مطهره محمد زاده

در مقاله حاضر ساخت‌های موسوم به مجهول در گویش بابلی از زبان تبری بررسی می شود. ساخت مذکور در این گویش از اسم مفعول یک فعل متعدی یا یک گروه اسمی و فعل«bayyen» ساخته می‌شوند. ساخت مجهول همواره از مقوله‌های مورد بحث در زبان‌های ایرانی است. هدف این پژوهش نیز بررسی وجود یا نبود این ساخت و در صورت وجود، چگونگی ساخت آن در گویش تبری است. به این منظور داده‌هایی بر مبنای شم زبانی یکی از پژوهشگران گردآوری شده و به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. در این زمینه با استفاده از شواهدی چون وضعیت فعل«bayyen» در رابطه با پیشوند منفی‌ساز «ن-»(na) و ساختار صوری یکسان آن با افعال اصلی نشان داده‌ایم که فعل مذکور یک فعل اصلی سبک است. درباره عنصر غیر فعلی نیز شواهدی مانند پسوند تفضیلی «-تر» ((tar و وابسته پیشین «خله» (xale) حاکی از این است که عنصر غیر فعلی در این ساخت‌ها در ‌واقع صفت است و گاهی نقش مسند دارد. مقایسه رابطه بین این دو جزء و ویژگی‌های افعال مرکب ذکر شده در دبیرمقدم (1376) و البرزی ورکی (1377) حاکی از آن است که ساخت مذکور مجهول نحوی نیست، بلکه جملات معلومی با محمول مرکب است. در این گویش جملاتی نیز یافت شد که ساختاری به‌ صورت جمله معلوم دارند اما فاقد فاعل مشخصی اند. از این نظر این نوع جملات را که تنها از نظر معنایی مجهول به‌نظر‌می‌رسند، مجهول معنایی می نامیم.