مریم فراست

محوطه های باستانی به دلیل اهمیت و گستردگی ارزشها و اقدامات مورد نیاز جهت حفظ و انتقال این ارزش ها به آینده به راهبردهای حفاظتی جامع نیاز دارند. این راهبردها در ادبیات حفاظت و مرمت با اصطلاحات مختلفی از جمله برنامه ریزی مدیریت حفاظت، شناخته و عنوان میشود. شکی نیست که ارائه یک طرح حفاظتی و مرمتی جهت حفاظت از محوطه ای با ارزش های بسیار وسیع مادی دلیل در این پژوهش وگزارش مرمتی با گردآوری اطلاعات اولیه اعم از اطلاعات مربوط به شناخت محوطه و حفاظت در نهایت برنامه ای به صورت راهکارهای کلی جهت حفاظت و معرفی محوطه ارائه خواهد شد. چنین پژوهشهایی و اقدامات حفاظتی و مرمتی گرچه ابتدایی است اما میتواند گام نخستی جهت شروع اقدامات جدی ملی و جهانی جهت حفاظت، مرمت و معرفی محوطه های باستانی ارزشمندی از این دست محسوب شود.

هدف مطالعه، بررسی نگرش و میزان ارتکاب دانش آموزان به تقلب و نقش مولفه های برنامه درسی اجرا شده در آن بود. روش پژوهش، همبستگی و جامعه پژوهش، دانش آموزان دختر دبیرستانی شهرستان مه ولات (خراسان رضوی) در سال 1392 بود. نمونه برابر با 153 نفر و شیوه انتخاب تصادفی خوشه ایبود. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های محقق ساخته نگرش به تقلب، محیط آموزشی راف و همکاران (1997) و ارزشیابی ادراک شده الخروصی (2009) بود. پایایی و روایی ابزارها از میزان مطلوبی برای استفاده برخوردار بود. نتایج نشان داد که (9/3) درصد دانش آموزان اصلا مرتکب تقلب نشده و (9/35) درصد تقلب همیشگی داشته اند. میان نمره نگرش به تقلب و ارتکاب به آن 88/0 همبستگی و میان ادراک مثبت فراگیران از مولفه های تدریس، معلم، فضای یادگیری، خودکارآمدی تحصیلی و ارزشیابی تبحری با نگرش به تقلب همبستگی منفی وجود دارد. نتایج رگرسیون هم زمان نشان داد که متغیرهای پیش بین می توانند به صورت ترکیبی 86 درصد از تغییرات متغیر نگرش به تقلب را تبیین کنند و دو متغیر ارزشیابی تبحری محور و عملکردی محور می توانند نگرش مثبت به تقلب را پیش بینی کنند. تکوین فنی برنامه درسی و بازنگری در اجرای برنامه درسی از ضرورت های نظام آموزشی در جهت پرورش صداقت و پرهیز از تقلب دانش آموزان قلمداد شده است.

از آن جایی که مردم استان ایلام از روزگاران گذشته با انواع فرآورده های دستی و بافته های سنتی انس و عادت داشته اند، طبعا زمینه ای مناسب در روند رشد صنعت دستی این منطقه مهیا بوده است. استان ایلام مانند هر استان دیگری، دارای صنایع دستی مخصوص به خود است که از مهم ترین و جذاب ترین آن ها گلیم نقش برجسته است که منحصر به فرد و مخصوص همین منطقه می باشد. فعالیت تولیدی صنایع دستی در جامعه عشایری، عمدتا به وسیله زنان انجام می شود و جنبه کاربردی آن بیشتر از جنبه هنری اش است و اکثرا جنبه خود مصرفی داشته و منبع درآمدی محسوب می شده است.
بی شک گلیم نقش برجسته در استان ایلام از اهمیت شایانی برخوردار است، چه از نظر فرهنگی به دلیل انعکاس نقش های اصیل و سنتی این مرز و بوم و چه از نظر اقتصادی، که باعث تقویت اقتصاد منطقه می شود. دستیابی به این هدف مهم، مستلزم شناخت فرآیند صنایع دستی و عوامل مؤثر در ایجاد تنوع آن ها و نیز آثار اجتماعی آن است. همچنین باید یادآوری کرد که صنایع دستی از مهمترین فعالیت های اقتصادی اجتماعی در استان ایلام به شمار می رود و نقش بسیار مهمی در اقتصاد خانواده و در سطح کلان، در توسعه پایدار استان دارد. این مقاله ابتدا به معرفی استان ایلام و زندگی عشایر آن می پردازد و سپس ویژگی های گلیم نقش برجسته ایلام از نظرگاه رنگ و نقش و طرح را مورد بررسی قرار می دهد.
در بررسی گلیم نقش برجسته، پاسخ به سئوالات زیر مدنظر است:1. ویژگی و شاخصه اصلی نقش و طرح در گلیم نقش برجسته ایلام کدام است؟
2. آیا نوع بافت گلیم نقش برجسته در نوع کاربرد آن مؤثر است؟
جهت پاسخ دادن به سؤالات و رسیدن به اهداف فوق الذکر بر اساس نقش مایه ها، طرح، رنگ، نوع بافت، کاربرد و ویژگی های شاخص این هنر مورد بررسی قرار می گیرد.

خط و کتابت به عنوان برجسته ترین و والاترین شکل هنر اسلامی همواره از جایگاه رفیعی برخوردار بوده است و از این رو جای تعجب نیست که این هنر دیرینه در خدمت کتابت قرآن مجید و مکتوب نمودن کلام وحی به با شکوه ترین و زیباترین شکل ممکن قرار گرفته است.
اشتیاق به خوشنویسی که گونه ای نمایش ایمانی بود باعث خلق شگفت ترین آثاری شد که تا کنون در زمینه ی هنر مذهبی به وجود آمده است و دلیل ماندگاری آن آثار گرانبها، پس از گذشت سال های متمادی، مراقبت خاصی بوده که به واسطه تقدس متن آسمانی قرآن صورت گرفته است.
از جمله مکان هایی که یادگارهای بسیاری از میراث گرانبهای آثار و نسخه های نفیس خطی را در خود دارد؛ کتابخانه آستان قدس رضوی است. در میان نسخه های خطی بسیاری که از ادوار مختلف در این کتابخانه وجود دارد؛ 7 قرآن مربوط به قرن یازدهم/پنجم و 38 قرآن مربوط به قرن دوازدهم/ششم می باشد که جمعا 33 عدد از آن ها مترجم و 12 عدد غیر مترجم می باشد.
در این مقاله مقایسه ی 7 نمونه از نسخ دو قرن یازدهم/دوازدهم/پنجم-ششم؛ نوع تذهیب و کتاب آرایی و هم چنین روند کتابت قرآن در این دو قرن مورد بررسی قرار می گیرد، ضمن این که نمونه ها آن تعداد از نسخ است که تصاویر آن ها در اختیار می باشد.
- برررسی تطبیقی تذهیب، کتاب آرایی و کتابت قرآن در قرن یازدهم/دوازدهم/پنجم-ششم.
- بررسی تحولات هنر کتاب آرایی در دو قرن یازدهم-دوازدهم/پنجم-ششم.
سوالات- در نحوه کتابت و تذهیب قرآن بعد از قرن چهارم چه تحولاتی صورت گرفت؟
- تذهیب های به کار رفته در قرآن های مکتوب این دو قرن بیان کننده ی چه مفاهیمی است؟
شیوه تحقیق: تاریخی، تحلیلی و توصیفی.

وجود کتیبه ها در معماری اسلامی، از خصایص بارز و مهم هر بنایی است. تزیینات کتیبهای معماری اسلامی، مانند: گچبری، آجرکاری، سنگکاری و کاشیکاری، توسط هنرمندان، گاهی با کاربرد مجزا و زمانی در تلفیق با یکدیگر، نمایشی شگفت از زیبایی ها، را پدید آوردهاند. هنرمند اسلامی توانسته، با کنار هم قرار دادن حروف و اشکال تصویری بسیار زیبا و گوناگون که هر کدام با تنوع فوقالعاده، تداعیگر شکلی میباشند، ترکیبی تازه و بسیار جذاب پدید آورد. علاوه بر این، به طور کلی کتیبه ها، ابزاری برای پیام رسانی، انعکاسدهنده کلام خدا، سخنان اولیاء و ادعیه اسلامی هستند.
ازشاخصه های دیگر معماری اسلامی، نقوش هندسی هستند که از لحاظ میزان و درجهی اهمیت، همیشه و در همه جا به چشم میخورند. استفاده از نقوش هندسی در مفهوم نمادین و فلسفی آن، به منظور تاثیرگذاری روانی بر نیایش گر و تقویت حس وحدانیت، در فضای مسجد است. شکلهای پیچاپیچ هندسی با تکرار تناسبات وابسته به یک نقش، نوعی احساس نظم و هماهنگی را میآفرینند.
این دو عنصر تزیینی، بهعنوان دو شاخصه اصلی تزیین معماری اسلامی، در بسیاری از بناهای عصر صفوی اصفهان، در ترکیب با یکدیگر و به صورت مکمل دیده شده اند؛ که با حفظ جایگاه خود، معانی تازه و عمیقی را خلق کردهاند. قدر مسلم این که، نقوش هندسی، با هماهنگی و احساس وحدت، همراه با مضامین معنوی کتیبه ها پیامهای معنوی و روحانی ارزشمند و قدرتمندی را نشان می دهند که نه تنها در روح و اندیشه بیننده، رسوخ میکند، بلکه در کنار یکدیگر ترکیبهای بینظیری را پدید میآورند که به لحاظ زیبایی شناختی، بسیار حایز اهمیت میباشند.
اصفهان، یکی از شهرهای تاریخی ایران است که به دلیل موقعیت ویژهاش، در دوران اسلامی، بهخصوص در زمان حکومت صفویان، رونقی خاص در معماری یافت. توجه و تاکید بر عنصر تزیین از ویژگی های بنیادی معماری دوران صفویه می باشد. از این رو، بناهای اصفهان که از این دوره به جا مانده، منبع مهمی برای بررسی عنصر تزیین در معماری اسلامی ایران بهشمار میرود. در مساجد مشهور و مهمی چون: مسجد جامع، مسجد حکیم و...، و مدارسی چون: مدرسه چهارباغ و مدرسه کاسهگران، میتوان شکوه تزیینات معماری اسلامی و همچنین، هماهنگی و همنواختی کتیبه ها و نقوش هندسی را در کنار یکدیگر دید.
این مقاله که با هدف بررسی همنواختی دو عنصر کتیبه و نقوش هندسی در معماری بناهای اسلامی شهر اصفهان تنظیم شده، به دنبال پاسخ به سؤالات زیر است:1 - ارتباط میان نقوش هندسی و کتیبه، در معماری بناهای تاریخی اصفهان کدام است؟
2 - آیا ارتباطی میان مضامین نهفته در کتیبه ها، با معانی نمادین نقوش هندسی وجود دارد؟
3 - همپوشانی نقوش هندسی و کتیبه، به لحاظ بصری و زیبایی شناختی چگونه است؟
مطالب این مقاله، با استفاده از اسناد و مدارک موجود، گردآوری و بهشیوهی توصیفی، تاریخی و تحلیلی تنظیم گردیده است.

مسجد در فرهنگ اسلامی نه تنها به عنوان عبادتگاه بلکه به صورت مجمع و محل حل و فصل بسیاری از اختلافات و نیز برگزاری بسیاری مراسم همواره مورد توجه و احترام بوده است. بنابراین هنرمندان و صنعتگران همواره بر این بوده اند تا با همه نکته سنجی و کاردانی خویش به ایجاد تقویت، استحکام و زیبایی فضای معنوی آن کمک نمایند. در واقع مسجد مجموعه ای از هنرهای گوناگون است که بر روی هم، فضا و مکان خاصی را پدید آورده است. در معماری مسجد به تزیین آن توجه خاص شده است و می توان گفت اولین جایگاه تجلی هنر اسلامی مسجد بوده است. یکی از ارکان تزیین مساجد استفاده از نقوش هندسی در مفهوم نمادین و فلسفی آن به منظور تاثیرگذاری روانی بر نیایشگر و تقویت حس وحدانیت در فضای مسجد است. شکل های پیچاپیچ هندسی با تکرار تناسبات وابسته به یک نقش نوعی احساس نظم و هماهنگی می آفریند. کتیبه نیز در معماری مسجد جایگاه ویژه ای دارد. کتیبه ها علاوه بر این که محل زیبایی و وحدت خط و نقش هستند. استادی هنرمندان خطاط و کتیبه نگار را در بهره گیری مناسب از این دو عنصر در کنار هم نشان می دهند و ابزاری برای پیام رسانی و انعکاس دهنده کلام خدا، سخنان اولیاء و ادعیه اسلامی هم می باشد. از این رو کتیبه ها را می توان به سه نوع کتیبه های قرآنی، کتیبه هایی با مضامین دعایی و کتیبه هایی با مضامین حدیثی تقسیم کرد.
آن چه در این مقاله به آن پرداخته می شود علاوه بر بررسی این دو شاخصه مهم معماری اسلامی در مساجد، مسئله استحاله آن ها در فضای مساجد امروزی است که بر مبنای اصول نوین معماری پایه ریزی می شوند. مساجد امروز دیگر کمتر معرف برتری ارزش های معنوی است و جایگاه معنوی و کاربرد سنتی آن به عنوان مکانی مقدس به تدریج در کنار کاربردهای اجتماعی و سیاسی آن قرار می گیرد. بدین گونه این دگرگونی نوعی تحریف و تغییر در بنای اصلی مسجد که بر مبنای معماری سنتی شامل گنبد، مناره، محراب و منبر و... بوده است به وجود آورده و به دنبال آن تغییر کاربرد و کارکرد عناصر تزیینی را در پی داشته است.

مذهب تشیع در زمان سلطنت شاه اسماعیل صفوی به عنوان مذهب رسمی صفویان اعلام شد. تداوم و عمر طولانی این سلسله و استحکام جنبه های مذهبی و فرهنگی موجب تقویت و تحکیم سنت هنری آن گردید، بنابراین ویژگی ایرانی بودن یکی از مشخصه های محصولات و تولیدات این دوره است. در این دوره فلزکاری و ساخت و قلمزنی مصنوعات طلا، نقره، برنج و مس ابعاد وسیعی داشت. از ویژگی های آثار فلزی این دوره، ظرافت شکل و خطوطی است که به زبان فارسی اعم از اشعار عرفانی و نام ائمه در بیشتر آنان دیده می شود. در این دوره اشیاء فلزی بیشتر جنبه ی مصرفی داشته، بنابراین نمونه آثار ناچیزی از این دوره باقی مانده است، از جمله شمعدان ها و قندیل های فلزی که امروزه در موزه ی ملی ایران نگهداری می شود؛ این ابزار بیشتر از مناطقی چون اصفهان و بیرجند به دست آمده اند. کتیبه های موجود بر بدنه آن ها عموما به خط ثلث و نسخ می باشد.

هنر قالی بافی در زمره ی آن دسته از هنرهای اجتماعی است که نقش قابل توجهی در رشد اقتصاد کشورهای بافنده ای چون ایران عصر صفویه و ترکیه عصر عثمانی داشته است. با توجه به نقوش تزیین قالی های دو کشور ایران و عثمانی در این تحقیق با روش اسنادی و تاریخی و با استفاده از شیوه کتابخانه ای مطالعه و کنکاش در وجود افتراق و تشابه این هنر اصیل از نظر نقش مایه های تزئین به کار رفته در این قالی ها مورد مطالعه قرار گرفته است. تحقیق این مقاله بر اساس روش تاریخی و مقایسه ای با استفاده از شیوه ی کتابخانه ای انجام گرفته است...

طراحی، کاری هنری است که خطوط را به عنوان معانی اولیه، در ترسیم یک موضوع مورد استفاده قرار می دهد. طراحی؛ هنری است که در آن خط نقش اصلی را بازی می کند و اگر در این میان رنگ مورد استفاده قرار گیرد، طراحی نامیده نمی شود. در حقیقت طراحی، تجلی و بیان ذهنیات، اهداف و مهارت های هنرمند، تلقی می شود و مراحل پیشرفت تدریجی کار هنرمند را معنی می کند. طراحی های جهان اسلام عملکرد و معنایشان متفاوت از طراحی های اروپایی است و به دو گونه ی طراحی های مقدمه گونه و طراحی های ابداعی و کامل تقسیم می شود...