مکانیزه این ژنوتیپ و همچنین عملکرد دانه بالای آن، قابلیت توصیه کشت این ژنوتیپ کنجد در آرایش کاشت 11×30 سانتی متر و تراکم 30 بوته در مترمربع در منطقه گرگان وجود دارد.
کلید واژگان: اجزاء عملکرد, دانه روغنی, عملکرد دانه, عملکرد روغن}Background and ObjectivesLike many other sesame-producing countries, Iran has numerous local sesame populations adapted to their respective production regions' climatic and soil conditions. However, these populations are not suitable for large-scale cultivation and mechanized farming. In 2016, a sesame genotype resistant to seed shattering was imported into the Iran suggesting its potential contribution to sesame cultivation programs in the country. Due to the lack of information regarding the appropriate planting arrangements and densities for this imported shatter-resistant genotype, especially in Golestan province, this research was conducted.
Materials and MethodsThe experiment was carried out in 2020 and 2021 in the research fields of the Golestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (Gorgan), located at 54° 24' longitude and 36° 53' latitude, with an elevation of 5.5 meters above sea level and temperate climate with hot and dry summers. The experiment was set up as a split-plot design in an RCBD with three replications. The main plots consisted of three-row spacings (30, 45, and 60 cm), and the sub-plots included four plant spacings (5, 8, 11, and 14 cm). The morphological traits, yield components, seed yield, seed oil percentage, and oil yield of the imported shatter-resistant genotype were evaluated. The data were analyzed using a mixed model approach assuming the random effect of year, and the analysis was performed using SAS software version 9.4. Mean comparisons of main effects were conducted using the LSD test at a significance level of 5%, and in the case of significant interaction effects, mean separation and comparison were performed using the LS-means test.
ResultsThe results showed that in the first year, the tallest plants were obtained from the 60×8 cm planting arrangement (193 cm), while in the second year; the tallest plants were obtained from the 30×11 cm planting arrangement (211 cm). Increasing the planting density from 10 to 35 plants per square meter increased the plant height by 22 cm, but further increases in density due to increased competition decreased plant height. Furthermore, the highest number of capsules per plant (201 capsules) in the first year was obtained from the 60×14 cm planting arrangement, and in the second year (169 capsules), it was obtained from the 60×11 cm planting arrangement. Decreasing the distance between rows and plants, which corresponds to increased planting density, reduced the number of capsules per plant, the number of seeds per capsule, and the thousand-seed weight. The results indicated a significant interaction effect of row spacing and plant spacing on seed yield. The highest seed yield of 3025 kg.ha-1 was achieved with the 30×11 cm planting arrangement. Although increasing the planting density decreased the number of branches and yield components, this decrease was compensated for by increasing the number of plants per unit area, and the highest seed yield was obtained at a density of 30 plants per square meter. Additionally, the results showed that increasing the planting density beyond 30 plants per square meter led to a decrease in seed oil percentage.
ConclusionThe results of this study revealed that the average and maximum seed yield of the shatter-resistant genotype were approximately 3 and 4 times higher, respectively, compared to the average sesame yield in the Gorgan region. Therefore, considering the mechanized harvesting potential of this genotype and its high seed yield, it is recommended to cultivate this genotype using the 30×11cm planting arrangement and a density of 30 plants per square meter in the Gorgan region.
Keywords: oil seed, Oil yield, Seed yield, Yield components} -
ارقام اصلاح شده متحمل به ریزش کنجد شاید تنها گزینه موجود برای توسعه کشت کنجد در کشورهای مستعد کشت این گیاه از جمله ایران باشد. در ارتباط با مدیریت زراعی از جمله آرایش کاشت بهینه ژنوتیپ واراداتی متحمل به ریزش کنجد اطلاعاتی در اختیار نیست. به همین منظور آزمایشی طی دو سال 1399 و 1400 در مزارع پژوهشی دو مرکز تحقیقات کشاورزی در استان های خوزستان (دزفول) و فارس (داراب) به صورت بلوک های خرد شده (نواری) در قالب طرح بلوک-های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این پژوهش اثر فاصله ردیف های30، 45 و 60 سانتی متری و فاصله بوته روی ردیف های 5، 8، 11 و 14 سانتی متری بر عملکرد، اجزای عملکرد، درصد روغن و عملکرد روغن ژنوتیپ متحمل به ریزش کنجد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد در هر دو منطقه کاهش فاصله بین ردیف ها و بین بوته ها روی ردیف که پیامد آن افزایش تراکم در واحد سطح است موجب افزایش ارتفاع بوته شد. در ارتباط با عملکرد دانه، در منطقه داراب افزایش فاصله بین ردیف ها از 30 به 45 سانتی متر، شش درصد عملکرد دانه را افزایش داد اما بیشتر شدن این فاصله (از 45 به 60 سانتی متر) موجب کاهش عملکرد دانه شد. نتایج در این منطقه حاکی از آن است که بیشترین عملکرد دانه به مقدار 659 کیلوگرم در هکتار از آرایش کاشت 5×45 سانتی متر و کمترین آن با کاهشی 21 درصدی از آرایش کاشت 14×60 سانتی-متر بدست آمد. در دزفول حداکثر عملکرد دانه از آرایش کاشت 11×45 سانتی متر به مقدار 684 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. نتایج این پژوهش نشان داد در هر دو منطقه اجرای آزمایش بیشترین عملکردهای دانه از فاصله بین ردیف های 45 سانتی-متری حاصل شد. به عبارت دیگر در هیچ یک از مناطق فاصله بین ردیف متداول 60 سانتی متر بیشترین عملکرد دانه را تولید نکرد. همچنین نتایج نشان داد که در منطقه داراب افزایش تراکم کاشت تا 42 بوته در مترمربع عملکرد دانه را افزایش داد این در حالی است که حداکثر عملکرد دانه در دزفول در تراکم 38 بوته در مترمربع بدست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد که کاهش فاصله بین ردیف ها با حفظ فاصله مناسب بین بوته ها می تواند در حصول به عملکردهای بالا در ژنوتیپ متحمل به ریزش کنجد موثر باشد. همچنین با افزایش تراکم ، عملکرد دانه تا حد معینی افزایش می یابد و پس از آن در محدوده باریکی از تراکم عملکرد ثابت و با افزایش بیشتر تراکم به علت افزایش رقابت عملکرد کاهش پیدا می کند.
کلید واژگان: تراکم بوته, عملکرد دانه, فاصله بین بوته, فاصله بین ردیف, مدیریت زراعی}Plant Production, Volume:46 Issue: 2, 2023, PP 293 -305IntroductionSesame is a low-expected and low-input crop among oilseed crops, which holds economic significance not only in subsistence agriculture in arid and semi-arid regions of Iran but also in terms of its agronomical characteristics. Shattering tolerant sesame genotypes are crucial for developing sesame cultivation in countries such as Iran. There is a lack of comprehensive information on crop management, including the optimal planting arrangement for imported shattering tolerant sesame genotypes. Therefore, this research was planned and executed to answer the questions regarding the proper planting arrangement of this genotype in two crucial sesame producing provinces, Khuzestan and Fars.
Materials and MethodsThe experiment was conducted in the Khuzestan (Dezful) and Fars (Darab) Agricultural and Natural Resources Research Center fields during 2019 and 2020. A split-block randomized complete block design with three replications was implemented at each location to investigate the effects of 30, 45, and 60 cm row spacing and 5, 8, 11, and 14 cm plant spacing on yield and yield components of shattering tolerant sesame genotypes. The collected data were analyzed using SAS software (version 9.4), and Bartlett's test confirmed homogeneity in the variance of all studied traits. The mean values for both years were presented since the data were consistent. It is important to note that the data from each region were analyzed separately due to inconsistent variances between regions. Statistical significance was determined using an F-test, and protected LSD was used to separate the main effects when necessary. Furthermore, significant interaction effects were separated using the slicing method.
Results and DiscussionThe experiment results indicate that reducing the distance between rows and plants increased plant height in both locations. In Darab, increasing the row distance from 30 to 45 cm increased grain yield by 6%, while a further increase in distance to 60 cm decreased grain yield. The highest seed yield of 659 kg per hectare was obtained in Darab using a planting arrangement of 45x5 cm, and the lowest yield was observed with a 21% decrease in yield for the planting arrangement of 60x14 cm. In Dezful, the maximum seed yield of 684 kg per hectare was obtained with a planting arrangement of 45x11 cm. The study results showed that in both locations, the highest grain yields were achieved with a row distance of 45 cm, and the commonly used row distance of 60 cm did not produce the highest yield in either location. Additionally, in Darab, increasing planting density by up to 42 plants per square meter increased seed yield. In Dezful, the maximum seed yield was obtained at a density of 38 plants per square meter.
ConclusionThis research suggests that reducing the row distance while maintaining appropriate plant spacing can be a practical approach to achieving high sesame yields. Moreover, increasing plant density can lead to a certain extent of increase in grain yield. However, beyond a certain threshold, as the density further increases, yield decreases due to increased competition among plants. Thus, optimizing planting arrangements, including row and plant spacing, is essential to achieve maximum yields in sesame cultivation.
Keywords: Agronomical management, Plant density, Plant spacing, Row spacing, Seed yield} -
در ارتباط با مدیریت زراعی از جمله آرایش کاشت و تراکم بوته بهینه ژنوتیپ وارداتی متحمل به ریزش کنجد اطلاعاتی در اختیار نیست. بدین منظور آزمایشی در دو سال 1399 و 1400 در مزارع پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (کرج) و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی (مشهد) اجرا شد. در این پژوهش اثر فاصله ردیف-های 30، 45 و 60 سانتی متر و فاصله بوته روی ردیف 5، 8، 11 و 14 سانتی متر در قالب الگوهای کشت مستطیلی تا مربعی- مستطیلی بر عملکرد ژنوتیپ کنجد متحمل به ریزش مورد بررسی قرار گرفت. در هر مکان، آزمایش به صورت بلوک های خرد شده (نواری) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که در هر دو مکان با کاهش فاصله بین ردیف ها و بین بوته ها که نتیجه آن افزایش تراکم بوته در واحد سطح است، تعداد شاخه های فرعی به طور معنی داری کاهش یافت. از طرف دیگر با کاهش تراکم بوته در واحد سطح تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول به طور معنی-داری افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه در منطقه کرج (1342 کیلوگرم در هکتار) از آرایش کاشت 8×45 سانتی متر و در مشهد (604 کیلوگرم در هکتار) از آرایش کاشت 11×45 سانتی متر حاصل شد. نتایج این پژوهش نشان داد که برای هر منطقه آرایش کاشت و تراکم بهینه ای وجود دارد که در کشت های متراکم تر از آن به دلیل افزایش رقابت بین بوته ها و در کشت-های تنک تر به دلیل عدم بهره برداری مناسب از منابع، امکان دستیابی به بیشینه عملکرد دانه ژنوتیپ متحمل به ریزش کنجد مقدور نمی باشد.
کلید واژگان: کنجد, فاصله بین ردیف, فاصله روی ردیف, عملکرد دانه, اجزای عملکرد, درصد روغن دانه}Since there is no information available regarding crop management, including proper planting arrangement and optimal planting density, of the imported shattering tolerant sesame genotypes, field experiments were carried out in research fields of Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, and Khorasan Razavi Agricultural and Natural Resources Research Center, Mashhad, Iran, in 2019 and 2020. The effect of experimental factors including; 30, 45 and 60 cm inter row spacing, and 5, 8, 11 and 14 cm intra row spacing were evaluated as split blocks (strips) arrangements in randomized complete block design with three replications. The results showed that there was reduction in number of sub-branches in both locations due to reduction in inter row spacing and intra row spacing. On the other hand, the reduction in plant density m-2 increased the number of capsules plant-1 and seed number capsule-1. The highest seed yield (1342 and 604 kg ha-1 in Karaj and Mashhad, respectively) obtained from the 45 × 8 and 45 × 11 planting arrangement in Karaj and Mashhad, respectively. Generally, the results indicated that there is an optimal planting arrangement and planting density for each location. Therefore, due to increased competition between plants in high plant density and lack of proper utilization of resources in low plant density, it would not be possible to attain the highest yield potential of shattering tolerant sesame genotype in high and low plant density.
Keywords: sesame, inter row spacing, intra row spacing, seed yield, Yield components, seed oil content} -
کنجد به دلیل مقاومت بالا به خشکی گیاهی مطلوب برای شرایط محیطی نامناسب است. آزمایش ژنوتیپ های مختلف در شرایط آب و هوایی مختلف نقش اساسی در انتخاب بهترین ژنوتیپ ها قبل از آزادسازی تجاری یک رقم و شناسایی صفات گیاهی دارد که باید در طول آزمایش های به نژادی برای آن محیط مورد پایش قرار گیرند. در مطالعه حاضر 10 لاین امید بخش حاصل از آزمایش های مقدماتی عملکرد به همراه 6 رقم محلی از مناطق گرم، جهت ارزیابی سازگاری به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1398 و 1399 در اقلیم دشتستان در استان بوشهر بررسی شدند. در طول فصل رشد صفات فنولوژی، اجزای عملکرد دانه و عملکرد دانه اندازه گیری شد. تجزیه واریانس مرکب اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ های مختلف برای صفات ارتفاع بوته، ارتفاع اولین شاخه فرعی، ارتفاع اولین کپسول، تعداد شاخه فرعی، تعداد کپسول در گیاه، طول کپسول، طول ناحیه کپسول دهنده، تعداد دانه در کپسول و عملکرد دانه نشان داد. بر اساس مقایسه میانگین صفات و تجزیه بای پلات ژنوتیپ های شماره 12 (Local Dashtestan)، 2 (SES97-103)، 7 (SES97-110) و 15 (Local Jiroft) با عملکرد بالاتر شناسایی شدند. ژنوتیپ های شماره 5 (SES97-105) و 14 (SES97-124) با 5/104 روز و ژنوتیپ شماره 4 (Local Darab1) با 111 روز کمترین و بیشترین تعداد روز تا رسیدگی را نشان دادند. صفت ارتفاع اولین کپسول بیشترین همبستگی فنوتیپی (0.56) و ژنتیکی (0.78) مثبت و معنی دار را با عملکرد نشان داد. صفات روز تا انتهای گل دهی و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک همبستگی ژنتیکی منفی را با عملکرد نشان دادند. تجزیه خوشه ای، 16 ژنوتیپ کنجد را به چهار گروه مجزا از هم تفکیک کرد. بر اساس تجزیه رگرسیون صفت ارتفاع اولین کپسول به عنوان حساس ترین صفت در پیش بینی عملکرد ژنوتیپ های کنجد در اقلیم دشتستان شناسایی شد که به نظر می رسد در طول برنامه های به نژادی باید مدنظر به نژادگران قرار گیرد.
کلید واژگان: تجزیه خوشه ای, دانه های روغنی, عملکرد دانه, لاین امیدبخش}Sesame is an important crop plant for harsh environmental conditions because it is relatively resistance to drought stress. Evaluation of different genotypes in different climate condition plays a fundamental role in selection of the best genotypes before the commercial release of a variety and helping in identify plant traits that should be monitored during breeding experiments. In the present study, 10 promising lines obtained from the preliminary yield test were investigated to evaluate the yield compatibility along with 6 local cultivars in a randomized complete block design experiment with three replications in two cropping years (2018 and 2019) in Dashtestan climate condition in Bushehr province. During the growing season, phenology traits, grain yield components and grain yield were measured. Based on the results of ANOVA, statistically significant difference was observed between different genotypes for plant height, height of the first sub branch, height of the first capsule, number of sub branches, number of capsules per plant, length of capsule, length of capsule bearing zone, number of seeds in capsule and grain yield. Based on the mean comparison and biplot analysis the genotype 12 (Local Dashtestan), 2 (SES97-103), 7 (SES97-110) and 15 (Local Jiroft), were identified as superior genotypes for grain yield. Genotype 5 (SES97-105) and genotypes 14 (SES97-124) with 104.5 days and 4 (Local Darab1) with 111 showed the highest and lowest number of days to maturity, respectively. First capsule height showed the highest positive and significant phenotype (0.56) and genetic (0.78) correlation with grain yield. Days to the end of flowering and days to physiological maturity traits showed a negative genetic correlation with yield. Cluster analysis separated 16 sesame genotypes into four separate groups. Based on regression analysis, the height of the first capsule was identified as the most sensitive trait in predicting the yield of sesame genotypes in Dashtestan region in Bushehr province, which seems it can be considered during breeding programs.
Keywords: Cluster analysis, Oil seeds, Grain yield, Promising line} -
ارقام زراعی جدید اصلاح شده از نظر عملکرد و سایر صفات زراعی بایستی در شرایط واقعی کشاورزان در قالب پروژه هایتحقیقی-ترویجی نیز از نظر پایداری عملکرد، از خود برتری نشان دهند. این تحقیق به منظور بررسی و مقایسه عملکرد برخیخصوصیات لاین امیدبخش کنجد 5- 93 در شرایط زارعین دشت مغان در سال زراعی 97 در دو منطقه اجرا شد. نتایج آزمایشنشان داد که از نظر تعداد کپسول در بوته، در هر دو مزرعه آزمایشی، لاین 5- 93 از تعداد کپسول بیشتری در بوته برخورداربود. از نظر طول دوره رویش نیز در هر دو مزرعه لاین 5- 93 نسبت به شاهد اولتان زودرس تر بود. در کل از نظر عملکرد دانه،لاین 5- 93 با میانگین 1553 کیلوگرم در هکتار در مقایسه با رقم شاهد اولتان با 5/ 1071 کیلوگرم در هکتار برتری معنی داریاز خود نشان داد. لاین 5- 93 با دارا بودن خصوصیاتی مانند زودرسی، پرکپسولی (سه کپسول در محور) و تحمل نسبی به برخیبیماری ها می تواند گام مهمی در بالابردن سطح زیر کشت حدود 50 هکتاری فعلی کنجد در منطقه مغان و به تبع آن رغبتکشاورزان منطقه و افزایش درآمد اقتصادی برای آنان باشد.
کلید واژگان: عملکرد, کشت در شرایط زارعین, کنجد, رقم} -
با وجود قابلیت بالای تولید کنجد در کشور، عملکرد و کارایی مصرف آب آن پایین است. بنابراین شناسایی ژنوتیپ هایی با عملکرد دانه بالا به ویژه در شرایط تنش خشکی برای توسعه کشت این گیاه ضرورت دارد. بدین منظور پاسخ کمی و کیفی 20 ژنوتیپ وارداتی کنجد به شرایط تنش خشکی در اقلیم نیمه خشک ایران در کرج (مزارع تحقیقاتی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر) طی سال های 1397 و 1398 مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های خرد شده با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح شامل آبیاری کامل و تنش خشکی در کرت های اصلی و ژنوتیپ های کنجد (20 ژنوتیپ وارداتی همراه با یک رقم داخلی به عنوان شاهد) در کرت های فرعی قرار گرفتند. بر اساس نتایج ژنوتیپ های شماره 6، 8، 12 و 17 در گروه زودرس، ژنوتیپ های شماره 1، 2، 10، 11، 14، 16، 18، 19 و 20 در گروه میان رس، ژنوتیپ های شماره 3، 4، 5، 7، 9، 13 و 15 در گروه دیررس و رقم داخلی اولتان در گروه خیلی دیررس دسته بندی شدند. در بین ژنوتیپ ها، ژنوتیپ شماره 7 با شاخص سطح برگ 3/27 بیشترین و ژنوتیپ شماره 20 با شاخص سطح برگ 1/00 کمترین این صفت را دارا بودند. همچنین نتایج بیانگر آن بود که تیمار تنش خشکی 35، 44 و 35 درصد به ترتیب تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و وزن هزار دانه را کاهش داد. از طرف دیگر در تمامی ژنوتیپ ها اعمال تنش خشکی باعث افت عملکرد دانه و ماده خشک شد. نتایج بیانگر آن است که ژنوتیپ شماره 6 با 50 درصد کاهش عملکرد دانه بیشترین و ژنوتیپ شماره 11 با 26 درصد افت عملکرد دانه کمترین تاثیرپذیری را از اعمال تنش نشان دادند. در صفت عملکرد دانه، ژنوتیپ شماره 7 در هر دو تیمار آبیاری به طور معنی داری بیشترین مقدار عملکرد دانه را داشت (1531 و 1107 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در تیمار آبیاری کامل و تنش خشکی). با این حال به دلیل طول دوره رشد کوتاه تر، افت کمتر عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی و عملکرد روغن بالا، ژنوتیپ شماره 11 نیز به عنوان ژنوتیپ برتر در نظر گرفته شد.
کلید واژگان: اجزای عملکرد, تیمار آبیاری, روز تا رسیدگی, عملکرد روغن, کارایی مصرف آب}Despite the high potential of sesame production in the country, its yield and water use efficiency is low. Therefore, identifying genotypes with high grain yield, especially under drought stress conditions, is essential for developing this crop. For this purpose, field experiments were conducted to investigate the qualitative and quantitative response of 21 sesame genotypes to drought stress conditions at Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, located in the semi-arid region of Iran, during the 2017 and 2018 growing seasons. The experiment was a split-plot based on a randomized complete block design with three replications. The irrigation treatments consisting of normal irrigation and drought stress were assigned to the main plots and the sesame genotypes (20 imported genotypes with one Iranian cultivar as a control) were allocated to the sub-plots. Dongeuy, Local 123, Hail 2 and Anthalya 1 genotypes were found as early maturing, Gynum 11, Kubarez 55, Uusu 1, Songhak, Hoechon 2, Dunae, Pachequero, Haibuk and Sunhua 1 genotypes as the medium maturing, Lao hong zhi ma, Bian gan, Bukbak, Margo, Amaliada, Jungkyung and Black chil sung genotypes as the late maturing and Oltan genotype as the very late maturing group. The Margo genotype showed the highest LAI (3.2), and Sunhua 1 genotype showed the lowest value (1.0). The results also revealed that drought stress decreased the number of capsules per plant, the number of seeds per capsule and 1000-seed weight by 35, 44 and 35%, respectively. On the other hand, drought stress caused a reduction in grain and dry matter yield in all genotypes. The Dongeuy genotype with 50% reduction and Songhak genotype with 26% reduction in grain yield showed the highest and lowest sufferings from drought stress, respectively. The Margo genotype produced the highest grain yield in both irrigation treatments (1531 and 1107 kg ha-1 under normal irrigation and drought stress treatments, respectively). In conclusion, the Songhak genotype was considered as one of the superior genotypes due to its shorter growing period, less grain yield loss under drought stress, and high oil yield.
Keywords: Day to maturity, Irrigation treatments, Oil yield, Water use efficiency, Yield components} -
بیماری پوسیدگی زغالی ناشی از قارچ Macrophomina phaseolina، مهم ترین عامل بوته میری کنجد در کشور و بسیاری از نقاط دنیا است. در سال های اخیر به دلیل تغییر اقلیم و گرم شدن هوا، این قارچ گرمادوست اهمیت دوچندان یافته است. در این تحقیق به منظور غربال ژرم پلاسم کنجد به قارچ ماکروفومینا، 81 ژنوتیپ بومی و اصلاح شده در خزانه بیماری واقع در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان در قالب طرح لاتیس ساده در دو تکرار در سه سال متوالی کاشته و ارزیابی شدند. بوته میری در تمام طول دوره ی رشدی کنجد و در تمام ژنوتیپ ها مشاهده شد. عامل اصلی بوته میری در این خزانه قارچ ماکروفومینا بود. درصد بوته میری در دوره ی پس از گلدهی محاسبه و پس از تصحیح داده ها با طرح لاتیس، تجزیه واریانس ساده و مرکب انجام شد. نتایج نشان داد که توده ی محلی طارم و لاین داراب2 دارای بیش ترین سطح مقاومت به بیماری بوده و به عنوان رقم مقاوم شناخته شدند. 22 ژنوتیپ نیز به عنوان نیمه مقاوم شناخته شدند که توده ی محلی پتک موسیان کم ترین آلودگی را در بین آنها داشت. سایر ژنوتیپ ها به عنوان نیمه حساس، حساس و خیلی حساس شناخته شدند.
کلید واژگان: بوته میری, ماکروفومینا, مقاومت}Charcoal rot disease caused by Macrophomina phaseolina is the most destructive disease of sesame (Sesamum indicum) in Iran and other countries as well. The fungus has been more important in recent years because of climate change and global warming. In this research, 81 genotypes of sesame were sown in a hot spot farm at Behbahan Agricultural Research station in south of Khuzestan province as a simple lattice design during three successive years. Damping off was observed at all growth stages. None of the genotypes were immune of the disease. M. phaseolina was the dominant pathogen of sesame in soil of the disease plot. Damping-off was observed during all growth stages. None of the genotypes were immune to the disease. The corrected data were subjected to simple and compound analyses. The results indicated that Tarom landrace and Darab2 line had the highest level of resistance. 22 genotypes were determined as moderately resistant genotypes among which Potak-e- musian landrace had the lowest 3-years average of infection percent. The rest were recongnized as moderately susceptible, susceptible and highly susceptible genotypes.
Keywords: damping off, Macrophomina, resistance} -
تجزیه و تحلیل اثر متقابل ژنوتیپ و محیط با استفاده از روش های مختلف آماری در اصلاح نباتات اهمیت زیادی دارد. به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه لاین های امیدبخش کنجد با استفاده از معیارهای مختلف پارامتری و ناپارامتری، آزمایشی با 13 لاین امیدبخش کنجد به همراه رقم شاهد اولتان در سه منطقه کرج، مشهد و مغان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در طی دو سال 1395 و 1396 انجام یافت. تجزیه واریانس مرکب داده های عملکرد لاین های امیدبخش کنجد نشان داد که اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × سال × مکان در سطح احتمال یک درصد بر عملکرد دانه معنی دار بود. محیط کرج-96 بیشترین میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ ها با 1346 کیلوگرم در هکتار و محیط مشهد-96 کمترین عملکرد دانه ژنوتیپ ها با 1001 کیلوگرم در هکتار را به خود اختصاص دادند. بیشترین و کمترین میانگین عملکرد دانه در بین ژنوتیپ ها در تمامی محیط های آزمون به ترتیب مربوط به لاین G6 با 1444 کیلوگرم در هکتار و لاین G12 با 762 کیلوگرم در هکتار بود. نقشه حرارتی به همراه تجزیه خوشه ای، هم ژنوتیپ ها و هم پارامترهای پایداری را به سه گروه تقسیم کرد. بر این اساس، ژنوتیپ G12 در گروه اول، ژنوتیپ های G1، G3، G7، G8 و G13 در گروه دوم و بقیه ژنوتیپ ها به همراه رقم شاهد اولتان در گروه سوم بودند. ژنوتیپ های گروه دوم با داشتن بالاترین رتبه در اکثر معیارهای پایداری نسبت به سایر ژنوتیپ ها پایدار بودند و از بین آن ها ژنوتیپ های G8، G1 و G3 به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 1417، 1398 و 1291 کیلوگرم در هکتار و بالاتر از متوسط عملکرد تمام ژنوتیپ ها، انتخاب و قابل توصیه در مناطق مورد آزمون بودند.
کلید واژگان: اثر متقابل ژنوتیپ و محیط, تجزیه خوشه ای, ژنوتیپ, نقشه حرارتی}Analysis of genotype by environment interaction using different statistical methods is very important in plant breeding. In order to evaluate the seed yield stability of promising sesame lines using different parametric and non-parametric statistics, an experiment was conducted using 13 promising sesame lines with check variety Oltan at three locations of Karaj, Mashhad, and Moghan (Iran) in a randomized complete block design with four replications over two years (2016 and 2017). Combined analysis of variance for seed yield of promising sesame lines showed that the effect of genotype and the three-way interaction of genotype × year × location at the level of 0.01% probability were statistically significant. Karaj-96 environment with 1346 kg/ha and Mashhad-96 environment with 1001 kg/ha had the highest and lowest mean yield, respectively. The highest and lowest mean seed yield among genotypes in all test environments were related to G6 line with 1444 kg/ha and G12 line with 762 kg/ha, respectively. Heatmap along with cluster analysis divided both genotypes and stability parameters into three groups. Based on cluster analysis, genotype G12 was clustered into the first group, genotypes G1, G3, G7, G8, and G13 were clustered into the second group and the rest of the genotypes along with the check cultivar Oltan were clustered into the third group. The genotypes of the second group with the highest rank in most criteria of stability stasistics were stable compared to other genotypes and among them, the genotypes G8, G1 and G3 (with mean yields 1417, 1398 and 1291 Kg/ha, repectively) were selected and recommended in the test locations due to their average yield above the average yield of all genotypes.
Keywords: Cluster analysis, Genotype, Genotype by environment interaction, Heatmap} -
شناسایی مقایسه ای روابط بین عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان در شرایط تنش و نرمال، اصلاحگران را در تدوین استراتژی یاری می رساند. کنجد گیاهی روغنی با محتوی روغن بالا و کیفیت مناسب می باشد. در این بررسی تاثیر کم آبی بر مولفه های عملکردی 15 ژنوتیپ چند شاخه کنجد از کلکسیون بخش تحقیقات دانه های روغنی مورد بررسی قرار گرفت. رگرسیون عملکرد دانه بر اساس صفات مختلف فنولوژیک و اجزای عملکرد گویای اثر معنی دار مثبت طول شاخه فرعی زاینده و تعداد دانه در کپسول در شرایط نرمال و فقط طول شاخه فرعی زاینده در شرایط کم آبی بود. تجزیه عاملی مقایسه ای بین شرایط نرمال و شرایط کم آبی حاکی از تغییر اولویت بندی گیاه کنجد از جهت تخصیص مواد فتوسنتزی به اندام ها و مخازن مختلف در شرایط تنش بود. با این حال، رجحان اول گیاه در هر دو شرایط نرمال و کمبود آب اختصاص مواد فتوسنتزی به شاخه های فرعی بود. در شرایط کم آبی، گیاه اصلی ترین و قوی ترین سیستم کنترل مرکزی خود را بر تعداد شاخه فرعی بیشتر معطوف نمود، اما با بهره گیری از دو سیستم کنترل دیگر که اثرات به مراتب کمتری داشتند، بر افزایش وزن دانه به عنوان شاخصی از بقا و تمدید نسل آتی متمرکز گردید. تمرکز بر ارتباطات رفتاری و بیولوژیک گیاهان و روابط بین اجزای آنها از یک سو و تغییر نگرش از دیدگاه بیومتریک به دیدگاه -بیومتریک -فیزیولوژیک، کارآیی اصلاح برای شرایط نامساعد نظر تنش ها را افزایش می دهد.
کلید واژگان: کم آبی, رفتار های فیزیولوژیک, تجزیه عاملی, سیستم کنترل گیاه}Comparative identification of relations among yield components under stress and normal situation can provide novel breeding strategies to plant breeders. Sesame is an oil crop with high quantity and quality of edible oil, suitable for human food. In this study, effects of limiting in avalibility of water to 15 sesame genotypes from germplasm collection of Oil Seed Crop Res. Dep on yields components was investigated. Regression analysis of seed yield on various phonologic and yield components revealed significant effects of fertile axillary branch and number of seed per capsule under normal condition and merely fertile axillary branch under water limiting situation. Comparative factor analysis between normal and water limiting conditions revealed shifting in the priority of photosynthate allocating to various organs and sinks upon water limitation. Nevertheless, axillary branches constitute the first and primary target for allocating assimilates under both normal and water limiting conditions. Under water limiting condition, plant focuses itchr('39')s most strong and primary control system on number of axillary branches, followed by two successive less important and less strong control systems, which affect on seed weight, a parameter that determines plant maintenance in the nature and guarantee survival of the next generations. Focusing on the biologic behavior and relations among the behaviorchr('39')s components on one hand, and shifting from biometrical point of view to biometrical-physiological concepts will increase efficiency of stress breeding programs.
Keywords: Factor Analysis, Physiologic Behavior, Plant Control System, Water Limiting} -
شناسایی ژنوتیپ سازگار به یک منطقه خاص از علاقمندی های ویژه به نژادگران و متخصصان ژنتیک گیاهی است. به منظور شناسایی ژنوتیپ سازگار در لاین های کنجد بر اساس گزینش چند صفتی، آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقاتی مغان واقع در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل در سال های 1396 و 1397 اجرا شد. مواد ژنتیکی مورد ارزیابی در این مطالعه شامل 14 لاین برتر از آزمایش های مقدماتی عملکرد در 3 منطقه در سال 1395 (حاصل از اداره نسل های در حال تفکیک به روش شجره ای) و رقم اولتان به عنوان شاهد بود. تجزیه واریانس مرکب داده های دو سال نشان داد که اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × سال برای تمامی صفات مورد مطالعه معنی دار بود. تجزیه گرافیکی بایپلات ژنوتیپ های کنجد نشان داد که دو مولفه اول در مجموع 55/3 درصد تغییرات مربوط به واریانس صفات را توجیه کردند. الگوی چندضلعی کدام-برتر-کجا/چرا بر اساس صفات مختلف ژنوتیپ های کنجد نشان داد که به ترتیب ژنوتیپ های G3 و G8 بیشترین مقادیر عملکرد و اجزای عملکرد مانند ارتفاع بوته، تعداد کپسول در بوته و درصد روغن را داشتند. بر اساس بای پلات مقایسه ژنوتیپ ها با ژنوتیپ ایدهآل، شاخص پایداری شوکلا، شاخص برتری و نقشه گرمایی، ژنوتیپهای G3، G8 و G9 که از نظر عملکرد و سایر صفات زراعی نسبت به رقم شاهد اولتان مطلوب تر بودند، به ترتیب بهترین ژنوتیپها از نظر تمامی صفات مورد مطالعه بوده و قابلیت ورود به آزمایش های تحقیقی-ترویجی بهمنظور معرفی به عنوان رقم جدید برای کشت در منطقه مغان را داشتند.
کلید واژگان: انتخاب, بای پلات ژنوتیپ × صفت, سازگاری, کنجد, نقشه گرمایی}Identification of genotypes adapted to a particular region is of special interest to breeders and plant geneticists. In order to identify adapted genotypes in sesame lines based on multi-trait selection, an experiment was conducted in a completely randomized block design with four replications at Moghan Agricultural Research Station of Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center during the years 2017 and 2018. The genetic materials evaluated in this study were consisted of 14 superior lines from preliminary yield trails of the three different regions evaluated in 2016 (Derived from the management of segregated generations in a pedigree way) and Oltan cultivar as a check. Combined analysis of variance showed that the genotype and genotype × year interaction effects were significant for all of the studied traits. Biplot analysis of sesame genotypes showed that the first two components explained the 55.3% of the total variations of traits. Which-won-where/what polygon pattern based on different traits of sesame genotypes showed that G3 and G8 had the highest yield and yield components such as plant height, number of capsules per plant and oil content, respectively. Based on comparing of genotypes with ideal genotypes biplot, Shukla stability index, superiority index and heat map analysis, genotypes G3, G8 and G9 were better than Oltan cultivar, thus identified as the best genotypes. These genotypes have the potential to be used in research-extension trials for introduction as a new cultivar for cultivation in Moghan region.
Keywords: selection, heat map, genotype × trait biplot, adaptability, sesame} -
قارچ های بیماری زای ماکروفومینا و فوزاریوم از جمله مهم ترین عوامل ایجادکننده بوته میری در ایران و جهان هستند که باعث ایجاد خسارت گسترده ای می شوند. در این پروژه، 25 رقم و ژنوتیپ امیدبخش کنجد شامل 14 لاین در مرحله سازگاری، چهار لاین پیشرفته برای معرفی و شش رقم تجاری شامل اولتان، داراب یک، دشتستان دو، هلیل، ناز تک شاخه و ناز چندشاخه در سه تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در خزانه آلوده در مزرعه 400 هکتاری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در کرج کاشته شدند. هر ژنوتیپ در هر تکرار در یک خط دو متری کاشته شد. سطوح مقاومت به بیماری در بین ژنوتیپ ها به صورت درصد بوته میری در مرحله رسیدگی اندازه گیری شد. وقوع بوته میری در تمام ژنوتیپ ها مشاهده گردید. رقم دشتستان2 با بیشترین میزان بوته میری به عنوان حساسترین رقم تعیین گردید. لاین های در دست معرفی 10-92 و 10-90 با کمترین میزان بوته میری (کمتر از 20 درصد) در گروه ژنوتیپ های مقاوم دسته بندی شدند. آزمون همبستگی بین پنج صفت مرتبط با عملکرد با درصد بوته میری نشان داد که بوته میری با صفت تعداد دانه در کپسول بیشترین میزان همبستگی را دارد. همچنین، ارتباط معنی داری بین طول کپسول با درصد بوته میری مشاهده شد ولی ضریب همبستگی بین این دو صفت پایین بود. ارتباط معنی داری بین وزن هزاردانه، میزان کلروفیل برگ ها در مرحله گلدهی (عدد سبزینگی) و وزن کپسول بدون دانه با درصد بوته میری مشاهده نگردید.
کلید واژگان: بوته میری کنجد, فوزاریوم, ماکروفومینا}The fungi, Macrophomina phaseolina and Fusarium oxysporum are the main causal agents of sesame wilt making a great loss in Iran and worldwide. In this research, 25 cultivars and genotypes of sesame including 14 yield comparison test lines, four improved lines and six commercial cultivars (Dashtestan2, Darab1, Halil, Naz-uniculm and Naz branched grew in 3 replicates in randomized complete blocks in a hotspot field in 400-ha farm of Seed and Plant Improvement Institute (SPII) in Karaj. Each genotype was cultivated in two meters length. Disease scores were recorded at the maturity stage. The results showed that all genotypes were affected by disease to some extent among which Dashtestan 2 had the highest mean of disease score. The lines 92-10 and 90-10 with the lowest record of wilting (less than 20%) were grouped as resistant lines. Correlation analysis between five important agronomic traits related to yield with wilt disease data showed that damping-off data has a significant correlation with the number of seeds per capsule. Although a significant correlation was observed between wilting with capsule length, the coefficient was low. There was a non-significant correlation between wilt disease and 1000 seed weight, SPAD no. and capsule weight without seeds.
Keywords: fusarium, Macrophomina, sesame, wilt} -
به منظور ارزیابی عملکرد و خصوصیات زراعی و واکنش به بیماری پژمردگی بوته لاین های خالص انتخابی با استفاده از روش های چندمتغیره، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1398 به اجرا در آمد. مواد ژنتیکی مورد ارزیابی در این بررسی شامل 20 لاین برتر انتخابی به همراه رقم شاهد اولتان بودند. در طول فصل رشد صفات مختلف مانند درصد سبزکردن، روز تا شروع گلدهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، ارتفاع شاخه بندی، ارتفاع اولین کپسول، تعداد کپسول در بوته، طول کپسول، قطر ساقه، تعداد دانه در کپسول، تعداد شاخه فرعی، میزان سبزینگی برگ، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در هکتار اندازه گیری شدند. همچنین واکنش ژنوتیپ ها از نظر آلودگی به بیماری بوته میری فوزاریومی نمره دهی گردید. نتایج نشان داد که لاین 20 با 1604 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد دانه را در بین ژنوتیپ های مورد مقایسه داشت. ارزیابی بیماری پژمردگی فوزاریومی بوته نشان داد که لاین های 1، 4، 19 و 20 متحمل ترین ژنوتیپ ها به بیماری پژمردگی فوزاریومی بوته بودند. بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار عملکرد دانه با صفات تعداد کپسول در بوته، میزان سبزینگی برگ، تعداد دانه در کپسول، ارتفاع بوته، وزن هزاردانه، طول کپسول و درصد سبزکردن بود اما با تعداد روز تا شروع گلدهی، روز تا رسیدگی و ارتفاع اولین کپسول منفی و معنی دار بود. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت صفت عملکرد دانه به عنوان متغیر وابسته و سایر صفات زراعی به عنوان متغیرهای مستقل نشان داد که سه صفت تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و قطر ساقه به ترتیب بیشترین تاثیر مستقیم مثبت و معنی دار را روی عملکرد دانه داشتند. بیشترین تاثیر غیرمستقیم روی عملکرد دانه توسط تعداد دانه در کپسول از طریق تعداد کپسول در بوته بود. تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ ها را در 3 گروه متمایز گروه بندی کرد. گروه اول شامل لاین های 1، 4، 13 و 20 در اکثر صفات زراعی جزو ژنوتیپ های مطلوب بوده و به خوبی توسط تجزیه خوشه ای از سایر ژنوتیپ ها متمایز شدند. در کل، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که لاین های 20، 4 و 1 به ترتیب با بیشترین عملکرد دانه در هکتار و برتر از نظر خصوصیات زراعی مهم و متحمل به بیماری پژمردگی بوته نسبت به رقم شاهد اولتان به عنوان لاین های امیدبخش قابل توصیه در منطقه مغان بودند.
کلید واژگان: بیماری پژمردگی بوته, تجزیه علیت, عملکرد, کنجد, همبستگی}In order to evaluate the yield, agronomic characteristics and response of sesame promising lines to wilting disease using multivariate methods, an experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications in 2019. The genetic plant materials evaluated in this study included the superior 20 selected lines along with Oltan as the control cultivar. During the growing season, different traits such as germination percentage, days to flowering, days to maturity, plant height, branching height, first capsule height, number of capsules per plant, capsule length, stem diameter, number of seeds per capsule, number of branches, leaf chlorophyll content, 1000-seed weight and seed yield per hectare were measured. The response of genotypes to fusarium wilt disease was also scored. The results showed that line 20 with 1604 kg/ha had the highest seed yield among the compared genotypes. Evaluation of lines showed that lines 1, 4, 19 and 20 were the most tolerant genotypes to fusarium wilt disease. The most positive and significant correlation was observed between seed yield and number of capsules per plant, leaf chlorophyll content, number of seeds per capsule, plant height, 1000-seed weight, capsule length and germination percentage, but with the number of days to flowering, days to maturity and first capsule height, it was negatively significant. The results of stepwise regression and path analysis of seed yield as a dependent variable and other agronomic traits as independent variables showed that the three traits including number of capsules per plant, number of seed per capsule and stem diameter had the most positive and significant direct effect on yield, respectively. The most indirect effect on seed yield was by the number of seeds per capsule through the number of capsules per plant. Cluster analysis grouped the genotypes into three distinct groups. The first group, including lines 1, 4, 13 and 20, were among the desirable genotypes in most agronomic traits and were well-distinguished from other genotypes by cluster analysis. In general, the results of this study showed that lines 20, 4 and 1 with the highest seed yield per hectare and superior in terms of important agronomic characteristics and tolerant to plant wilting disease, compared to the control cultivar Oltan, were recommended as promising lines in Moghan region.
Keywords: Correlation, Path Analysis, Sesame, Wilting Disease, Yield} -
چهارده لاین برتر کنجد حاصل از بررسی های مقدماتی پیشین، به همراه رقم اولتان و توده محلی بیرجند در آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار به مدت 2 سال ارزیابی شدند. صفات اندازه گیری شده در این تحقیق شامل درصد سبز کردن، تعداد گل در محور، تعداد شاخه فرعی، طول کپسول، تعداد کپسول در بوته، ارتفاع اولین کپسول، ارتفاع بوته، ارتفاع شاخه بندی، ارتفاع زاینده، ارتفاع زاینده کپسول، طول دوره رویشی، عملکرد دانه، وزن هزار دانه و درصد روغن بود. نتایج همبستگی ساده فنوتیپی (پیرسون) نشان داد وزن هزار دانه بیشترین همبستگی را با صفات ارتفاع بوته (697/0r=) دارد. تجزیه خوشه ایبر اساس صفات ذکر شده و با روش وارد منجر به تفکیک 3 گروه متمایز شد. گروه 2 که شامل توده محلی بیرجند، رقم اولتان، لاین 11 و لاین 12 بود از نظر میانگین تمام صفات وضعیت بهتری داشت و به عنوان گروه برتر شناخته شد. این گروه بیشترین فاصله را با گروه 1 و 3 داشت. تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) مشخص کرد که 4 مولفه اصلی اول مقادیر ویژه بالاتر از 1 را دارند و این چهار مولفه 42/76% تغییرات کل لاین ها و ارقام را توجیه می کنند. در مولفه اصلی اول صفات تعداد شاخه فرعی و وزن هزار دانه و در مولفه اصلی دوم وزن صفات درصد سبز کردن و عملکرد کل بیشتر بود، لذا در برنامه انتخاب لاین ها باید به این صفات توجه نماییم. کلاس بندی بر اساس صفات ذکر شده نشان داد که برای کشت کنجد در منطقه، استفاده از توده محلی بیرجند به لحاظ برتری از نظر صفات مورد بررسی، توصیه می شود.کلید واژگان: تجزیه خوشه ای, تجزیه به مولفه های اصلی, کنجد, گروه برتر}Fourteen sesame lines that have preferred in primary evaluation, with local mass of Birjand (as test) and Ooltan cultivar (as overall test) were compared for two years in completely block design with 4 replication. Traits measured in this study were germination percent, number of flower per axis, number of sub branch, capsule length, plant height, number of capsules per plant, height of first capsule, height of branching, flowering branch height, flowering capsule height/plant, growth period, 1000 grain weight, total grain yield. 1000 grain weight was positively and significantly correlated with plant height (r=0.697, PKeywords: Cluster Analysis, Principle Component Analysis, Sesame, Superior Group}
-
بیماری پژمردگی و پوسیدگی فوزاریومی کنجد یکی از مهمترین بیماری های خاکزاد کنجد در ایران و جهان است.نمونه های بیمار کنجد از مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر جمع آوری و قطعاتی از ریشه، ساقه و بذر آنها کشت گردید. در این تحقیق قارچ(Fos) Fusarium oxysporum f.sp. sesame در 81% موارد از بافتهای آلوده کنجد جداسازی و به عنوان عامل اصلی بیماری معرفی شد،همچنین شمار معدودی ازگونه F.solaniبه دست آمدند. آزمون بیماریزائی جدایه ها با رقم داراب-14 درون تشتک های پتری پلاستیکی حاوی محیط کشت SNA انجام گردید. واکنش ارقام به این بیمارگر با دو روش انجام شد.در روش اول، همانند آزمون بیماریزائی مایه زنی صورت گرفت. در این آزمون، لاین جیرفت-13 کمترین درصد آلودگی را نشان داد. در روش دوم، ریشه گیاهچه هادر سوسپانسیون اسپور غوطه ور شده،سپس درون گلدان های حاوی ماسه و پرلیت نشاو به گلخانه با دمای 25 درجه ی سانتیگراد منتقل شدند. شدت بیماری برای هر گیاه با استفاده از مقیاس 5-1 و بعد از 15 روز یادداشت گردید.مشاهدات این آزمون با استفاده از آزمون ناپارامتری کای اسکویر تجزیه و تحلیل آماری شدند. نتایج نشان داد که همه 26 ژنوتیپ آزمایش شده به درجات مختلف به این بیماری آلوده شدند و هیچ کدام مصون از بیماری نبودند. در بین ژنوتیپ های کمتر آلوده شده، مغان 19، شاهد گیجوییه، محلی مغان1، هندی 11، مغان 13، محلی مغان2، و B5γM7به ترتیب دارای کمترین میزان آلودگی بوده و به عنوان ژنوتیپ های نسبتا مقاوم شناخته شدند.کلید واژگان: ارقام مقاوم, کنجد, Fusarium oxysporum}Fusarium vascular wilt of sesame is one of the destructive soilborn diseases of this crop in Iran and worldwide. Infected tissues of sesame were collected from the experimental field of Seed and Plant Improvement Institute in Karaj, then pieces of stem and roots were excised and cultured on the media. Fusarium oxysporum f.sp. sesame (Fos) was recovered frequently from the tissues up to 81% of the isolated fungi, while F. solani was isolated in some few cases. Pathogenicity of the isolates was evaluated on the SNA Petri plates in the lab condition. The disease resistance assessment carried out using two different methods. For the laboratory method, the SNA plates were used for 12 cultivars and lines. The line Jiroft-13 had the highest level of disease resistance in this test. In the second method of inoculation, roots of the seedlings of 26 cultivars and lines were dipped into the spore suspension for 5 minutes and then planted in pots in greenhouse. Disease severity was recorded after 15 days using a 1-5 scale. Observations of each genotype was statistically analyzed using non-parametric Chi-square test. None of the genotypes were immune to the disease. Among the less infected genotypes, Moghan 19, Shahed-e- Gijuye, Mahali Moghan Shahed, Hindi-11, Moghan 13, Mahalli Moghan and B5γM7 showed considerably low infection, so regarded as moderately resistant cultivars.Keywords: Resistant Cultivars, Sesame, Fusarium oxysporum}
-
در این بررسی، از روش دای آلل کراس یک طرفه، روش 2 گریفینگ و مدل مخلوط B برای ارزیابی پارامترهای ژنتیکی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک هفت لاین کنجد و 21 توده F2 آن ها در شرایط آبیاری و محدودیت آبی استفاده شد. بر اساس نسبت میانگین ترکیب پذیری عمومی به خصوصی در شرایط آبیاری، کنترل صفات تعداد روز تا آغازگل دهی، تعداد روز تا پایان گل دهی، تعداد روز گل دهی ، تعداد روزتا رسیدگی، تعداد کپسول در شاخه اصلی، وزن هزار دانه، عملکرد شاخه اصلی، طول کپسول، طول میان گره، تعداد گره غیر زاینده کپسول، تعداد گره زاینده کپسول و تعداد کل گره تحت تاثیر اثر افزایشی ژن ها، برخی صفات تحت تاثیر اثر غیر افزایشی ژن ها و برخی دیگر تحت تاثیر صفات ترکیب متوازنی از این دو اثر بود. مقادیر وراثت پذیری عمومی از 4/58 درصد برای طول میان گره تا7/97 درصد برای تعداد کپسول در بوته متغیر بود. ارزیابی وراثت پذیری خصوصی نشان دهنده مقادیر بالای این شاخص برای صفات تعداد کپسول در شاخه اصلی با 5/82 درصد و روزتا رسیدگی با 5/80 درصد بود که حاکی از بازده بالای انتخاب برای این صفات بود. در شرایط محدودیت آبی در تمام صفات، اثر غیر افزایشی ژن ها نقش بیشتری داشت. وراثت پذیری عمومی صفات در این شرایط تغییر محسوسی نسبت به شرایط آبیاری نداشت، اما برآوردهای وراثت پذیری خصوصی در شرایط محدودیت آبی نسبت به آبیاری دچار کاهش شد که بیانگر احتمال کندی پیشرفت برنامه های به نژادی است.کلید واژگان: کنجد, عملکرد, دی آلل کراس, وراثت پذیری عمومی, وراثت پذیری خصوصی}In this study, half diallel cross method with Grifing method II and model mixed B was used to evaluate genetic parameters for physiological and morphological traits in seven lines of sesame and their 21 F2 populations under normal irrigation and water limited (water withholding before flowering) conditions. Mean of evaluated GCA/SCA under normal irrigation indicated that days to flowering, days to end of flowering, flowering duration, days to maturity, number of capsule per main stem, 1000-seed weight, main stem yield, capsule length, internode lengh, number of infertile nodes, number of capsule bearing nodes, and total number of nodes were mostly controlled by additive gene effects, some by non-additive gene effects and in some cases by a balance between the two genes mode of actions. Heritability in the broad sence varied from 58.4% for internode length to 97.7% for number of capsule per plant. Narrow sense heritability was high for number of capsule per plant (82.5%) and days to maturity (80.5%), indicated high selection efficiency for these traits under water limited condition. All the evaluated traits were governed by additive effects which indicated a shift in genetic control of the traits compared to normal irrigated condition. Broad sense heritability appeared to be unchanged but evaluation of narrow sense heritability was lower in water limited condition compared to normal irrigated, which may indicate reduction in breeding progress rate.Keywords: Sesame, yield, Diallel cross, genetic mechanisms, general combining ability, Specific combining ability}
-
یکی از مشکلات مهم زراعت کنجد، کشت توده های بومی و کمبود ارقام اصلاح شده می باشد. تحمل به بیماری بوته میری و ریزش دانه، سازگاری با اقلیم گرم و خشک و عملکرد بالا از مهم ترین اهداف اصلاحی کنجد می باشد. بر همین اساس برنامه به نژادی برای انتخاب و آزادسازی رقم هلیل، با انتخاب تک بوته از توده های بومی کنجد جنوب استان کرمان آغاز شد. در سال 1378 تک بوته های انتخابی بر اساس اهداف اصلاحی، مورد ارزیابی قرار گرفتند و از بین آن ها 54 تک بوته (لاین) انتخاب شد. سپس لاین های انتخابی در سال های 1379 و 1380، مورد ارزیابی و خالص سازی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تعداد 21 لاین با ارقام شاهد (داراب 14 و توده محلی) دارای اختلاف معنی دار بودند که این لاین ها برای آزمایش مقایسه عملکرد نهایی انتخاب شدند. آزمایش مقایسه عملکرد نهایی طی سال های 1381 و 1382 انجام و نتایج آن حاکی از برتری لاین های JL13، JL16، JL2 و JL1 به ترتیب با میانگین عملکرد 1771، 1729، 1534 و 1466 کیلوگرم در هکتار نسبت به شاهد بود. در ادامه کار، طی دو سال بررسی عملکرد دانه ژنوتیپ های مختلف کنجد در شرایط بدون تنش و با تنش خشکی در مناطق جیرفت، دزفول و کرج، لاین JL13 در شرایط بدون تنش برتری معنی داری نسبت به ژنوتیپ های مورد بررسی از جمله رقم داراب 14 نشان داد. در ارزیابی مقاومت نسبی ژنوتیپ های کنجد به بیماری پژمردگی فوزاریومی در شرایط میکروپلات با آلودگی مصنوعی و مزرعه ای با آلودگی طبیعی، لاینJL13 جزو ژنوتیپ های متحمل شناخته شد. در نهایت لاین JL13 به عنوان لاین برتر، برای آزمایش تحقیقی ترویجی انتخاب شد. لاین JL13 در آزمایش تحقیقی ترویجی (شرایط زارعین) با عملکرد 1520 کیلوگرم در هکتار نسبت به توده محلی، 24 درصد افزایش عملکرد نشان داد. این لاین در سال 1393 با نام هلیل معرفی گردید. رقم هلیل برای مناطق گرم و خشک جنوب کشور ایران توصیه می شود.کلید واژگان: ایران, کنجد, عملکرد دانه, معرفی رقم و هلیل}One of the important problems of sesame cultivation is the usage of local varieties and new cultivars shortage. Tolerant to wilt disease and grain shattering, adaptability to warm and arid climate and high yield are the most important purposes of sesame breeding. Accordingly, the breeding program to select and release of the Halil cultivar, began by selection of single plants from sesame native populations from south of Kerman province. In 1999, the selective single plants were evaluated based on breeding purposes and among them 54 single plant (lines) were selected. The selected lines were evaluated and purified during 2000 and 2001 years. The results showed that 21 lines had significant difference with controls (Darab14 and local variety), which these lines were selected for final yield trials. The final yield trials conducted during 2002 and 2003 and the results revealed that JL16, JL2, JL13 and JL1 lines were superior than control (Darab14) by producing 1771, 1729, 1534 and 1466 kg/ha, respectively. Then, in comparison of different genotype yield in drought and non- drought stress in Jiroft, Dezful and Karaj regions during two years, the JL13 line had significant difference in non- drought stress condition compared to other studied genotypes such as Darab14. In assessing the relative resistance of sesame genotypes to Fusarium wilt disease in terms of micro-plots with artificially infected and naturally infected farm, the JL13 line was identified as tolerant genotypes. Finally, JL13 line as the top line was selected for the on-farm trial. JL13 line in the on-farm trial by 1520 kg/ha yield, showed a 24% increase in yield, compared to the local variety. The JL13 line released and approved under the name of "Halil" in 2014. Halil variety recommended for warm and dry regions of south of the country, Iran.Keywords: Cultivar release, Grain yield, Halil, Iran, Sesame}
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.