سیدمنصور سیدسجادی
-
شهداد، یکی از محوطه های پیش ازتاریخی جنوب شرقی ایران است که پیدایش انبوهی از اشیاء مرتبط با زندگی روزمره و به ویژه اشیاء شان زا از گورستان آنجا نشان می دهد که این شهر در دوره مفرغ در نظام تبادلات بین منطقه ای آن جایگاهی مهمی داشته است. گروهی از اشیاء سنگی شهداد، اشیاء ساخته شده از سنگ کلریت است که با نام سنگ صابونی نیز شناخته می شود. اشیاء سنگی کلریتی تقریبا در تمام مناطق شرقی و شمال شرقی ایران پراکنده هستند و نمونه هایی از آنها در شوش، تپه یحیی، محوطه های گوناگون در حاشیه خلیج فارس و بین النهرین و شمال شبه جزیره عربی باعث شد تا اصطلاح «بین فرهنگی» برای آنها ابداع شود که با پیدا شدن مرکز اصلی تولید آنها در دشت جیرفت این نظریه مردود شناخته شد و باستان شناسان اصطلاح جدید جیرفتی را به این دسته از اشیاء اطلاق کردند. سنگ کلریت به رنگ های سبز تیره، سیاه و خاکستری دیده شده و معادن آن در چند نقطه در کرمان و ازجمله در برج باغ ارزوییه وجود دارد. هر سه رنگ کلریتی در میان اشیاء شهدادی دیده می شود. در این مقاله کلریت های شهداد بررسی می شود.
کلید واژگان: کلریت، شهداد، جنوب شرق ایران، دشت لوت، خلیج فارسShahdad is one of the prehistoric sites in southeastern Iran, where the discovery of a large number of objects related to daily life, especially ceremonial objects, from a cemetery indicate that the city had an important place in the interregional exchange during the Bronze Age. A group of stone objects from Shahdad are objects made of chlorite stones. Chlorite stone objects are scattered almost throughout the eastern and northeastern regions of Iran, and these examples in Susa, Tepe Yahya, various sites on the Persian Gulf and Mesopotamia, and the north of the Arabian Peninsula led to the invention of the term “intercultural” for them, but with the discovery of their main production center in the Jiroft Plain, this theory was rejected and archaeologists applied the new term “Jiroftian” to this group of objects. Chlorite stone is found in dark green, black, and gray colors, and its mines are found in several places in Kerman, including the Orzueeyeh Garden Tower. All three colors of chlorite are seen among Shahdad objects which this article deals with.
Keywords: Chlorite, Shahdad, Southeast Iran, Lut Desert, Persian Gulf -
فصلنامه اثر، پیاپی 74 (پاییز 1395)، صص 103 -130کاوش در شهر سوخته سیستان سابقه ای پنجاه ساله دارد و کاوش در بخش مسکونی شهر سوخته یکی از اهداف مستمر و پیگیر گروه باستان شناسی شهر سوخته و دهانه غلامان از سال 1378 تا کنون بوده است. طی این سال ها در 29 کارگاه در بخش مسکونی شهر سوخته حفاری صورت گرفته است که کاوش در ساختمان شماره 1، 20 ، 26 ، و 28 از مهم ترین این زنجیره کاوش های باستا نشناختی به شمار می آید. انتخاب محل کاوش در کارگاه های شماره 26 و 28 که در بخش مسکونی مرکزی قرار گرفته اند، بر اساس مطالعات سطحی، بررسی های زمین مغناطیس سنجی و عکاسی هوایی با پهباد انجام پذیرفته که از چند حیث دارای اهمیت است. نخست این که این کارگاه ها در بخشی از شهر سوخته قرار گرفته اند که به نظر می رسد محصول توسعه شهرنشینی و به دنبال آن گسترش ساخت وساز شهری بر اساس نیاز و شرایط جدید بوده و شهرسازی در این بخش بر اساس طرح و نقشه از پیش تعیین شده بوده است. دوم اینکه بر اساس مطالعات سطحی این بخش از شهر سوخته شواهد زیادی از سفال های دوره چهارم استقرار در شهر سوخته عرضه داشته که می تواند به برداشت های نوینی از این دوره بیانجامد. کاوش های این دو کارگاه شواهد بسیار زیادی از دوره چهارم استقرار ارائه کرده و نشان می دهد که آثار و بقایای این دوره در بخش های دیگری از تپه به ویژه بخش مرکزی و شمالی نیز قابل پیگیری و ردیابی است. سومین دلیل، کاوش ساختارهای معماری ویژه ای در ساختمان شماره 26 است که شامل یک دالان پنجاه متری روباز با هجده دیوارک پشتیبان و بخش های مسکونی و انبار یشکل مرتبط با این دالان می شود که این سازه ها همراه با شواهد مادی بسیار زیادی به جا مانده از دوره چهارم و پایانی استقرار در شهر سوخته هستند.کلید واژگان: شهر سوخته، مسکونی مرکزی، دوره چهارم، دالان، دیوارک پشتیبان، کاوش باستان شناسی
-
Here are presented the preliminary results of excavations in buildings Nos. 1 and 20. The first one is large, with tens of rooms/ spaces and 6 structural levels (Levels A-F) of periods II and III. Level A is the oldest and most structures of this level are storage rooms, containing seals, seal impressions and other administrative objects. Level B is not well-documented, although changes are seen in the use of the architectural complex. Level C is somehow similar to the previous one. In Level D the Building becomes a large structure, perhaps attesting growing social complexity in Sistan. The main entrances are on the southern side, living spaces are on the central axis and storage spaces on the eastern and western margins. About 50 Spaces were excavated in Level E, but the main part of the structures of this level consists in 10 rooms. Level F is the last one, later on this part of the settlement was abandoned. Building 20 lies northwest of Building 1. Excavations lasted only 25 days and are not complete. The complex has 12 spaces disposed in a northsouth direction with a coherent architecture of mud bricks. Rooms have right angles and walls approximately 70 - 80 cm thick. The main entrances of building were generally painted with two layers of red and white plaster. In spaces 4 and 5 were found two very large fireplaces, filled with a large amount of ash and charcoal. The exterior of the fireplaces were coated with white clay plaster. According to the very few materials, mainly pottery, this building can be dated to period IV.Keywords: Shahr, i Sokhta, Fireplace, Building Nos. 1, 20, Specialization
-
-
-
-
-
تاثیر عناصر و پدیده های جغرافیایی بر انسان و زندگی او فراوان است. این تاثیرات را می توان حداقل بر جذب و دفع گروه های انسانی، نوع و شکل سکونتگاه، محوطه های استقراری و جابه جایی آن، میزان بهره وری از منابع طبیعی، جمعیت و... مشاهده کرد.
در این مقاله سعی شده است تا بر اساس بررسی های باستان شناسی که در حوزه زهک سیستان صورت گرفت به نقش جغرافیا و به خصوص هیدرولوژی در شکل گیری و نابودی تمدنهای مختلف سیستان و حوزه زهک پرداخته شود. تاسیس تاریخ استقرار، زمان ترک محوطه ها و مجموعه علل آن در هر یک از محدوده های مطالعه شده، از مهمترین اهداف در پژوهش مورد نظر است.
روش بررسی به صورت پیمایش میدانی و سیستماتیک انجام شد. در این روش نمونه های شاخص فرهنگی (سفال) جمع آوری شد؛ سپس مطالعات باستان شناسی روی آنها انجام گرفت.
نتایج حاصل از این بررسی موجب شد تا شاخص انگاره های زیستی و استقراری این منطقه ابزار لازم را در بازسازی محیط جغرافیایی آن در دوره های مختلف زمانی (پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی) فراهم سازد.
کلید واژگان: سیستان، حوزه زهک، باستان شناسی، بررسریهای باستان شناسی، جغرافیا، هیدرولوژی -
دو منطقۀ اصلی فرهنگی با امکان تقسیم به مناطق کوچک تر در نواحی شمال شرقی و جنوبی ایران وجود دارند که بقایای یکی از قدیمی ترین سازمان های دولتی و شهری در ایران شرقی را در محوطه های با 10 تا 12 هکتار وسعت و جمعیتی برابر با 2000 تا 3000 نفر در خود جای داده اند.
یکی از مناطق وسیع فرهنگی شرق ایران دشت سیستان و حوضه رودخانه هیرمند است. مراکز اصلی این منطقه شهر سوخته در سیستان ایرانی و موندیگاک در کنار رودخانۀ ارغنداب بوده است. در کلیۀ این نقاط وطی نیمۀ اول هزارۀ سوم پ.م. تثبیت شکل های دولتی دقیقی در ترکیب جوامع دیده می شوند.
درحالی که پیدایش اشیای دوران آغاز ایلامی در محوطه هایی چون سیلک وتپه یحیی نشان از تحول رشد فرهنگ محلی بوده، در گروه دیگری از محوطه ها، مانند شهر سوخته و تپه حصار، فرهنگ محلی نفوذ خود را همچنان حفظ کرده است. این وضعیت بیشتر در نقاطی مانند منطقۀ هیرمند و یا مناطق کوه پایه ای شرقی البرز که دارای جمعیت بیشتری بوده اند مشاهده می شود.
شهرهای فلات ایران نیز مانند شهرهای میان رودانی معمولا دارای معابد و ساختمان های بزرگ و زیبایی بوده اند. کاوش های اخیر نشان داده اند که پرستش گاه ها در ایران نیز چون میان رودان در روی مصطبه ها و با خشت در روی خرابه های قدیمی ساخته می شده اند که بقایای آن ها رادر زیر ساختمان های جدیدتر می توان دید. درحالی که بناهای زیگورات مانند در ایران به صورت گسترده دیده نمی شود، معابد پیدا شده در آلتین تپه، ترنگ تپه وموندیگاک را می توان جزو این گروه از بناهای دنیای ایرانی محسوب کرد که همگی مربوط به نیمۀ دوم هزارۀ چهارم و یا نیمۀ اول هزارۀ سوم پ.م. یعنی زمانی که نخستین شهرها در استپ های هیرمند و قره قوم در حال شکل گیری بوده اند، می باشند.
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.