سعید شاپوری

زیبایی شناسی و فلسفه هنر یکی از مقوله هایی می باشد که همواره دغدغه بسیاری از هنر دوستان از دیرباز بوده است. از فیلسوفانی چون ابن سینا - شیخ اشراق صدرالمتالهین آثار متعددی به جای مانده است. هرچند که این فیلسوفان شرقی اشاره مستقیمی به هنر و زیبایی شناسی در آثارشان نکرده اند لکن می توان از دل مکتوبات به دست آمده مانند شعر، ادبیات، داستان های رمزی، عرفانی، زیبایی شناسی، هنردوستی، لذت و عشق را بیرون کشید. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده است. در این پژوهش سعی شده است که مروری بر داستان های رمزی ابن سینا داشته باشیم. ابن سینا با همه قدرت و احاطه اش به فلسفه ارسطو و استادی اش در شرح و تفسیر اقوال و آرای آن حکیم یونانی در اواخر عمر به حکمت اشراق توجه خاصی پیدا کرده است. از این راه به عرفان و تصوف متمایل شده است و در این مورد رسالاتی نوشته است که رساله العشق و نمط دهم از انماط اشارات دلیل و گواه این مطلب است. سه رساله یا داستان رمزی، عرفانی به نام های حی بن یقظان، رساله الطیر و سلامان و ابسال از وی باقی مانده است. این سه رساله در شمار آثار اشراقی ابن سینا می باشد و نشان دهنده تمایلات عرفانی وی است. از میان این سه اثر حی بن یقظان، رساله الطیر بدون هیچ شکی نوشته ابوعلی سیناست. اما سلامان و ابسال را به برکت شرحی که خواجه نصیرالدین طوسی بر اشارات نوشته است می شناسیم. هانری کربن این داستان های رمزی سه گانه را از مسکوک و تجربه عملی ابن سینا می داند. اهداف پژوهش:1. بررسی زیبایی شناسی در داستان های رمزی ابن سینا.بررسی زیبایی شناسی در داستان های عرفانی مصور قرآن.سوالات پژوهش:1. منشا زیبایی در آثار رمزی - عرفانی - فلسفی ابن سینا چیست؟زیبایی شناسی در داستان های عرفانی مصور قرآن چه جایگاهی دارد؟

بررسی نظریات درباره ی نیوریالیسم نشان می دهد که این مکتب از حیث فرم مورد بررسی قرار گرفته و مبنای تفاوت آن را در نگرش فرمی متفاوت نسبت به دیگر اشکال سینما قرار داده است. همچنین دیدگاه هستی شناسی دلوز که نسبت این سینما با واقعیت و حرکت به سوی واقعی تر بودن را مبنا قرار می دهند را هم نباید فراموش کرد. پرسش اصلی در اینجا چرایی رفتن به سوی واقعیت است. آن چه باعث شکل گیری چنین سینمایی می شود، سینمای پیش از نیوریالیسم است، یعنی دوران فاشیسم و سینمای فاشیسم که انسان را از موجودیت اخلاقی خودش دور کرده بود و محدود شدن به محور قدرت و نفی فردیت انسان و به جای آن قرار دادن جمعیت تابع و یکی شده را هم ارز مفهوم ملی گرایی قرار داده بود. اما شکست حاکمیت در جنگ به هنرمندان ایتالیا نشان داد که وقتی اخلاقیات لگدمال شود، فاجعه ای عظیم رخ می دهد. سینماگران ایتالیا به این ادراک رسیدند که بایستی به جامعه یادآور شوند که انسان اگر موجودیت اخلاقی اش را کنار بگذارد و تعهدی به آن نداشته باشد، تبدیل به یک موجود خطرناک می شود. از این حیث فیلم نیوریالیستی فیلمی متعهد است که فراتر از سرگرمی و فرم متفاوت سعی دارد مخاطب را نیز متعهد سازد. از دل چنین دیدگاهی که به اخلاقیات و تعهد تاکید دارد، به وجود آمدن فرم تنها از دریچه ی نشان دادن واقعیت به دست می آید و مابقی تکنیک های فرمی مانند نماهای بلند، داستان های ساده و شخصیت هایی که از دل جامعه بیرون می آید، در راستای این است که انسان به عنوان موجود اجتماعی باید متعهد باشد.

مفهوم زیبایی بدون تردید یکی از بنیادی ترین ابعاد هنر محسوب می شود. فلاسفه و دانشمندان متعددی در طی تاریخ فلسفه درباره ی مفهوم زیبایی اندیشیده و ایده های خود را مطرح کرده اند که با توجه به مبانی فکری هر کدام از آن ها، نظریات متفاوتی درباره این مقوله پدید آمده است. زیبایی نزد فلاسفه و حکمای اسلامی نیز از همان روزهای نخستین که اندیشه ی فلسفی در میان مسلمانان رایج شد، مورد توجه واقع گردید. این توجه که از سویی ناشی از نگاه دینی به اسلام و مبانی دینی مسلمانان و از سوی دیگر ناشی از دریافت های فلسفی آنان از آثار افلاطون و ارسطو و فلوطین بوده است باعث ایجاد آرای خاص هرکدام به مفهومی زیبایی گردید. تفکر مشایی و اشراقی در کنار اندیشه های دو فیلسوف بزرگ ابن سینا و سهروردی مهم ترین مکتب های فلسفی  ایران و جهان اسلام به شمار می روند. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که این فلاسفه در کنار تمام مباحث و سوالات فلسفی عام، در مورد زیبایی هم دارای اندیشه ها و دیدگاه هایی بودند. تفکرات آن ها در مورد هنر و زیبایی را می توان از تبیین جایگاه خیال و حافظه و از دل رمز و داستان های رمزی_شعر و ادبیات بیرون کشید. فلسفه نور سهروردی و زیبایی شناسی ابن سینا در بعضی از هنرهای اسلامی از جمله هنر در دوره حکومت صفویه (907-1135ه.ق) قابل مشاهده است. هنر ایرانی در دوره حکومت صفویه یکی از اعصار درخشان خود را تجربه کرد و در این هنر مفاهیم مذهبی و عرفانی نقشی محوری داشته است.

1.بررسی هنر و زیبایی شناسی در اندیشه ابن سینا و سهروردی.
2.بازشناسی انعکاس جلوه های هنر و زیبایی شناسی اندیشه ابن سینا و سهروردی در هنرهای دوره صفوی.

1.علل غایی در هنر از منظر ابن سینا و سهروردی چیست؟
2.اندیشه های هنر و زیبایی شناسی ابن سینا و سهروردی چه انعکاسی در هنرهای دوره صفوی یافته است؟

سیمون دوبوار در کتاب مشهورش، جنس دوم، مفاهیم خاص فمنیسم اگزیستانسیالیستی را برای اولین بار ارایه می‏ دهد. مطابق همین مضامین، وی تمایزهای بین مشخصه‏ های زیست شناسی و ساختار اجتماعی و تاریخی یک جنسیت و کلیشه‏ های مرتبط با آن را توضیح می‏ دهد و موفق می‏ شود منبع اصلی ای که زنان را در این ساختارها در مقام دیگری معرفی می کند اصلاح کند. با تکیه بر این الگوهای مطرح شده از سوی دوبوار، می توان شخصیت زن را در نقش‏ های خاص زنانه، مثل زن شوهردار و زن عاشق و زن نارسیست، توضیح داد. او با توصیف زنان در موقعیت‏ های متفاوت، سعی در به تصویر کشیدن مواردی دارد که چگونه زنان با زیر فشار گذاشتن خود در شرایط خاصشان زمینه را فراهم می کنند تا جنس دوم باشند. در این تحقیق سعی شده شخصیت‏ های زن سه درام مدرن اتوبوسی به نام هوس از تنسی ویلیامز، جن زدگان از هنریک ایبسن و آن ها زنده اند از آثول فوگارد بر اساس این رویکرد سیمون دوبوار توضیح داده شوند. پژوهش حاضر نشان می‏ دهد که چگونه کاربرد این نظریه در خوانش یک متن نمایشی می تواند درک رایج را، که ساخته نظام مردسالارانه است، تغییر دهد و جایگزین آن شود.

تفکر پیشاسقراطی یونان باستان با فلاسفه ملطی و جستجوی آنها برای منشا و آرخه عالم، آغاز میشود. هراکلیتوس با بیان اینکه طبیعت دوست دارد خود را پنهان کند، نخستین اندیشمندی است که در پی دانستن حقیقت بود و پارمنیدس نیز یکی از مهمترین متفکرانی است که بدنبال فهم حقیقت، با نشان دادن راه های گمان و حقیقت در شعر تعلیمیش، طریق رسیدن به حقیقت را بازگو نمود. در ادامه تفکر پیشاسقراطیان، آناکساگوراس مادی مسلک، چیزی بر این فهم اضافه نکرد، اما اشاره میکند که بر اثر ناتوانی حواس، انسان قادر به تشخیص حقیقت نمیباشد، اتمیستها (اتمیان) هم مطلبی بیش از اینکه حقیقت در گردابی پنهان است و از حقیقت چیزی نمیدانیم، بر مطالب قبل نیفزودند. حاصل این تفکرات درنهایت به یک نقطه مشترک میرسد که فهم از حقیقت همواره با کلماتی مانند فوزیس، پوشیدگی و ناپوشیدگی، ارتباط تنگاتنگی داشته است.

تربیت یونانیان باستان بر اساس اشعار هومر یا تراژدی نویسان بوده، و افلاطون تقریبا در تمام آثارش به ویژه در رساله «جمهوری»، که کاملترین و بهترین اثر اوست، به دشمنی با شعر و تراژدی، و تربیت حاصل از آن می پردازد؛ و در سه کتاب، دوم، سوم، و دهم از کتاب های دهگانه جمهوری، بیشتر از نوشته های دیگرش به شعر و تراژدی تاخته، با ذکر دلایلی، شاعران و تراژدی نویسان را از دولتشهر آرمانی اش بیرون می کند. نخستین دلیلی که افلاطون برای حکم خود بیان می کند، دروغ بودن داستان ها، یا نگفتن تمام حقیقت در داستان هاست. او سپس به موضوع تقلید پرداخته، با طرح عالم ایده، و تمثیل غار، مقلدان را کسانی می داند که با تقلید از تصویری، که خود تقلیدی از حقیقت است، سه مرحله از حقیقت دور افتاده اند. این مقلدان هم در حیطه هنرهای تصویری وجود دارند، که نقاشان هستند و هم در شعر، که تراژدی نویسان می باشند. پس افلاطون با تقسیم روح انسان ها به جزء شریف و جزء پست، تراژدی نویسان را به خاطر به هیجان درآوردن جزء پست روح آدمیان متهم می کند. افلاطون که به دنبال شیوه تربیت جدیدی بر اساس فلسفه برای آرمانشهر خود است، هرچند که در جمهوری به آن آثار اشاره نمی کند اما رساله قوانین، که حاصل دوران کهولت و پختگی اوست، به وضوح نوشته های خود را سرمشق مناسبی برای تربیت فلسفی درآرمانشهر معرفی می نماید.