محمدباقر ربانی
-
فقه اجتماعی بخشی از دانش فقه بوده که مکمل فقه فردی است و به بررسی فقهی و اجتهادی مسائل اجتماعی با رویکرد اجتماعی می پردازد، لذا یک پدیده نوظهور و لازم به شمار می رود. در این راستا، هدف پژوهش حاضر ماهیت شناسی و چگونگی فقه اجتماعی به عنوان یک دانش فقهی یا اجتماعی است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و نتایج نشان داد، فقه اجتماعی در موازات فقه فردی به عنوان یک رشته دانشی، از ضروریات مراکز آموزشی و پژوهشی در حوزه علمیه و دانشگاه به شمار می رود و امروزه با توجه به پیچیدگی مسائل اجتماعی در جامعه مدرن و ضرورت پرداختن به این موضوعات از منظر فقه شیعه، بیشتر از گذشته محسوس است. توجه به رویکرد اجتماعی به مسائل فقهی جامعه نوین، نگاه سیستمی و نظام مند به مسائل، توجه به پیامدهای فتاوای فقها و استفاده از نظر کارشناسان در تشخیص بهتر موضوعات، از مولفه های مهم فقه اجتماعی هستند. پرداختن به مسائلی نظیر ورود بانوان به ورزشگاه، دوچرخه سواری، حیوان گردانی شهروندان در معابر عمومی و نگهداری آن ها در خانه، زیبایی بدن، نقش حاکم در پوشش افراد جامعه و... ازجمله مسائلی است که ضروری است مورد مطالعه و واکاوی فقهی قرار گیرد. با توجه به تخصصی شدن دروس و عدم وجود رشته فقه اجتماعی در درختواره حوزه علمیه و از طرفی ضرورت ایجاد رشته ای با این عنوان، تدوین و ایجاد این رشته دانشی برای مراکز علمی لازم به نظر می رسد. در این نوشتار برای رشته فقه اجتماعی، 14 واحد به عنوان پیش نیاز و 36 واحد به عنوان دروس تخصصی در نظر گرفته شده است.
کلید واژگان: فقه اجتماعی، فقه فردی، نظام اجتماعیSocial fiqh is a branch of jurisprudential knowledge that complements individual fiqh and addresses social issues through a jurisprudential and ijtihād-based approach with a social perspective. Therefore, it is regarded as a novel and necessary phenomenon. The present study aims to explore the ontology and nature of social fiqh as either a jurisprudential or social science. The research method is descriptive-analytical. The findings reveal that social fiqh, alongside individual fiqh, is an essential academic field for educational and research centers in seminaries and universities. Given the complexity of social issues in modern society and the necessity of addressing these matters from the perspective of Shia jurisprudence, its importance is more evident than ever. Key components of social fiqh include adopting a social approach to jurisprudential issues in modern society, employing a systematic and organized perspective on issues, considering the consequences of jurists’ fatwas, and consulting experts for better subject discernment. Topics such as women's entry into sports stadiums, cycling, public pet-walking and pet-keeping at home, body aesthetics, and the role of governance in public dress codes are critical matters that require jurisprudential examination. Considering the specialization of courses and the absence of social fiqh as a field in the seminary curriculum, establishing and structuring this discipline in academic institutions is deemed necessary. This paper proposes 14 prerequisite credits and 36 specialized credits for the field of social fiqh.
Keywords: Social Fiqh, Individual Fiqh, Social System -
فقه معاصر واژه ای برای پرداختن به مباحث و مسائل فقه های تخصصی و فقه های مضاف است. فقه معاصررا می توان قسیم فقه فردی به شمار آورد که به بررسی مسائل فقهی مورد نیاز جامعه امروزی با رویکرد اجتماعی می پردازد و با توجه به گستردگی و پیچیدگی مسائل اجتماعی، لازم است این گونه مسائل با رویکرد اجتماعی در فقه شیعه مورد تفقه قرار گیرد و نیازهای اساسی جامعه امروزی را فراهم نماید. با توجه به اینکه فقه معاصر به بررسی مسائل مربوط به جامعه و اجتماع و نهادهای مربوط به آن می پردازد، ضروری است که ظرفیت های فقهی و فرافقهی در این باره مورد توجه و واکاوی قرار گیرد ودر این نوشتار این عنوان با روش توصیفی و کتابخانه ای مورد بررسی قرار می گیرد. فضای صدور، خطابات قانونیه و منطقه الفراغ به عنوان دیدگاه های فقهی و مباحثی نظیر نگاه سیستمی به فقه، فهم اجتماعی نص، زمان ومکان به عنوان دیدگاه های فرا فقهی مورد واکاوی قرار گرفته است.
کلید واژگان: فقه معاصر، خطابات قانونیه، فهم اجتماعی نص، منطقه الفراغ، نگاه سیستمی -
امروزه به کارگیری فناوری در سازمان ها به عنوان راه حلی برای مسائل سازمانی مطرح و پیدایش مفهوم جدید «کارآفرینی فناورانه» را موجب شده است. بانک ها یکی از مهم ترین سازمان های اثرگذار در توسعه کارآفرینی در کشور محسوب می شوند و توسعه فناوری صنعت بانک داری را به سوی به کارگیری کارآفرینی فناورانه به منظور بهبود کارایی سوق داده است. از این رو هدف پژوهش حاضر طراحی مدل کارآفرینی فناورانه در بانک کشاورزی بود. تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و بر اساس روش، توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه آماری در مرحله کیفی 20 نفر از خبرگان بودند که به روش قضاوتی هدفمند انتخاب شدند و در مرحله کمی، کارکنان بانک کشاورزی استان گلستان به تعداد 250 نفر بودند که حجم نمونه مطابق جدول کرجسی و مورگان 152 نفر تعیین و برای نمونه گیری از روش تصادفی ساده استفاده شد. برای شناسایی عوامل از روش دلفی و برای طراحی مدل از روش مد ل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار Smart PLS3 استفاده شده است. نتایج دلفی نشان داد عوامل موثر بر کارآفرینی فناورانه، شامل 36 مولفه در قالب 7 بعد (تعاملات بین سازمانی، ساختاری، نهادی، مهارتی، مدیریتی، بازار و مشتریان، فناوری) می باشند. همچنین نتایج مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد تعاملات بین سازمانی (792/0)، ساختاری (841/0)، نهادی (846/0)، مهارتی (726/0)، مدیریتی (628/0)، بازار و مشتریان (598/0) و فناوری (491/0) بر کارآفرینی فناورانه تاثیر مثبت و معنی داری دارند. در نهایت می توان گفت: کارآفرینی فناورانه به عنوان یک راهبرد مهم برای بانک کشاورزی به منظور باقی ماندن در محیطی به شدت رقابتی، تلقی می شود.
کلید واژگان: کارآفرینی فناورانه، بانک کشاورزی، استان گلستان، دلفی، معادلات ساختاری.Today, the use of technology in organizations as a solution to organizational problems has led to the emergence of a new concept: "technological entrepreneurship." Banks are considered one of the most influential organizations in the development of entrepreneurship in the country, and the advancement of technology has prompted the banking industry to utilize technological entrepreneurship to improve efficiency. Therefore, the aim of the current research was to design a technological entrepreneurship model for the Agricultural Bank. This research is applied in terms of purpose and descriptive-correlational based on the method. The statistical population in the qualitative stage comprised 20 experts who were selected by a purposeful judgment method. In the quantitative stage, there were 250 employees of the Agricultural Bank of Golestan province. The sample size was determined to be 152 people according to the Krejcie and Morgan table, and sampling was done using a simple random method. The Delphi method was used to identify factors, and the structural equation modeling method with Smart PLS3 software was used to design the model. The Delphi results showed that the effective factors on technological entrepreneurship include 36 components in the form of 7 dimensions: inter-organizational, structural, institutional, skill, managerial, market and customer interactions, and technology. Additionally, the results of structural equation modeling showed that inter-organizational (0.792), structural (0.841), institutional (0.846), skill (0.726), managerial (0.628), market and customer interactions (0.598), and technology (0.491) factors have a positive and significant effect on technological entrepreneurship. In conclusion, technological entrepreneurship is considered an important strategy for the Agricultural Bank to remain competitive in a highly dynamic environment.
Keywords: Technological Entrepreneurship, Agricultural Bank, Golestan Province, Delphi, Structural Equations -
فقه اجتماعی ازجمله دانش های تخصصی و مضافی است که امروزه در جامعه نخبگانی و حوزه علمیه مورد توجه قرار گرفته و در تبیین و چیستی آن در گام های آغازین این دانش قرار داریم. این دانش که به بررسی موضوعات فقهی با رویکرد اجتماعی می پردازد، ظرفیت مناسبی برای پاسخ گویی به نیازهای جدید جامعه دینی با روش فقه جواهری به شمار می آید. از سویی با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران و ایجاد تمدن نوین اسلامی، ضرورت دارد رویکرد اجتماعی به مسایل فقهی مطرح شود تا زمینه نظام سازی در عرصه های اجتماعی فراهم گردد؛ از سوی دیگر با ایجاد نظام سازی فقهی، زمینه به چالش کشیده شدن نظام های غربی و تمدن غربی نیز فراهم می شود. در میان مکاتب فقهی، مکتب فقهی امام خمینی با توجه به پررنگ بودن مباحث و موضوعاتی همچون روش تجمیع ظنون، عرف، قاعده لاضرر، نقش حاکم اسلامی و خطابات قانونیه، ظرفیت مناسبی برای تولید فقه اجتماعی دارد و در این نوشتار از روش توصیفی و کتابخانه ای به بیان ظرفیت های مکتب فقهی امام خمینی در تولید فقه اجتماعی اشاره خواهد شد.
کلید واژگان: مکتب فقهی، فقه اجتماعی، عرف، خطابات قانونیه، تجمیع ظنونSocial jurisprudence is one of the specialized and additional sciences that is being considered by the elite of the seminary school today, and we are in our initial steps of explaining what this knowledge is. This knowledge, which studies jurisprudential issues with a social approach, has a good capacity to treat the new needs of the religious community with the method of Jawjāhiri jurisprudence. On the other hand, according to the statement of the second phase of the Islamic revolution of Iran and the issue of creating a new Islamic civilization, it is necessary to raise a social approach to jurisprudential issues in order to provide the basis for systematization in social fields; On the other hand, by creating a jurisprudential system, the ground for challenging Western systems and Western civilization is also provided. Among the schools of jurisprudence, Imam Khomeini's school of jurisprudence has a good capacity to produce social jurisprudence due to its richness of topics such as the method of aggregation of opinions, custom, rule of Lā Ḍarar, the role of the Islamic ruler and legal speeches. In this paper, relying on the library sources and descriptive-analytical method, the capacities of Imam Khomeini's school of jurisprudence in the production of social jurisprudence will be surveyed.
-
فقه بهعنوان یک دانش نقلی وحیانی، که متکفل رفتار مکلفان است، به بررسی هنجارهای فردی و اجتماعی میپردازد. این دانش علاوه برکتاب وسنت، از عقل واجماع هم استفاده میکند. با توجه به اینکه فقه شیعه، یک فقه فعال، پاسخگوی شرایط و زمینههای اجتماعی است و ازآنجاکه در اسلام احکام تابع موضوع میباشد، با تغییر موضوع، بر اثر تغییر زمانه، احکام آن هم تغییر میکند، ازاینرو این اصطلاح رایج هست که احکام تابع زمان ومکان است توان پاسخگویی به نیازهای متغیر افراد و جوامع را دارد. در این نوشتار، از روش توصیفی تحلیلی برای استنتاج و نتیجهگیری از پژوهش و با استفاده از روش کتابخانهای، برای گردآوری مطالب به مطالعه ظرفیتهای احکام اجتماعی فقه میپردازد. انقلاب اسلامی ایران و تحولات آن در دوران معاصر، که متاثر از فقه بوده، ضرورت است ظرفیتهای احکام اجتماعی فقه مورد مطالعه و پژوهش قرار گیرد. در میان آراء و نظرات فقها، نظرات فقهی و آرای امام خمینی و آیتالله خویی، بهعنوان فقهای تاثیرگزار در جهان اسلام مورد مطالعه و توجه قرار گیرد. ازاینرو این نوشتار به بیان ظرفیت اجتماعی فقه در ترسیم نظام مدیریتی جامعه، نظام معیشتی جامعه، جامعهپذیری فقهی و ایجاد تمدن نوین اسلامی میپردازد.
کلید واژگان: فقه، تمدن سازی، فقه اجتماعی، نظام مدیریتی جامعه، رهبری -
آسیب های اجتماعی ازجمله مسایلی است که در هر جامعه ای موجود و وسعت آن منوط به تعریفی است که از آن ارایه شده است. جامعه شناسان نظریه های زیست شناسانه، روان شناسانه و جامعه شناسانه برای آسیب های اجتماعی مطرح کرده اند، اما آنچه در این نوشتار موردتوجه قرار گرفته، راه های مواجهه با آسیب های اجتماعی از منظر اسلام است. آسیب شناسی اجتماعی به بررسی و مطالعه نابسامانی و اختلال و عدم تعادل در کارکردهای مربوط به حیات اجتماعی انسان ها می پردازد و اصطلاح آسیب شناسی از علوم زیست شناسی عاریت گرفته شده و در مباحث جامعه شناختی با تسامح به کج رفتاری اطلاق می شود. راهکارهای اسلام برای مبارزه با آسیب ها، برخی اجتماعی و برخی اقتصادی است.مواردی نظیر تقویت جامعه پذیری دینی، نظارت اجتماعی، تفریحات سالم و نقش گروه های مرجع ازجمله عوامل اجتماعی در کاهش آسیب های اجتماعی به شمار می رود. هم چنین زکات، انفاق، وقف نیز ازجمله عوامل اقتصادی برای کاهش آسیب های اجتماعی از منظر اسلام است که در این مقاله با روش توصیفی کتابخانه ای موردبررسی قرار می گیرد.
کلید واژگان: آسیب شناسی، مدیریت زمان، جامعه پذیری دینی، گروه های مرجع، کنترل اجتماعیSocial harms are among the issues that exist in any existing society and its extent depends on the definition that is provided. Sociologists have proposed biological, psychological, and sociological theories for social harms, but what this article focuses on are ways of dealing with social harms from an Islamic perspective. Social pathology studies the disorder and disorder and imbalance in the functions related to human social life and the term pathology is borrowed from the biological sciences and in sociological discussions with Tolerance refers to misbehavior. Islam's strategies for combating harms are some social and some economic. Issues such as strengthening religious sociability, social supervision, healthy recreation and the role of reference groups are among the social factors in reducing social harms. Zakat, almsgiving and endowment are also among the economic factors to reduce social harm from the perspective of Islam, which in this article is examined by descriptive-library method.
Keywords: Pathology, Time management, religious sociability, reference groups, social control -
فقه به عنوان یک دانش نقلی وحیانی که متکفل رفتار مکلفین است، به بررسی هنجارهای فردی و اجتماعی می پردازد. البته این دانش، علاوه بر کتاب و سنت، از عقل و اجماع هم استفاده می کند، به علاوه فقه شیعه یک فقه فعال، مطابق با شرایط و زمینه های اجتماعی و تابع زمان و مکان است، ازاین رو توان پاسخگویی نیازهای متغیر افراد و جوامع را دارد. این تبعیت، به معنای نادیده گرفتن ثابتات احکام الهی و عرفی سازی نیست. بلکه ازآنجایی که احکام الهی موضوع محور می باشند، همچنان که استحاله یا رفع مانع یا حصول شرط در مسیر زمان، پدیده ها را یا از وضعیت یک حکم فقهی خارج می کند، یا زیرمجموعه یک حکم فقهی قرار می دهد. ازاین رو، در موضوعات اجتماعی فهم چنین تغییرات سخت تر شده، منجر به تحجر و تصلب بر ظاهر می شود. پس از انقلاب اسلامی و فعال شدن فقه در عرصه های اجتماعی، ضرورت دارد که تاثیر جامعه بر فقه بررسی شود. اهمیت مکتب فقهی امام خمینی ره، به این است که ایشان با توجه دادن به عنصر زمان، مکان و مصلحت که عامل تغییر در اجتهادند، به تاثیر شرایط اجتماعی در فهم موضوع، تعیین مصادیق موضوع و احکام فقهی اهتمام داشته اند.کلید واژگان: فقه، جامعه، زمان و مکان، مصلحت، فقه اجتماعیAs a traditional-revealed knowledge, fiqh deals with stipulating the duties of the religiously accountable individuals (Mokallaf) and examines individual and social norms. Of course, in addition to the Quran and Sunnah, intellect and consensus are also used in this knowledge. In addition, Shi'i fiqh is a dynamic fiqh, which is in accordance with social conditions and a function of time and space, and thus has the ability to fulfill the changing needs of individuals and societies. This flexibility does not mean ignoring the constant divine rules or secularization. Rather, since divine rules are subject-oriented, and the transformation or removal of a barrier or the fulfillment of conditions in the course of time either remove phenomena from the status of a jurisprudential ruling, or classify them under a jurisprudential ruling, it becomes harder to understand such changes in social issues, and this can lead to petrification and stagnation. After the Islamic Revolution and the activation of fiqh in social areas, it is necessary to examine the impact of society on fiqh. Imam Khomeini's jurisprudential school is important because by drawing attention to the element of time, place and expediency, that are the cause of change in ijtihad, he highlighted the impact of social conditions on understanding the fiqh rulings and determining their instances.Keywords: jurisprudence, society, time, place, expediency, social fiqh
-
انزوای سیاسی تشیع در بسیاری از مقاطع تاریخی، اغلب فقه شیعی را به اتخاذ رویکرد فردی سوق داده است. اما برخی از دوره های تاریخی، حمایت حکومت ها از مذهب تشیع، یا دستیابی تشیع به قدرت و حکومت، تحولاتی را در علم فقه به دنبال داشته است. اتخاذ رویکرد اجتماعی تحت عنوان «فقه اجتماعی» یا «فقه الاجتماع» از آن جمله است. در این مقاله برآنیم تا مبادی معرفتی و غیرمعرفتی فقه اجتماعی شیعی را از دوران صفویه تا دوره معاصر، با روش تحلیلی مورد بررسی روش شناختی قرار دهیم. این بررسی نشان می دهد که ویژگی های فردی، فقهایی مثل محقق کرکی، میرزای شیرازی، مرحوم نائینی، شهید صدر و امام خمینی ره، در بستر اجتماعی سیاسی مناسب، فقه را به سمت توجه به مبانی معرفتی ویژه ای، از جمله نقش زمان و مکان، مصلحت، مقاصد، نظر کارشناسان، تاریخ اسلام و روایات غیرفقهی، در فرایند اجتهاد سوق داده است که محصول آن، اتخاذ رویکرد اجتماعی در فقه و تاسیس، تثبیت و تکامل فقه اجتماعی است.کلید واژگان: فقه اجتماعی، روش شناسی فقه، فقه الاجتماع، زمان و مکان، مصلحتThe political isolation of the Shia in many historical periods has often led Shiite fiqh to adopt an individual approach. However, in some historical periods, governments support for the Shia school of thought or the rising of Shiism to power led to development of the discipline of fiqh including the adoption of a social approach under the name of social fiqh Fiqh al-Ijtima. Mking a methodological analysis, this paper seeks to examine the epistemic and non-epistemic principles of Shiite social fiqh from the Safavid period to the present time. This review shows that the individual characteristics of such jurists as Mohammad Karki, Mirza Shirazi, late Naini, Shahid Sadr and Imam Khomeini, in the appropriate sociopolitical context, have led fiqh towards attending to specific epistemological foundations, including the role of time and place, expediency, intentions, expert's opinions, history of Islam and the narratives which are not concerned with fiqh in the process of ijtihad which has led to the adoption of a social approach to fiqh, establishment, consolidation of the position of social fiqh and its full development.Keywords: social fiqh, fiqh methodology, Fiqh a-Ijtima', time, place, expediency
-
دانش فقه از جمله دانش هایی است که به بررسی هنجارهای فردی واجتماعی می پردازد. در گذشته بررسی هنجارهای فردی در میان فقهای ما مطرح بوده اما بررسی هنجارهای اجتماعی با رویکرد اجتماعی از جمله مباحثی است که در عصرحاضر باید مورد تفقه فقهاء قرار گیرد. فقه اجتماعی، فقهی است که مسائل و هنجارهای اجتماعی را با رویکرد اجتماعی مورد بررسی اجتهادی قرار می دهد. فقه حکومتی، فقه رسانه و ارتباطات، فقه هنر، فقه شهرسازی و فقه تربیتی، زیر مجموعه های فقه اجتماعی به شمار می آید. در این نوشتار ابتداء به بررسی مفهوم شناسی فقه اجتماعی وسپس به بررسی روش شناسی فقه اجتماعی با تاکید بر اندیشه های آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی پرداخته شده و بررسی جایگاه عقل، نقش حاکم اسلامی، قواعد فقهیه در فقه اجتماعی ورابطه مقاصد الشریعه با فقه اجتماعی، مورد پژوهش قرار گرفته است.کلید واژگان: فقه اجتماعی، فقه حکومتی، روش شناسی، عقل، حاکم اسلامی، قواعد فقهیهThe realm of jurisprudence (Fīqh) is a branch of knowledge that deals with surveying individual and social norms. Individual norms have been investigated by past Shia Jurists, but social norms are expected to be a subject for jurists’ research today, adopting a social approach. Social jurisprudence is a branch of jurisprudence which investigates social issues and norms with use of a social approach. Governmental jurisprudence, jurisprudence of media and communication, jurisprudence of art, jurisprudence of municipal engineering, and jurisprudence of upbringing are branches of social jurisprudence. After defining the term “social jurisprudence”, this study investigates the methodology of social jurisprudence, with emphasis on Ayatullah Mohammad Javad Fazil Lankarani’s viewpoint. The position of intellect, the role of Islamic ruler, the jurisprudential rules applied in social jurisprudence, and the relationship between the objectives of Sharīa law (Maqasid al-Sharīah) and social jurisprudence are also studied. We hope that these novel subjects will lay the groundwork for the development of social and governmental jurisprudence in Shia seminaries.Keywords: Social Jurisprudence, Governmental Jurisprudence, Methodology, Intellect, Islamic Ruler, Jurisprudential Rules
-
فرهنگ جهانی درعصر جهانی شدن، از مفاهیمی است که توجه بسیاری از اندیشوران را به خود جلب کرده است. در این نوشتار، در صددآنیم که با رویکرد اسلامی و با توجه به روایات عصر ظهور، فرهنگ جهانی را ترسیم کنیم؛ لذا ابتدا به توضیح مفاهیم پرداخته و سپس به سه استراتژی فرهنگی که عبارتند از: تنوع فرهنگی یا پلورالیسم فرهنگی، یکسان سازی یا امپریالیسم فرهنگی و وحدت در عین کثرت، اشاره خواهد شد و بر اساس استراتژی سوم که همان وحدت در عین کثرت است، به تبیین فرهنگ جهانی در عصر ظهور خواهیم پرداخت.
کلید واژگان: جهانی شدن، فرهنگ، تنوع فرهنگی، وحدت فرهنگی، یکسان سازی، امپریالیسم فرهنگی، جامعه جهانی مهدوی، وحدت در عین کثرتUniversal culture, at the age of globalization, is one of the significant concept that attracts the majority of learned attention. In this paper, we are going to illustrate the universal culture with Islamic approaches and paying attention to the narratives of zohor era. Thus primarily we explain the technical concepts and then three cultural strategies which are: cultural variation or cultural pluralism. Equality or cultural imperialism, unity via pluralism (Multitudes) which well be discussed later. We will also process to the third strategy, that is, unity via Multitude which approves the universal culture at the age of zohor.
Keywords: Globalization – culture – cultural – variation – cultural unity – equality – cultural imperialism – Mahdaviiat universal society – unity via Multitude
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.